Πριν από 20 χρόνια, τότε που πανηγυρίζαμε το Euro και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο Μίμης Ανδρουλάκης έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Βαμπίρ και Κανίβαλοι», σχετικά με τη γήρανση του πληθυσμού και τις συνέπειες που θα έχει αυτό όταν όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι θα πρέπει να δουλεύουν όλο και περισσότερο για να καλύψουν το συνταξιοδοτικό κόστος όλο και περισσότερων.

Το βιβλίο ξεκινούσε με τη φράση «με αγχώνει η ιδέα ότι θα έρθει μια μέρα μετά είκοσι, τριάντα χρόνια που τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας θα μας νιώθουν σαν βαμπίρ». Αυτό που δεν μπόρεσε να προβλέψει ο συγγραφέας ήταν η χρεοκοπία της Ελλάδας. Η κατάρρευση της οικονομίας οδήγησε στη μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων ατόμων, ενώ το κούρεμα του PSI στέρησε σε μια νύχτα το 50% των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων. Αυτά τα δυο έκαναν την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση, μη αναστρέψιμη.

Το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού το ακούμε εδώ και δεκαετίες. Αυτό που ίσως δεν έχουμε προσέξει είναι πως δεν είμαστε οι μόνοι στην Ευρώπη.Σύμφωνα με την έκθεση World Population Prospects 2019 του ΟΗΕ, η Ελλάδα είναι η 5^η πιο γερασμένη χώρα στον κόσμο. Είναι δε ιδιαίτερα εντυπωσιακό ότι στις 30 πιο γερασμένες χώρες, οι 28 είναι ευρωπαϊκές!

Ζω εδώ και χρόνια στην Αυστραλία, μια πλούσια χώρα που φτιάχτηκε από μετανάστες, αραιοκατοικημένη, και με χαμηλό μέσο όρο ηλικίας. Πρόσφατα βρέθηκα στην Ιαπωνία, την πλέον γερασμένη χώρα και ταυτόχρονα την 4^η οικονομία του κόσμου. Θα αναφέρω κάποια πράγματα που παρατήρησα που ίσως δώσουν κάποιες ιδέες για την Ελλάδα, και κάποιες σκέψεις για το ορατό μέλλον.

Η Ιαπωνία είναι μια χώρα σοκαριστικά πυκνοκατοικημένη. Έχει 126 εκατ. κατοίκους, από τους οποίους τα 37 εκατομμύρια ζουν στην πρωτεύουσα, που είναι πλέον η μεγαλύτερη πόλη του κόσμου. Οι προβλέψεις δείχνουν πως το 2070 (σε μόλις 46 χρόνια δηλαδή), αν η χώρα δεν ανοίξει τα σύνορα στη μετανάστευση, ο πληθυσμός θα συρρικνωθεί στα 87 εκατ. Τι κάνουν όμως, τουλάχιστον προς το παρόν για να αντιμετωπίσουν την πληθυσμιακή συρρίκνωση;

1. Τεχνολογία: Η χρήση των ρομπότ είναι ευρύτατη και σε πολλούς τομείς. Η θεωρία είναι πως η χρήση των μηχανών μπορεί να αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη εργασία.
2. Παιδεία: Στην κατάταξη PISA των 81 χωρών του Ο.Ο.Σ.Α, οι μαθητές των Ιαπωνικών σχολείων είναι 4οι στη γενική κατάταξη (οι πρώτες 6 χώρες είναι Ασιατικές). Η Ελλάδα είναι 43^η και προσπερνάει μόνο τρεις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
3. Έρευνα: Με 29 βραβεία Νόμπελ, η Ιαπωνία είναι 7^η στην παγκόσμια κατάταξη. Από αυτά, τα 21 έχουν κερδηθεί μετά το 2000. Η χώρα δαπανά το 3.50% του ΑΕΠ της σε έρευνα και ανάπτυξη. Η Ελλάδα δαπανά μόλις το 1,46%.
4. Βαριά βιομηχανία: Είναι 6^η στην παγκόσμια κατάταξη εξάγοντας κυρίως αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά εξαρτήματα και βαρέα οχήματα.

Τι λένε οι αντίστοιχες προβλέψεις για την Ελλάδα;

• Ο πληθυσμός το 2070 θα μειωθεί από τα 10 στα 7,8 εκατομμύρια.
• Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων/θανάτων θα οδηγήσουν το γενικό όριο συνταξιοδότησης από τα 67 στα 72,5 έτη. («Ageing Report 2024 – Economic and Budgetary Projections for the EU Member States 2022-2070»).
• Η μέση ηλικία συνταξιοδότησης από 63,8 έτη θα φτάσει τα 67,9 το 2070. Το ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων ηλικίας 65-74 ετών θα αυξηθεί από 8,6% το 2022 σε 23,3% το 2070.
• Το 2022 οι συντάξεις αναπλήρωναν το 76% του εισοδήματος, το 2070 θα αναπληρώνουν το 53%. Η σχετική δαπάνη από 12.60% του ΑΕΠ θα πέσει στο 10.6%.
• Το 2022 ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων ήταν 39, δηλαδή για κάθε 100 εργαζομένους υπάρχουν 39 ηλικιωμένοι άνω των 65. Ο δείκτης αυτός θα ανέβει στο 60 το 2070. Με απλά λόγια, όταν θα βγουν στη σύνταξη οι σημερινοί έφηβοι, σε κάθε 100 ανθρώπους θα υπάρχουν 54 εργαζόμενοι, 35 συνταξιούχοι, 10 άνεργοι και περίπου ένας εκατομμυριούχος (Global Wealth Report της UBS: 0.79% των Ελλήνων έχουν σήμερα πάνω από US$1M περιουσία).

Η αφετηρία της Ελλάδας προς αυτό το ζοφερό μέλλον είναι από το 2^ο φτωχότερο σκαλοπάτι της Ευρώπης, μετά τη Βουλγαρία. Είναι μια χώρα που σταδιακά περιορίζει τις κοινωνικές παροχές και στρώνει το μέλλον για όσους μπορούν να πληρώσουν ιδιωτική υγεία, ιδιωτικά σχολεία, ιδιωτικά πανεπιστήμια, ιδιωτικά ασφαλιστικά ταμεία. Αυτό το είδαμε ξεκάθαρα και την εποχή της πανδημίας. Με στοιχεία της ΑΑΔΕ, η σύγκριση πριν και μετά το Covid δείχνει τα εξής:

1. Το 20% των φορολογουμένων με το χαμηλότερο εισόδημα είχε το 2012 το 1,4% του συνολικού εισοδήματος, ενώ το 2021 μόλις το 0,2%.
2. Το ανώτερο 20% είχε το 2012 το 52,6% του συνολικού εισοδήματος, ενώ το 2021 το 58,7%.
3. Η αγοραστική δύναμη μειώθηκε αλλά το ΑΕΠ δείχνει πλεόνασμα. Η Ελλάδα υπέγραψε πως μέχρι το 2060 θα αποπληρώσει χρέος 350 δις. Για να γίνει αυτό «πρέπει» να παρουσιάζει ετήσιο πλεόνασμα 2% επί 36 συναπτά χρόνια. Μοιραία συγκρίνω με την Αυστραλία, μια από τις 8 χώρες με αξιολόγηση ΑΑΑ και πρωτογενές πλεόνασμα εδώ και 27 συναπτά έτη, που είναι παγκόσμιο ρεκόρ. Ουσιαστικά δηλαδή, ή η Ελλάδα θα πρέπει να σπάσει αυτό το ρεκόρ, ή να κόψει δαπάνες.
4. Εν μέσω πανδημίας η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διοχέτευσε 62 δις με αρνητικό επιτόκιο 0,50% στις 4 μεγάλες τράπεζες για να τα δώσουν στις ΜΜΕ «που είναι το 99,9% των επιχειρήσεων στον μη χρηματοπιστωτικό τομέα και απασχολούν το 83,5% των εργαζομένων» (Γιάννης Στουρνάρας, συνέδριο ΓΣΕΒΕΕ, 22/9/23). Από αυτά τα λεφτά, οι ΜΜΕ πήραν μηδέν. Ίσως να μην μάθουμε τι θα γινόταν αν τα χρήματα πήγαιναν για το σκοπό που δόθηκαν, ξέρουμε όμως τι έγινε στην πραγματικότητα. Σύμφωνα με τον ΕΦΚΑ, τα χρόνια του COVID χάθηκαν ρυθμίσεις χρεών ύψους 16,8 δις, ενώ 1.933.631 οφειλέτες απειλούνται με κατασχέσεις. 

Όσοι παρακολουθούν την πορεία των τιμών στα τρόφιμα ή στην ενέργεια, ξέρουν καλά πως η επίσημη πολιτική είναι η προτεραιότητα στα ολιγοπώλια των super market, στους παρόχους ενέργειας, στα εκδοτικά συγκροτήματα και στις μεγάλες εταιρίες όπως η Λάμδα, η ΤΕΡΝΑ και η CVC.

Σε λίγες βδομάδες έχουμε εκλογές σε μια ήπειρο που αργά αλλά σταθερά αμερικανοποιείται. Η κρίση του δημογραφικού μοιάζει να μην απασχολεί κανέναν στην ήπειρο μας. Το ηλικιακό χάσμα συνεχίζει να βαθαίνει και όλοι απορούν γιατί ένα μεγάλο τμήμα του εκλογικού σώματος απέχει.

Φοβάμαι πως όσοι μεγαλώσαμε στην μετά το 1981 Ελλάδα, δεν σκεφτήκαμε να εξηγήσουμε στα παιδιά μας πως το κοινωνικό κράτος, η δωρεάν παιδεία και υγεία, η εθνική ανεξαρτησία και τα πολιτικά δικαιώματα οφείλονται στο ότι κάποιοι άλλοι αγωνίστηκαν πριν από εμάς και δεν έπεσαν απλά από τον ουρανό.

Σε όσους δεν θέλουν να απογοητευτούν, αναφέρω μια φράση του Πλάτωνα: «Μια από τις τιμωρίες που δεν καταδέχεσαι να ασχοληθείς με την πολιτική είναι ότι καταλήγεις να σε κυβερνούν οι κατώτεροι σου».

Διαβάστε επίσης

Εξειδικευμένοι πτωματολόγοι!

Για τις αξίες με την αξία μας!

Ο πολλά υποσχόμενος αποκλεισμός των «Σπαρτιατών»