Η Σοβιετική Ένωση υπήρξε το διάδοχο κράτος της ρωσικής αυτοκρατορίας. Βασική φιλοσοφική πεποίθηση των ηγετών της υπήρξε η αντίληψη της επιστημονικής πρόβλεψης της αναπόφευκτης αναγκαιότητας της επανάστασης, αφού είναι προκαθορισμένο ιστορικά ότι ο καπιταλισμός θα δώσει τη θέση του στον σοσιαλισμό.

Αυτή η προκαθορισμένη ιστορική εξέλιξη όχι μόνο δεν επιβεβαιώθηκε, αλλά συνέβη το ακριβώς αντίθετο: ο καπιταλισμός συνεχίζει την οργιώδη ανάπτυξή του και ο σοσιαλισμός δεν μπόρεσε να κλείσει ούτε 80 χρόνια ζωής, καταφεύγοντας σε ερμητικά κλειστές και εξοντωτικά ελεγχόμενες κοινωνίες, αποκομμένες από τον υπόλοιπο κόσμο.

Η πρώτη, εν τη γενέσει, ηχηρή διάψευση αυτής της «προκαθορισμένης αναγκαιότητας» υπήρξε η ίδια η ρωσική επανάσταση, που διέψευσε πανηγυρικά τους Γερμανούς εμπνευστές της Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, οι οποίοι θεωρούσαν ότι η προλεταριακή επανάσταση θα άρχιζε στις πρωτοπόρες καπιταλιστικές χώρες, κατά προτίμηση στην Αγγλία. Η μη προκαθορισμένη αναγκαιότητα» απέδειξε μάλλον το αντίθετο. Η δεύτερη, επίσης θεαματική, διάψευση της «προκαθορισμένης αναγκαιότητας» ήταν η βεβαιότητα ότι η ρωσική επανάσταση θα πυροδοτούσε αλλεπάλληλες επαναστάσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Γνωρίζοντας τη μυθολογία της ρωσικής επανάστασης, αλλά όχι την ιστορία της, καλό είναι να θυμηθούμε την πρώτη συγκρότηση της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (ΡΣΟΣΔ) με πρωτεύουσα τη Μόσχα.

Στις μη ρωσικές περιοχές της ρωσικής αυτοκρατορίας υπήρξαν αντιδράσεις, καθώς οι βαλτικές χώρες επέλεξαν την ανεξαρτησία τους, ενώ οι πολωνικές επαρχίες προτίμησαν να ενσωματωθούν στο πολωνικό κράτος που επανιδρύθηκε το 1918 ως επακόλουθο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Για την ακρίβεια, τα σύνορά της ΡΣΟΣΔ καθορίστηκαν έπειτα από διάφορες περιφερειακές συγκρούσεις το 1922.

Από την άλλη, υπήρξαν περιοχές οι οποίες με τη λήξη του εμφυλίου που προκάλεσε η επανάσταση και με τη συνδρομή του Κόκκινου Στρατού ίδρυσαν τις δικές τους σοβιετικές δημοκρατίες που προσχώρησαν στη ρωσική σοβιετική δημοκρατία.

Το Δεκέμβριο του 1922, η Ουκρανία, η Λευκορωσία, όπως και η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας, δημιούργησαν την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών: Ρωσία, Ουκρανία Λευκορωσία, Γεωργία, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν.

Η ένωση αυτή είχε ως έμβλημα ένα σφυρί, σύμβολο της εργατικής τάξης, και ένα δρεπάνι, σύμβολο της αγροτιάς. Το σφυροδρέπανο συμβόλιζε την ένωση των αγροτών και των εργατών με τους μπολσεβίκους και τον Λένιν. Το σφυροδρέπανο συμπλήρωνε το πολιτικό σύνθημα που βρίσκεται στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο του Μαρξ: «Προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!» Το σύνθημα αυτό ήταν μεταφρασμένο σε όλες τις εθνικές γλώσσες των χωρών της Σοβιετικής Ένωσης.

Το Σύνταγμα της Ένωσης αυτών των σοβιετικών πλέον χωρών παραχωρούσε το δικαίωμα της απόσχισης. Ωστόσο, στα περίπου εβδομήντα χρόνια αυτής της Ένωσης, καμία από αυτές τις χώρες δεν μπήκε στον –χαμένο– κόπο να κάνει χρήση του δικαιώματος αυτού.

Ας παρακολουθήσουμε συνοπτικά την επέκταση αυτή της ΕΣΣΔ. Στις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν, του 1920 και του 1930, την Ένωση διεύρυναν αρχικά άλλες πέντε δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας: Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, Τατζικιστάν, Καζαχστάν και Κιργιζία. Η Υπερκαυκασία διαχωρίστηκε σε τρία μέρη: Γεωργία, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν.

Και τέλος, το 1939, η ΕΣΣΔ, χάρη στη συμφωνία που συνήψε με τους Ναζί, το γνωστό ως Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο και ως αποτέλεσμα των κρυφών όρων που συμφωνήθηκαν, προσάρτησε τις τρεις βαλτικές χώρες: Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία, οι οποίες μαζί με τη Μολδαβία ανέβασαν τον αριθμό των δημοκρατιών της Ένωσης σε δεκαπέντε.

Ήδη η μπολσεβίκικη επανάσταση που ξεκίνησε με τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου έως την έναρξη του Δευτέρου εμφανίστηκε σαφώς ως διάδοχος της παλιάς ρωσικής αυτοκρατορίας με λίγο μικρότερα σύνορα, όσο κι αν αυτό αποτελούσε μέρος μιας ιδεολογικής διαμάχης με τους δυτικούς, που υποστήριζαν σθεναρά ότι πρόκειται για μια αυτοκρατορία την οποία επιπλέον θεωρούσαν και παράνομη σε σχέση με αυτήν του Τσάρου.

Από τη μεριά τους, οι μπολσεβίκοι έβλεπαν τελείως διαφορετικά το θέμα της νέας αυτοκρατορίας που πρόεκυψε, υιοθετώντας και διαδίδοντας μια εντελώς εξιδανικευμένη άποψη. Το επιχείρημά τους ήταν ότι πολλά από τα ηγετικά στελέχη της επανάστασης (δηλαδή της νέας νομενκλατούρας που δημιουργήθηκε) δεν ήταν Ρώσοι αλλά ανήκαν σε κάποιες από τις πρώην καταπιεζόμενες μειονότητες της Τσαρικής Ρωσίας, όπως Πολωνοί, Λετονοί, Γεωργιανοί (Στάλιν), Αρμένιοι ακόμα και Εβραίοι. Οι νέοι διεθνιστές, μάλιστα, δήλωναν ορκισμένοι εχθροί του ρωσικού ιμπεριαλισμού, όπως και φανατικοί εχθροί των έντονων διακρίσεων σε βάρος των πολιτών της Ένωσης από τους Ρώσους – που σημειωτέον στην πλειονότητά τους ήταν δηλωμένοι εθνικιστές.

Αλλά ήδη επισημάναμε πως η σοβιετική μυθολογία εκ συστήματος εξέφραζε το ακριβώς αντίθετό της. Είναι πλέον γνωστές οι θηριωδίες εναντίον διαφόρων εθνικών μειονοτήτων, οι οποίες έλαβαν χώρα κυρίως στην προπολεμική σταλινική περίοδο. 

Εκκαθαριστικός διεθνισμός

Ήδη το καλοκαίρι του 1937, στις 2 Ιουλίου, η πολιτική ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, με το έγγραφο «Περί αντισοβιετικών στοιχείων», έλαβε την απόφαση για τη δίωξη των μειονοτήτων που ζούσαν στη χώρα. Την αποστολή ανέλαβε η περίφημη NKVD, που διέταξε να καταγραφούν όλα τα «αντισοβιετικά στοιχεία», έτσι ώστε «οι πιο εχθρικοί από αυτούς» να συλληφθούν αμέσως και να εκτελεστούν, ενώ οι υπόλοιποι να σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Έτσι τέθηκαν σε εφαρμογή 14 επιχειρήσεις «εθνικής εκκαθάρισης» σε βάρος ισάριθμων μειονοτήτων.

Οι εκκαθαριστικές εργασίες ξεκίνησαν από την πολωνική μειονότητα. Ακολούθησαν η γερμανική, η ιαπωνική, η τσεχική, η λετονική, η εσθονική, η φινλανδική, η ιρανική, η κινεζική και άλλες, μεταξύ των οποίων και η ελληνική.

Η επιχείρηση εναντίον των Ελλήνων ήταν η 13η κατά σειρά. Ξεκίνησε με τη μυστική οδηγία Νο 50215 της NKVD, όπου αναφερόταν ότι: «…τα υλικά της έρευνας αποδεικνύουν ότι οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες πραγματοποιούν κατασκοπεία, δολιοφθορά και δράσεις εξέγερσης στην ΕΣΣΔ, εκτελώντας αναθέσεις των βρετανικών, γερμανικών και ιαπωνικών υπηρεσιών κατασκοπείας».

Υπολογίζεται ότι στην ΕΣΣΔ ζούσαν περίπου 300.000 άτομα ελληνικής καταγωγής, 40 με 50 χιλιάδες εκ των οποίων είχαν ελληνική υπηκοότητα. Οι περισσότεροι από αυτούς διέμεναν στη δυτική ακτή της Αζοφικής Θάλασσας, στη Γεωργία, στην περιοχή του Κρασνοντάρ και την Κριμαία. Πολυπληθείς κοινότητες Ελλήνων υπήρχαν στη Μόσχα και σε μεγάλες πόλεις του Νότου (Οδησσός, Ροστόφ, Ταγκαρόγκ κ.ά.)

Η σοβιετική απογραφή του 1926 κατέγραψε 213.765 Έλληνες στη χώρα και η απογραφή του 1939 286.000.

Τον εκτοπισμό των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης διέταξε ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν. Διεξήχθη σε τρία κύματα, τα έτη 1942, 1944 και 1949, και επηρέασε κυρίως τους Πόντιους των ακτών της Μαύρης Θάλασσας. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, περίπου 50.000 Έλληνες εκτοπίστηκαν.

Διαβάστε επίσης:

Τέσσερα ερωτήματα για την ισραηλινο-παλαιστινιακή κρίση

Και τώρα οι… δυο τους – οι μάχες του β’ γύρου στις περιφέρειες και Αθήνα, Θεσσαλονίκη

ΚΚΕ: Με «αέρα» στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών