«Το χειρότερο που μπορούμε να σκεφτούμε είναι ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να ακολουθήσουμε και να προσαρμοστούμε στον αμερικανικό ρυθμό ή στην κινεζική υπερβολική αντίδραση».

Αυτό είπε ο Εμανουέλ Μακρόν αναφερόμενος στην κλιμάκωση της έντασης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για την Ταϊβάν και υποστήριξε ότι η Ευρώπη πρέπει να αναδειχτεί σε τρίτο πόλο – και όχι να συνθλιβεί – ανάμεσα στις δύο δυνάμεις. Οι δηλώσεις έγιναν στη γαλλική εφημερίδα «Les Echos» και στην ιστοσελίδα Politico τρεις μέρες μετά την επιστροφή του Μακρόν και της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν από το Πεκίνο, όπου συναντήθηκαν με τον Κινέζο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.

Στη διάρκεια της επίσκεψης των δύο Ευρωπαίων ηγετών στο Πεκίνο η Κίνα έκανε επίδειξη δύναμης στα στενά της Ταϊβάν με μεγάλης έκτασης στρατιωτικές ασκήσεις, σε αντίποινα για τη συνάντηση που είχε στις ΗΠΑ η Πρόεδρος της Ταϊβάν με τον πρόεδρο της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων.

Στόχος η απεξάρτηση από τις ΗΠΑ

Ο Μακρόν, στη συνέντευξη στη «Les Echos» και στο Politico, έθεσε ως πρωταρχικούς στόχους για την Ευρώπη τις επενδύσεις στην αμυντική βιομηχανία, την πυρηνική ενέργεια και τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και τη μείωση της εξάρτησης από το αμερικανικό δολάριο – στόχοι που συγκλίνουν στην απεξάρτηση των Ευρωπαίων από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Γάλλος Πρόεδρος στο Πεκίνο ζήτησε από τον Κινέζο ομόλογό του να «φέρει τον Πρόεδρο Πούτιν στη σφαίρα της λογικής» για να ανοίξει ο δρόμος για την έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, αναγνωρίζοντας στην ουσία ότι η μόνη ρεαλιστική πρόταση για την κατάπαυση του πυρός είναι το σχέδιο 12 σημείων που παρουσίασε ο Πρόεδρος Σι στην πρόσφατη επίσκεψή του στη Μόσχα.

Έτσι ο Μακρόν φρόντισε να κρατήσει αποστάσεις από την αμερικανική πολιτική στα ζητήματα της Ταϊβάν και της Ουκρανίας και να στείλει το μήνυμα ότι το Παρίσι αντιλαμβάνεται το Πεκίνο ως εταίρο και όχι ως αντίπαλο – όπως οι ΗΠΑ. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ο Γάλλος Πρόεδρος, καλώντας τον Πρόεδρο Σι να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στο Ουκρανικό, αποδέχεται αυτό ακριβώς που επιδιώκει η κινεζική ηγεσία: την αναβάθμιση του διπλωματικού ρόλου της στη διεθνή σκακιέρα.

Η αλλαγή πλεύσης έναντι του Πεκίνου

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επέφερε μια σειρά αλλαγών στις διεθνείς ισορροπίες. Και ίσως η λιγότερο αναμενόμενη από αυτές τις αλλαγές είναι η αποδοχή της κινεζικής πολιτικής από τους Ευρωπαίους, με δεδομένη τη συμπόρευσή τους με την αμερικανική στρατηγική έναντι της Ρωσίας.

Το Πεκίνο δεν έχει καταδικάσει τη ρωσική εισβολή, ζητάει πολιτική λύση και παράλληλα συσφίγγει τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με τη Μόσχα, σε μία προφανή προσπάθεια να προσδέσει τη Ρωσία του Πούτιν στο κινεζικό άρμα, αφού πλέον όλοι οι αναλυτές συμφωνούν ότι η ανερχόμενη υπερδύναμη είναι η Κίνα.

Οι σχέσεις Κίνας – Ε.Ε. έχουν περάσει από σαράντα κύματα την τελευταία δεκαετία: η Ε.Ε. χαρακτηρίζει «συστημικό αντίπαλο» την Κίνα, μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καταδίκασαν τη στάση της κινεζικής ηγεσίας έναντι των Ουιγούρων μουσουλμάνων, το Πεκίνο απάντησε επιβάλλοντας κυρώσεις σε κάποιους ευρωβουλευτές και τελικά πάγωσε η επενδυτική συμφωνία των δύο πλευρών που επιτεύχθηκε το 2020 ύστερα από πολυετείς διαπραγματεύσεις.

Τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. που θεωρούνται «γεράκια» (κυρίως οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης) ενοχλούνται από οποιαδήποτε πρωτοβουλία δημιουργεί ρήγματα στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, τις οποίες θεωρούν προστάτες – μέσω του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό δεν ενθουσιάζονται με την αρχή της «στρατηγικής αυτονομίας» των Βρυξελλών, όρος με τον οποίον περιγράφεται ο στόχος για ανεξάρτητη γεωπολιτική της Ε.Ε. για να μην παγιδευτεί στις συμπληγάδες μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.

Πριν από την επίσκεψη στο Πεκίνο η Φον Ντερ Λάιεν είχε επικρίνει την Κίνα ότι γίνεται «πιο επιθετική στη διεθνή σκηνή», αλλά στη διάρκεια των επαφών με την κινεζική ηγεσία παραδέχτηκε ότι δεν υπάρχει λόγος οι Ευρωπαίοι να απομακρυνθούν από την Κίνα – αντιθέτως είπε ότι χρειάζονται βήματα για να μειωθούν οι κίνδυνοι εντάσεων στις διμερείς σχέσεις.

Πού οφείλεται η νέα προσέγγιση

Η ουκρανική κρίση υποχρέωσε πολλούς Ευρωπαίους να αντιληφθούν ότι η σχέση τους με την Κίνα γίνεται τώρα πιο σημαντική απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν. «Δεν είμαστε σε θέση γεωγραφικά, οικονομικά και στρατηγικά να κάνουμε όσα κάνουν οι ΗΠΑ. Δεν μπορούμε να απομακρυνθούμε συγχρόνως από τη Ρωσία και την Κίνα» δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης στο CNN.

Και ανέφερε ως παράδειγμα το εξής: «Οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας αύξησαν τις τιμές της ενέργειας. Στόχος μας είναι η μετάβαση από το ρωσικό αέριο στις ανανεώσιμες πηγές. Μεγάλο μέρος αυτής της στρατηγικής εξαρτάται από τα φθηνά ηλιακά πάνελ. Ποιος κατασκευάζει φτηνά ηλιακά πάνελ; Η Κίνα. Δεν μπορούμε να κλείσουμε την πόρτα στην αρχική ενεργειακή πηγή (τη Ρωσία) και τη νέα πηγή (την Κίνα) ταυτοχρόνως».

Ένας άλλος διπλωμάτης εξήγησε στο CNN ότι «θα ήταν αφελές να πιστέψουμε ότι θα πρέπει να ανοίξουμε διάπλατα τις πόρτες στην κινεζική τεχνολογία», προσθέτοντας ότι, αν η Ευρώπη «θέλει να πετύχει μακροπρόθεσμους στόχους, μεταξύ των οποίων να γίνει γεωπολιτικός παίκτης που μπορεί να επηρεάζει την Κίνα, χρειαζόμαστε ισχυρή οικονομία. Οι γεωπολιτικές αξίες μας δεν είναι τίποτε αν η οικονομία μας παλεύει να σταθεί».

Άλλος αξιωματούχος στην Κομισιόν βάζει τις σινοευρωπαϊκές σχέσεις σε διαφορετική βάση: «Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα χωρίς την Κίνα, ιδιαίτερα στο θέμα της κλιματικής αλλαγής. Αλλά η Κίνα χρειάζεται την Ε.Ε. περισσότερο απ’ ό,τι τη Ρωσία». Κατ’ αυτή την προσέγγιση η μακροπρόθεσμη κινεζική θεώρηση των ισορροπιών στρέφεται περισσότερο προς τη Δύση παρά προς τη Μόσχα.

«Η κινεζική δύναμη εξαρτάται από την οικονομία της. Έχει περισσότερες εμπορικές σχέσεις με την Ε.Ε. παρά με τη Ρωσία. Η Κίνα θέλει να την αντιμετωπίζουν ως υπεύθυνη παγκόσμια δύναμη, που δεν ενδιαφέρεται να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων δημιουργεί ευκαιρίες για μας» είπε ο ίδιος αξιωματούχος της Κομισιόν.

Πιο ισχυρή η αλληλεξάρτηση

Είναι φανερό ότι οι Ευρωπαίοι – όποια αφετηρία κι αν έχουν – τελικά συγκλίνουν στην ίδια εκτίμηση για τις σχέσεις με το Πεκίνο: στο ότι η αλληλεξάρτηση μεταξύ των δύο πλευρών είναι ισχυρή και θα γίνει ισχυρότερη, διότι πολύ απλά οι Κινέζοι χρειάζονται τους Ευρωπαίους και οι Ευρωπαίοι τους Κινέζους. Και ο κοινός παρονομαστής αυτών των εκτιμήσεων συνοψίζεται στο απολύτως αμερικανικό «follow the money»…

«Έχουμε ένα πρόβλημα με τη Ρωσία, το οποίο θα έχουμε μπροστά μας για γενιές. Αν έχουμε και πρόβλημα με την Κίνα την ίδια στιγμή, αυτό δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε γεωπολιτικά» δήλωσε στο CNN υψηλόβαθμος αξιωματούχος ευρωπαϊκής χώρας που έχει μεγάλο ειδικό βάρος.

Ο Αλεξάντερ Στουμπ, πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας, περιέγραψε τη νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική λέγοντας ότι η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία «σηματοδότησε το τέλος της μεταψυχροπολεμικής περιόδου και την έναρξη της διαδικασίας δημιουργίας μιας νέας παγκόσμιας τάξης» για να προσθέσει ότι, αν η Ευρώπη θέλει να έχει σημαντικό ρόλο στον νέο χάρτη, αυτό σημαίνει ότι «πρέπει να μείνει όσο γίνεται πιο κοντά στις ΗΠΑ, χωρίς να τα σπάσει με την Κίνα».

Άρα το ερώτημα που καλούνται να απαντήσουν οι Ευρωπαίοι είναι πού θα ήθελαν να βρίσκονται στον νέο πολυπολικό κόσμο, που θα είναι πιο περίπλοκος και θα κρύβει περισσότερους κινδύνους.

Εξάλλου οι Ευρωπαίοι, επιβάλλοντας κυρώσεις συλλήβδην κατά των Ρώσων, στην ουσία έχουν απορρίψει τον διάλογο με τον επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας Σεργκέι Λαβρόφ, δημιουργώντας έναν ευρωπαϊκό γόρδιο δεσμό, τον οποίο μόνο η Κίνα μπορεί να λύσει αυτή τη στιγμή. Και για να έχει τύχη το όποιο εγχείρημα ίσως βρει ρόλο η Τουρκία, ως εκπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών (οι οποίες έχουν δημιουργήσει άλλον έναν γόρδιο δεσμό με το Ουκρανικό).

Άρα οι Ευρωπαίοι δεν βρίσκονται σε κανένα δίλημμα ως προς τη σχέση με την Κίνα: είναι μονόδρομος η ανάθεση στον Πρόεδρο Σι του ρόλου του ειρηνοποιού. Διότι ο πόλεμος αργά ή γρήγορα θα τελειώσει κι όλοι θέλουν να είναι παρόντες στον διαμοιρασμό των ιματίων της Ουκρανίας (και είναι πολλά και καλά).

Για να δημιουργηθούν οι νέες ισορροπίες παρακολουθούμε ένα καρουζέλ γεωπολιτικής από τους πιο ισχυρούς πολιτικούς ηγέτες. Σε έναν κόσμο όπου αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη περισσότερες από 20 ένοπλες συρράξεις, όπου 719 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας (εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας), όπου ο CEO της Exxon κερδίζει περισσότερα χρήματα από τον Θεό (όπως είπε ο Τζο Μπάιντεν), τίποτα δεν είναι όπως πέρυσι.

Η συζήτηση για τη νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική έχει ήδη αρχίσει, παρότι στη Δύση έχουμε παγιδευτεί στην ψευδαίσθηση ότι πρόκειται για αγώνα μεταξύ της δημοκρατίας και του απολυταρχισμού.

Διαβάστε επίσης:

Μονόδρομος η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ για την ήττα Μητσοτάκη

Η άρνηση πώλησης όπλων στην Τουρκία δεν είναι νομικά δεσμευτική για την αμερικανική κυβέρνηση

Γιατί η Δύση ανέχεται τα καμώματα της Τουρκίας, παρότι αυτή δεν σέβεται στοιχειώδεις κανόνες