«Τα εγκαταλελειμμένα κτήρια είναι η αγάπη μας αλλά είναι κι ένα πολύ κοινό και τετριμμένο θέμα», ξεκίνησε τη συζήτησή μας η Υπατία Κορνάρου στον όροφο του T.A.F./the art foundation όπου φιλοξενείται η έκθεση «Forsaken Places» με φωτογραφίες της ίδιας και της Ελισσάβετ Ευσταθίου.

Με έναν καφέ στο χέρι και ένα μικρό αυτοκίνητο, δυο φίλες ξεκίνησαν ένα ταξίδι ανακάλυψης και επαναπροσδιορισμού αυτών που έχουμε λησμονήσει. Εστιάζοντας με μια πιο γυναικεία ματιά στην έννοια της εγκατάλειψης αλλά προσθέτοντας και το στοιχείο της ντοκουμενταρίστικης καταγραφής, η Υπατία και η Ελισσάβετ πραγματοποίησαν 20 ταξίδια σε όλη τη χώρα ξεκινώντας από την Πτολεμαΐδα και φτάνοντας στα Μέθανα. Σκοπός τους: να καταγράψουν την «εγκατάλειψη».

Νεκροταφεία στιγμών και ανθρώπινη ψυχή

Τα εγκαταλελειμμένα κτήρια θυμίζουν νεκροταφεία στιγμών. Κτήρια που κάποτε έσφυζαν από φωνές, βήματα, προβληματισμούς, μάχες εσωτερικές ή όχι. Αυτά τα κτήρια – μάλλον την ψυχή αυτών των κτηρίων – αποτύπωσαν με τον φακό τους οι δυο γυναίκες.

Πώς, όμως, ένας χώρος αντανακλά την ανθρώπινη ψυχή; Πώς αποτυπώνεται στον φακό η απώλεια και η απουσία του ανθρώπου που έχει υπάρξει σε αυτόν τον χώρο; Η Ελισσάβετ εξηγεί πως «μπαίνοντας σε αυτούς τους χώρους, η ανθρώπινη παρουσία είναι κυρίαρχο στοιχείο. Υπάρχουν μέσα τόσα πολλά αντικείμενα, το ανθρώπινο αποτύπωμα είναι φανερό, ακόμα και η ενέργεια του χώρου αντανακλά την ανθρώπινη παρουσία». Για την Υπατία δεν είναι απλώς ένας χώρος αλλά ένας τόπος συνάντησης. «Είναι σαν να ήρθαμε σε επαφή με έναν παρελθοντικό κόσμο γιατί στην πραγματικότητα οι άδειοι τοίχοι που απλώς είχαμε τις υφές τους και τις φωτοσκιάσεις που εισχωρούσαν σε αυτούς, μπορούσαν να μας διηγηθούν την ανθρώπινη ιστορία».

Προσθέτοντας τους εαυτούς τους σε ορισμένες φωτογραφίες, κατέγραψαν την παρουσία του παρόντος που εξερευνά και περιεργάζεται το μέλλον. Άλλωστε, όπως αναφέρει η Υπατεία Κορνάρου: «Θέλαμε να διαφοροποιηθούμε από την απλή καταγραφή. Έτσι βάλαμε τη ζωντανή παρουσία μέσα σ’ αυτούς τους χώρους. Επειδή τα ταξίδια ήταν πολύ μακρινά, και δεν μπορούσαμε πάντα να έχουμε μοντέλα, σκεφτήκαμε να καταγράψουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς. Είχε ενδιαφέρον η αλληλοφωτογράφιση!»

Η διήγηση του αγνώστου

Μία έκθεση φωτογραφίας είναι μερικές φορές δύσκολο να «διαβαστεί» από έναν θεατή. Η διήγηση δεν μπορεί να είναι απλώς μία αλλά πολλές. Κάθε θεατής αναγιγνώσκει και μια διαφορετική αφήγηση, μια άλλη ιστορία. Η Ελισσάβετ Ευσταθίου αναφέρει ότι το δικό της ταξίδι μέσα σε αυτή τη διήγηση ξεκινά μέσα από μια βόλτα: «Όταν μπαίνω μέσα σε αυτούς τους χώρους νιώθω ένα δέος και ξεκινάω την περιήγησή μου χωρίς τον φακό. Εκεί υπήρχαν άνθρωποι που δούλευαν, έκαναν το διάλειμμά τους – οι εγκαταστάσεις ήταν τεράστιες. Επεξεργάζομαι λοιπόν τον χώρο και μετά απλώς πιάνω τη μηχανή μου και προσπαθώ να αποδώσω αυτό που αισθάνομαι».

Η Υπατία συμπληρώνει πως «πρόκειται για μιαν αλληλεπίδραση του παρόντος και του παρελθόντος. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι αυτός ο χώρος αποκτά οντότητα ξανά με την παρουσία μας. Είναι σαν να είμαστε εμείς η απόδειξη ότι αυτά τα κτήρια υπάρχουν ακόμα. Έχουν ζωή».

Σε πολλές φωτογραφίες υπάρχει έντονο το θρησκευτικό στοιχείο. Στους τοίχους κρέμονται εκείνες οι πλαστικοποιημένες εικόνες του Χριστού και της Παναγίας ή μικρές αγιογραφίες τοποθετημένες από εργάτες – βιοπαλαιστές, σε κτήρια του 70 – 80. «Το θέμα του Σταυρού και της Σταύρωσης το έχω εντάξει και σε άλλα έργα μου, όπως το έργο μου “Ατόπια”, ή το έργο που έχουμε εδώ: “Ο εργάτης”», αναφέρει η Υπατεία Κορνάρου. «Για μένα λειτουργεί σε ένα συμβολικό επίπεδο. Οι θρησκείες γεννιούνται μέσα από την ανθρώπινη ανάγκη, άρα και η Σταύρωση περιέχει στοιχεία της ανθρώπινης ζωής. Αυτές οι φωτογραφίες προσπαθούν να εξιστορήσουν το πώς ένας εργάτης της καθημερινότητας – ένας βιοπαλαιστής – περνάει μέσα από αυτούς τους χώρους και η πραγματικότητά του, η ζωή του είναι ένας μικρός Γολγοθάς».

Φωτογραφίζοντας την εγκατάλειψη

Ένα από τα πιο ιδιαίτερα σημεία της έκθεσης είναι εκείνο με τις φωτογραφίες από το Δαφνί και το Δρομοκαΐτειο. Δυο μέρη που και μόνη η αναφορά τους δημιουργεί ένα ανοίκειο αίσθημα φόβου. Δυο μέρη που φιλοξένησαν ανθρώπους που είχαν περάσει στην αντίπερα όχθη, εκείνη του παραλογισμού και του ακαταλόγιστου. Εντυπωσιακή είναι η ηρεμία, η γαλήνη και η μοναξιά που αντανακλούνται από τις φωτογραφίες των δύο γυναικών. Κανένας φόβος, τίποτε το εξωπραγματικό. Απλώς άνθρωποι που πέτρωσαν μέσα στην ερημιά τους.

«Χρησιμοποιήσαμε αντικείμενα που είχαν εγκαταλειφθεί στον χώρο. Καρέκλες, νάιλον, κομμάτια από το ταβάνι», μας εξηγεί η Υπατία. «Προσπάθησα να τα ενσωματώσω μέσα στο εννοιολογικό περιεχόμενο. Αυτό για μένα είναι το σημείο στο οποίο προσθέτω ή αφαιρώ αντικείμενα στις λήψεις. Προς εξυπηρέτηση του εννοιολογικού περιεχομένου. Οι φωτογραφίες, ενώ εκπέμπουν ηρεμία, αυτή η ηρεμία δημιουργεί μια πολυεπίπεδη ανάγνωση του συναισθήματος της εγκατάλειψης. Προσπάθησα να δημιουργήσω αυτή τη σιωπή για να βάλω τον θεατή σε μια θέση να δημιουργήσει ερωτήματα ή σκέψεις πάνω στην ιδέα της εγκατάλειψης που περιέχει πολλές άλλες έννοιες όπως την απώλεια, τον πόνο, τη θλίψη, τις μνήμες που αφαιρούνται ή προστίθενται, τους φόβους για ό,τι έχουμε αφήσει πίσω μας».

Η εγκατάλειψη εμπεριέχει τον εγκλωβισμό. Είναι όταν κάποιος εγκλωβίζεται μέσα στις μνήμες του, μέσα σε αυτά που έχει εγκαταλείψει, και δεν καταφέρνει ποτέ να ξεφύγει από αυτά.

«Θέλαμε να εντάξουμε πράγματα που υπήρχαν ήδη στον χώρο. Δεν φέραμε άλλα. Κυρίως για να τονίσουμε το εννοιολογικό περιεχόμενο της έκθεσης, που είναι η εγκατάλειψη. Το γυμνό για μένα μπορεί να μεταφέρει στο κοινό την αγνότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων όταν έρχονται αντιμέτωπα με τις αλήθειες τους. Όταν κάνουν έναν διάλογο με τον ίδιο τους τον εαυτό. Κι όταν μιλάμε για εγκατάλειψη, πολλές φορές πρέπει να τονίσουμε τη συνειδητοποίηση της εγκατάλειψης. Πολλές φορές η εγκατάλειψη αφορά έναν χώρο αλλά άλλες αφορά στον ίδιο μας τον εαυτό, τον συναισθηματικό μας κόσμο, τη ζωή μας, την ψυχική μας υγεία».

Ιnfo:

T.A.F. / the art foundation.

Πότε: 16 Μαΐου 2024 – 1 Ιουνίου 2024

Ώρες: 17.00 – 22.00

Διαβάστε επίσης:

Τέχνες και πόλη: Μια έκθεση αναζήτησης ενός σύγχρονου κόσμου

Τέχνες και Πόλη: Η Κατερίνα Παπαζήση μας ανοίγει τις πόρτες του δικού της dancefloor

Τέχνες και πόλη: Στην καρδιά του Μοναστηρακίου ένας χώρος γεμάτος τέχνη