Σαν σήμερα, στις 10 και 11 Μαΐου του 1859, η Αθήνα βρέθηκε στον ανεμοστρόβιλο μιας αυθόρμητης εξέγερσης της φοιτητικής -και όχι μόνο- νεολαίας της.

Ο λόγος ήταν τα ψάθινα καπέλα. Λίγες μέρες πριν, ο υπουργός Εξωτερικών, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, σε μια προσπάθειά του να διαπλάσει την καταναλωτική συνείδηση των Αθηναίων, είχε τονίσει ότι οι καταναλωτές έπρεπε να στηρίζουν την εγχώρια παραγωγή, και να προτιμούν τα ελληνικά προϊόντα.

Μάλιστα, έφερε σαν παράδειγμα τα ψάθινα καπέλα, λέγοντας ότι οι Έλληνες θα έπρεπε να προτιμούν τα «σκιάδια», δηλαδή τα ψάθινα καπέλα που έφτιαχναν στη Σίφνο, αντί των ευρωπαϊκών καπέλων που ήταν εισαγόμενα και πολύ ακριβότερα.

Λέγεται πως ο γιος του Ραγκαβή, Κλέων, και η παρέα του ήταν από τους πρώτους που φόρεσαν τα «σκιάδια». Σύντομα, πολλοί φοιτητές στην Αθήνα ενστερνίστηκαν την άποψη αυτή, και άρχισαν να φορούν «σκιάδια» από τη Σίφνο.

Έτσι, πολλοί νέοι Αθηναίοι έκαναν την εμφάνισή τους φορώντας «σκιάδια» στον καθιερωμένο «κυριακάτικο περίπατο» που λάμβανε χώρα στο Πεδίο του Άρεως. Ο κυριακάτικος περίπατος ήταν μια κοσμική κοινωνική εκδήλωση για την Αθήνα της εποχής εκείνης. Συμμετείχαν όλοι σχεδόν. Πολίτες, στρατιωτικοί, μέλη της βασιλικής αυλής, μέλη των ξένων πρεσβειών, ενώ πολλές φορές εμφανιζόταν και ο βασιλιάς Όθωνας με την Αμαλία.

Νέοι και γέροι απολάμβαναν τη βόλτα τους, τα μικρά παιδιά έπαιζαν ξένοιαστα, νέες γνωριμίες γίνονταν, νέες κοινωνικές συναναστροφές διαμορφώνονταν, ενώ η στρατιωτική μπάντα έπαιζε ζωντανή μουσική. 

Εκείνη την Κυριακή, 10 Μαΐου, μπροστά από το βασιλικό ζεύγος, πέρασαν πολλοί νεαροί Αθηναίοι φορώντας τα σιφνέικα ψάθινα καπέλα τους. Πολλοί από το παλάτι θεώρησαν την εμφάνιση των νεαρών «προκλητική», καθώς θεώρησαν ότι τα «σκιάδια» ήταν σήμα κατατεθέν των «Γαριβαλδινών», δηλαδή της προοδευτικής νεολαίας της Αθήνας που με τον τρόπο αυτό δήλωναν την αντίθεσή τους στον Όθωνα.

Η αντίπαλη παράταξη ήταν η καθεστωτική νεολαία, οι λεγόμενοι «Αυστριακοί» που φορούσαν λευκά ψηλά ευρωπαϊκά καπέλα.

Τότε, κάποιοι εισαγωγείς και έμποροι ευρωπαϊκών καπέλων, έστειλαν κάποιους υπαλλήλους τους, μαζί με κάποιους πληρωμένους μπράβους για να προκαλέσουν τους νεαρούς φοιτητές που φορούσαν τα «σκιάδια». Οι μπράβοι φορούσαν κάποια κουρελιασμένα σκιάδια στα οποία είχαν δέσει γαλανόλευκες κορδέλες, προκειμένου να χλευάσουν τους φοιτητές που φορώντας τα «σκιάδιά» τους υποστήριζαν τα ελληνικά προϊόντα.

Η προκλητική και υβριστική συμπεριφορά των μπράβων, αναστάτωσε τους νεαρούς φοιτητές, και σύντομα ξέσπασε καυγάς. Αμέσως τότε η αστυνομία επιτέθηκε στους φοιτητές, χτύπησε με πρωτοφανή αγριότητα πολλούς απ’ αυτούς, και συνέλαβε τρεις νεαρούς.

Η πρώτη φοιτητική εξέγερση στα Εξάρχεια

Η ένταση στη συνέχεια μεταφέρθηκε στα Εξάρχεια, όπου αγανακτισμένοι Αθηναίοι φοιτητές πολιόρκησαν το αστυνομικό τμήμα Νεάπολης, ζητώντας την απελευθέρωση των συλληφθέντων. Οι διαμαρτυρόμενοι φοιτητές χτυπήθηκαν για άλλη μια φορά πολύ άγρια, και υποχώρησαν μαχόμενοι μέχρι το καφενείο «Ωραία Ελλάς» στη συμβολή των οδών Αιόλου και Ερμού.

Από εκεί αποφάσισαν να ανηφορίσουν την Ερμού και να φτάσουν έξω από τα Ανάκτορα, ζητώντας την απελευθέρωση των συμφοιτητών τους και την παραίτηση του Διευθυντή της Αστυνομίας, Δημητριάδη. Οι φοιτητές χτυπήθηκαν ξανά από την Αστυνομία.

Οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν και την επομένη, 11 Μαΐου, όπου οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και έκαναν πορεία μέχρι το υπουργείο Εσωτερικών, ζητώντας από τον τότε υπουργό Κωνσταντίνο Προβελέγγιο πάλι την παύση του αστυνομικού διευθυντή Αθηνών Δημητριάδη και την απελευθέρωση των συλληφθέντων. Μην έχοντας μία θετική απάντηση από τον Προβελέγγιο, παρά μόνο μια δέσμευση ότι θα εξετάσει το αίτημά τους, οι διαδηλωτές ζήτησαν ακρόαση από τον Όθωνα. Όταν κι εκείνος αρνήθηκε η κατάσταση ήταν ήδη τεταμένη.

Στις διαδηλώσεις και τις συγκρούσεις που ακολούθησαν, συμμετείχαν πλέον Αθηναίοι όλων των τάξεων, και περίπου 4.000 διαδηλωτές μετά από παρέμβαση του αξιοσέβαστου ναύαρχου Κωνσταντίνου Κανάρη επέστρεψαν ξανά στα Προπύλαια. Τότε έγινε η πρώτη κατάληψη του Πανεπιστημίου από τους φοιτητές.

Όμως λίγο αργότερα δέχτηκαν την επίθεση του στρατού και της χωροφυλακής που έπειτα από διαταγή του φρούραρχου της Αθήνας, Μιχαήλ Σούτσου, έκαναν επιδρομή πυροβολώντας εναντίον των φοιτητών και κατέλαβαν το Πανεπιστήμιο, αφήνοντας πίσω τους δύο βαριά τραυματισμένους νεαρούς.

Η επιδρομή του στρατού και της χωροφυλακής προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις. Μάλιστα με ενδιαφέρον καταγράφεται η αντίδραση του γερουσιαστή Δημητρίου Χρηστίδη που χαρακτήρισε την έφοδο του στρατού στο Πανεπιστήμιο «πράξη κατά του ασύλου των επιστημών» αφού το Πανεπιστήμιο είναι «ναός του πνεύματος» και πρέπει να απολαμβάνει το προνόμιο του απαραβίαστου για τους πάντες. Η δήλωση αυτή, ήταν μία από τις πρώτες αναφορές στη χώρα μας για το πανεπιστημιακό άσυλο.

Στο μεταξύ ενώ η Αστυνομία συνέχιζε ακάθεκτη τις συλλήψεις, άρχισαν να κλείνουν τα καταστήματα στην Αγορά και να μαζεύεται κόσμος στο Πανεπιστήμιο για συμπαράσταση. Κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης, το υπουργικό συμβούλιο υπό την προεδρία του τότε πρωθυπουργού Αθανάσιου Μιαούλη, προκειμένου να εκτονώσει την κατάσταση απομάκρυνε τον αστυνομικό διευθυντή και διέταξε την απελευθέρωση των τριών φοιτητών που είχαν συλληφθεί στο Πεδίο του Άρεως.

Παρόλα αυτά, ο υπουργός Παιδείας, Χ. Χριστόπουλος αποφάσισε να κλείσει το Πανεπιστήμιο και εγκατέστησε μέσα σ’ αυτό ένοπλη στρατιωτική φρουρά, που παρέμεινε μέχρι τις 16 Μαΐου. Λίγες μέρες αργότερα ο πρωθυπουργός απάλλαξε των καθηκόντων τους και τους υπουργούς Εσωτερικών και Παιδείας, Κ. Προβελέγγιο και Χ. Χριστόπουλο, που με τις πράξεις και παραλείψεις τους συνετέλεσαν στην εκτράχυνση των επεισοδίων. 

 Έτσι, τα «Σκιαδικά», που έγιναν με αφορμή τα ψάθινα καπέλα που έφτιαχναν στη Σίφνο, αποτέλεσαν την πρώτη δυναμική εκδήλωση του φοιτητικού κόσμου ενάντια στην βιαιότητα του τότε βασιλικού καθεστώτος.

Από τότε εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή ένα ευρύτερο κίνημα νεολαίας, μέσα στο οποίο -όπως παρατηρούν και οι ιστορικοί και κοινωνιολόγοι Κ. Δημαράς, Οδ. Δημητρακόπουλος, Α. Ρήγας- εμφανίζονται και ανιχνεύονται όλα εκείνα τα κοινωνιολογικά στοιχεία που θα συναντάμε από δω και πέρα σε κάθε φοιτητική εξέγερση, μέχρι τις μέρες μας.

Διαβάστε επίσης:

Hikikomori: Η αόρατη φυλακή που κρατά φυλακισμένους 2.000.000 Ιάπωνες (Videos)

Ανδρουλάκης κατά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ με επιστροφή στο… 2010

50 χρόνια Hip Hop: Η ρυθμική «βόμβα» που έβαλε το Bronx στα θεμέλια του κόσμου (Videos)