Όταν ο Στίβεν Παλούμπι κοίταξε γύρω του στα γαλάζια νερά, κατάλαβε πως κάτι ήταν διαφορετικό.

Ήταν καλοκαίρι του 2016 και ο Παλούμπι- καθηγητής θαλάσσιων επιστημών στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ – συμμετείχε σε αποστολή για να μελετηθεί η κατάσταση στην οποία βρισκόταν ένα σκοτεινό κομμάτι υφάλου στον κεντρικό Ειρηνικό.

Αυτό που ο καθηγητής και οι συνεργάτες του είχαν μπροστά τους ήταν ένας ξεχασμένος κόσμος με εκπληκτική βιοποικιλότητα- κοπάδια από παχουλά παπαγαλόψαρα, δάση κοραλιών που έφταναν σε ύψος οκτώ μέτρων και καρχαρίες… πολλοί καρχαρίες. «Δεν μπορούσες να κοιτάξεις προς κάποια κατεύθυνση χωρίς να αντικρίσεις έναν ή δύο καρχαρίες», λέει ο καθηγητής Παλούμπι.

Αλλά υπήρχε και μια ατμόσφαιρα παράξενη. «Κάθε φορά που γύριζες συνέβαινε κάτι περίεργο», λέει ο καθηγητής. Σαν μία μυστηριώδη ρωγμή στον ύφαλο. Μικρές ρωγμές δεν είναι ασυνήθιστες, αλλά στο συγκεκριμένο σημείο οι ερευνητές εντόπισαν μία ρωγμή που εκτεινόταν σε απόσταση ενός μιλίου.

Είχε προηγηθεί κι άλλο ένα παράξενο γεγονός. Όταν το σκάφος στο οποίο επέβαιναν οι ερευνητές ετοιμάστηκε να αγκυροβολήσει σε μία λιμνοθάλασσα, μίλια μακριά από την πλησιέστερη ακτή, το σύστημα πλοήγησης άρχισε να δίνει ηχητική προειδοποίηση. Έδειχνε ότι το σκάφος είχε προσαράξει. Ωστόσο δεν υπήρχε τέτοιο θέμα.

Ο Παλούμπι έκανε κατάδυση σε ένα από τα πλέον ραδιενεργά μέρη του πλανήτη. Στην Αττόλη Μπικίνι, στο αρχιπέλαγος Μάρσαλ. Περίπου πριν από 7 δεκαετίες το δακτυλιοειδές νησιωτικό αρχιπέλαγος, μέχρι τότε ένας αρχετυπικός τροπικός παράδεισος, χρησιμοποιήθηκε ως πεδίο δοκιμής για ατομική βόμβα. Σε διάστημα 12 χρόνων, στις δεκαετίες του 1940 και 1950, οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν το αρχιπέλαγος για 67 δοκιμές ατομικών όπλων, που ήταν 7.000 φορές ισχυρότερες από την βόμβα στη Χιροσίμα.

Το σύστημα πλοήγησης του σκάφους στο οποίο επέβαιναν οι ερευνητές ήχησε διότι κάποια νησιά του αρχιπελάγους έχουν εξαφανιστεί από τις πυρηνικές δοκιμές, παρόλο που στους παλαιότερους χάρτες εξακολουθούν να υπάρχουν – αλλά μόνο στο χαρτί.

Αυτό το σκοτεινό παρελθόν καταδιώκει τους ανθρώπους που ζούσαν στα νησιά Μπικίνι, που βεβαίως δεν μπορούν να επιστρέψουν. Αλλά έχει κι ένα άλλο αποτέλεσμα: κατά λάθος το νησιωτικό αρχιπέλαγος μετατράπηκε σε καταφύγιο της θαλάσσιας ζωής, που προστατεύεται από την τοξικότητα των νερών. Επί σχεδόν 70 χρόνια κανένας δεν έχει ψαρέψει στα νησιά Μπικίνι.

Δεν συμβαίνει το ίδιο στους ωκεανούς. Η αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη οδήγησε και σε αύξηση της κατανάλωσης ψαριών. Έτσι σε λιγότερο από έναν αιώνα, οικοσυστήματα που κάποτε έσφυζαν από ζωή έχουν μετατραπεί σε ερήμους. Και ένα από τα αγαπημένα πιάτα του ανθρώπου, ο μπακαλιάρος, βρίσκεται ένα βήμα πριν από την εξαφάνιση.

Εκτιμάται ότι ήδη έχουμε εξαντλήσει το 90% των αποθεμάτων ψαριών που υπάρχουν στους ωκεανούς. Κι ακριβώς στο «παρά ένα», αρχίζει να συζητιέται ότι κάτι πρέπει να γίνει για να αλλάξει αυτή η τάση.

Φέτος τα Ηνωμένα Έθνη υπέγραψαν μία ιστορική συμφωνία, που έχει στόχο την προστασία της θαλάσσιας ζωής στους ανοιχτούς ωκεανούς, που δεν ελέγχονται από καμία χώρα. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος θα σταματήσει την αλίευση των ωκεανών.

Αλλά πώς θα ήταν οι θάλασσες αν αποφασίζαμε κάποια στιγμή να σταματήσουμε την αλίευση; Η απάντηση μπορεί να δοθεί από τον καθηγητή Παλούμπι και τους ερευνητές του, όταν έκαναν βουτιά στον κρατήρα Μπράβο, βάθους 75 μέτρων, που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της νησιωτικής αλυσίδας.

Εδώ και δεκαετίες, μετά τις πυρηνικές δοκιμές στην Αττόλη Μπικίνι, τα νησιά έχουν γίνει φαντάσματα- κανένας δεν ζει εκεί. Ακόμα και οι φοίνικες στις αμμουδιές είναι ραδιενεργοί. Κολυμπώντας στα άκρα του κρατήρα Μπράβο, οι επιστήμονες βρήκαν ένα καταφύγιο που δεν φαινόταν εύκολα. Εκεί ζούσαν κοπάδια μικρών ψαριών γύρω από κοράλλια, και παντού έβλεπαν μαύρους καρχαρίες. «Είναι συγκλονιστικό», λέει ο Παλούμπι, περιγράφοντας έναν ολοζώντανο ύφαλο με υπερμεγέθη ψάρια κάθε είδους. Το συμπέρασμα είναι απλό- από την στιγμή που η Ατόλη εγκαταλείφθηκε και ουδείς παρενέβη στην αλυσίδα της ζωής, αυξήθηκε εντυπωσιακά το μέγεθος και ο αριθμός των ψαριών.

Τον Μάρτιο του 2006 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους βλέποντας στην τηλεόραση ένα ντοκιμαντέρ για τα νησιά της Βορειοδυτικής Χαβάης, εντυπωσιάστηκε από το περιβάλλον και αποφάσισε να αναλάβει μία πρωτοβουλία για την προστασία τους. Έτσι δημιουργήθηκε το Εθνικό Μνημείο Θαλάσσιας Ζωής Παπαχανάουοκουακέα, που είναι η μεγαλύτερη ζώνη προστασίας της θάλασσας στον πλανήτη.

Τα αποτελέσματα αυτής της πρωτοβουλίας ήταν άμεσα: «Αρχίσαμε να βλέπουμε αποτελέσματα μετά από ενάμιση χρόνο», λέει ο καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Χαβάης, Τζον Λίνχαμ. Η ανάκαμψη των πληθυσμών των ψαριών ήταν εντυπωσιακή και η ισορροπία μεταξύ των διαφόρων ειδών έχει αποκατασταθεί.

Ωστόσο ανεξάρτητα από το πόσο σοβαρά θα πάρουμε το θέμα της απαγόρευσης αλίευσης των θαλασσών, κάποιες ζημιές είναι μη αναστρέψιμες. Η τραγωδία της υπεραλίευσης σημαίνει ότι πολλά είδη έχουν εξαφανιστεί δια παντός. Κι όσα παραμένουν στις θάλασσες κινδυνεύουν με εξαφάνιση αφού καταστρέφεται το περιβάλλον αναπαραγωγής του.

Από τα είδη που έχουν αφανιστεί είναι οι καρχαρίες, οι δεινοί θηρευτές των θαλασσών. Στις θάλασσες όπου το είδος έχει μειωθεί δραματικά παρατηρήθηκε αύξηση των κοπαδιών μικρότερων ψαριών.

Σε έναν θεωρητικό κόσμο χωρίς αλίευση, ο Τζον Λίνχαμ πιστεύει ότι θα αποκατασταθούν σχετικά γρήγορα οι πληθυσμοί των ψαριών και θα αρχίσουμε σταδιακά να βλέπουμε μια αποκατάσταση της ισορροπίας στο ωκεάνιο οικοσύστημα.

Με την διακοπή της υπεραλίευσης επίσης θα δούμε και τη μείωση της συγκέντρωσης πλαστικών στις θάλασσες, που προέρχονται από τους αλιευτικούς στόλους. Πρόκειται για δίχτυα, κάβους και πλαστικά κάθε είδους, τα οποία μεταφέρονται σε αποστάσεις χιλιάδων μιλίων από τα θαλάσσια ρεύματα. Φυσικά τα σκουπίδια που αφήνει ο άνθρωπος στους ωκεανούς δεν θα εξαφανιστούν ξαφνικά. Η διαδικασία αποσύνθεσης του πλαστικού είναι χρονοβόρα – το πολυαιθυλένιο χρειάζεται 292 χρόνια για να αποσυντεθεί πλήρως στον βυθό των ωκεανών, ενώ άλλα πλαστικά χρειάζονται περισσότερο χρόνο.

Αυτή την στιγμή η ιδέα να σταματήσει ο άνθρωπος την αλίευση των θαλασσών ακούγεται ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Αλλά τουλάχιστον μπορούμε να συμφωνήσουμε να δημιουργήσουμε καταφύγια θαλάσσια ζωής, όπως έγινε –κατά λάθος- στην Ατόλη Μπικίνι και στην Χαβάη, μετά την πρωτοβουλία του προέδρου Μπους. Ειδάλλως οι θάλασσες γρήγορα θα γίνουν νεκρές ζώνες.

Διαβάστε επίσης:

Ο πιο μεγάλος και αξιολάτρευτος γάτος του κόσμου είναι ο Κεφίρ, ένας ευγενικός γίγαντας (video/photo)

Για διακοπές στο σπίτι των Flintstones στο Μεξικό με μόλις… 1250 ευρώ τη μέρα (videos)

Σιγκαπούρη: Εκτέλεσαν γυναίκα για 30 γραμμάρια ηρωίνη! Η απίστευτα αυστηρή νομοθεσία για τα ναρκωτικά