Το έγκλημα των Τεμπών προσλαμβάνει διαστάσεις ευρύτατης και πηγαίας κοινωνικής διαμαρτυρίας για το θεσμικό και πολιτικό-διοικητικό κατάντημα της Χώρας.

Η κοινωνία δεν ανέχεται άλλο τον κατευνασμό, ότι έγινε ένα δυστύχημα και από εδώ και πέρα όλα θα πάνε καλά και η τραγωδία δεν θα επαναληφθεί, κατά τη συνήθη επωδό της εκάστοτε κυβέρνησης σε τέτοιες ανθρωποκτόνες κρατικές αποτυχίες. Δυσβάσταχτο ήταν το πένθος της Χώρας και με την εκατόμβη στο Μάτι, την φοβερή πλημμύρα στη Μάνδρα, παλαιότερα με τις πυρκαγιές στην Ηλία, τη Μεσσηνία και την Αρκαδία, ή ακόμη παλαιότερα με το ναυάγιο του Εξπρές Σάμινα και σε τόσες άλλες περιπτώσεις που χάθηκαν ανθρώπινες ζωές εντελώς αδικαιολόγητα, με φρικτό τρόπο και υπό συνθήκες που στοιχειωδώς λειτουργούσες κρατικές δομές θα είχαν αποτρέψει ή περιορίσει την έκταση της καταστροφής.

Τα Τέμπη, όμως, ίσως θέτουν ένα ορόσημο.

Σε ένα πρώτο στάδιο, αμέσως μετά το φρικτό δυστύχημα, δεν φάνηκε αυτό που θα ακολουθούσε.

Σε ένα πρώτο χρόνο, η διαχείριση της υπόθεσης από τα όργανα της Πολιτείας ήταν η συνήθης σε αντίστοιχες τραγωδίες.

Αξέχαστη η εικόνα της Προέδρου της Δημοκρατίας να αφήνει λουλούδια στον τόπο της τραγωδίας, ενώ το έργο έρευνας και διάσωσης ακόμη συνεχιζόταν.

Μετά, η έναρξη ασφαλώς μίας διερεύνησης, που αποδείχθηκε και αυτή, όπως και σε αντίστοιχες προηγούμενες υποθέσεις, δαιδαλώδης, ατελείωτη και μάλλον ατελέσφορη.

Ασφαλώς αψιμαχίες στη Βουλή, με πομπώδης εκφράσεις και κομματικούς τακτικισμούς.

Και βέβαια αυτοματοποιημένη διαχείριση σε επικοινωνιακό επίπεδο, με την  αντίληψη των ιθυνόντων να περιορίζεται στην προσπάθεια απομάκρυνσης του άμεσου εκλογικού κινδύνου ή την κάρπωση του άμεσου εκλογικού οφέλους, αναλόγως.

Σε πρώτο χρόνο, η αντίδραση της κοινωνίας ήταν πόνος, απορία, αγανάκτηση, θυμός. Αλλά η υπόθεση των Τεμπών δεν είχε τότε μορφοποιηθεί σε αυτό που εξελίσσεται σήμερα, δεν είχε γίνει η αιχμή του δόρατος της κοινωνικής αγανάκτησης.

«Είναι ντροπή και ντρέπομαι, που θέτετε θέματα ασφαλείας», έλεγε ο αρμόδιος Υπουργός στη Βουλή μόλις λίγες ημέρες πριν τη σύγκρουση των τρένων, «διασφαλίζουμε την ασφάλεια». Λίγες ημέρες μετά τον όλεθρο, παραιτείτο. Και μερικούς μήνες αργότερα ετίθετο πάλι υποψήφιος βουλευτής. Και, προς έκπληξη πολλών, εκλεγόταν και πάλι βουλευτής. Ίσως από συσπείρωση και αντίδραση των ψηφοφόρων της εκλογικής του περιφέρειας στην επιλογή της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης να ακολουθήσει την συνήθη τακτική της στείρας αντιπαράθεσης στη Βουλή, ενόψει εκλογών.

Τι άλλαξε στα δύο χρόνια που μεσολάβησαν και η κοινωνία ξεσηκώνεται τώρα, μαζικά, ενώ δεν ξεσηκώθηκε τότε;

Είναι η οργή μετά τις καταγγελίες για προσπάθειες συγκάλυψης ευθυνών και αποπροσανατολισμού της δικαστικής έρευνας της υπόθεσης; Είναι η γενικευμένη δυσαρέσκεια για την όζουσα διαφθορά; Για τη βύθιση στη φτώχεια όλο και μεγαλύτερου μέρους της Κοινωνίας; Για την έλλειψη ουσιαστικής προόδου όσον αφορά στο κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τη διαφάνεια στην Ελλάδα, παρά την πρόσφατη πτώχευση και τα παθήματα της Κοινωνίας, που ωστόσο δεν οδήγησαν ακόμη σε πολιτική και θεσμική ανάταξη;  

Κάτι έχει αλλάξει πάντως. Και ταράζει τόσο το νοσηρό μέρος του πολιτικο-διοικητικού κατεστημένου, ώστε να ενθαρρύνει τις όλο και πιο αποτρόπαιες προσπάθειες ορισμένων πολιτικών και των δορυφόρων τους να ελέγξουν την κατακραυγή και να περιορίσουν το ζήτημα σε διαστάσεις βολικές για όσους έχουν ευθύνη, ιδίως στα ανώτερα επίπεδα της εξουσίας. Αλλά επίσης και τις προσπάθειες κάποιων άλλων πολιτικών, να εκμεταλλευθούν την κατακραυγή προσπαθώντας να βρουν ένα ανοδικό ρεύμα που να τούς βγάλει από το τέλμα.

Το ορόσημο που θέτουν τα Τέμπη έχει να κάνει με την άρνηση πλέον της Κοινωνίας να δεχθεί άλλες δικαιολογίες, να δείξει κι άλλη κατανόηση, να κάνει κι άλλη υπομονή.

Ίσως επειδή έχουν γίνει πολλά και η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί καθόλου.

Ίσως επειδή αυτή τη φορά η ανθρωποκτονία τόσων ανθρώπων δεν ενείχε κανένα στοιχείο φυσικής καταστροφής, τίποτε που να μπορεί να αποδοθεί στη φύση, αλλά ήταν ευθέως και αναπόδραστα αποτέλεσμα της κρατικής ανικανότητας και αβελτηρίας.

Ίσως, με άλλα λόγια, απλά επειδή η κοινωνία έχει φτάσει σε σημείο βρασμού.

Στη διετία που έχει μεσολαβήσει, από τη φρικτή σύγκρουση των τρένων, η Πολιτεία φρόντισε να μην υπάρχει τίποτε ουσιαστικό να παρουσιάσει, ως ένδειξη διόρθωσης, συνετισμού, μετά τα Τέμπη. Φαίνεται ασφαλώς ότι υπάρχει ένα παράπονο της Κοινωνίας σε ό,τι αφορά στη δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης, πράγμα για το οποίο το δικαστικό σώμα έχει εκφρασθεί με θάρρος, ανοικτά και δημόσια, όπως με την πρόσφατη υπ’ αριθ. πρωτ. 67/12.02.2025 Ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων.

Δεν είναι όμως η δικαστική διερεύνηση αυτή που απασχολεί μόνο – η δικαστική έρευνα και διαδικασία εκ της φύσης της θα επιτύχει (ή όχι) να βρει την αλήθεια, τι πραγματικά συνέβη και γιατί, και να αποδώσει (ή όχι) τις νομικές ευθύνες που προβλέπονται από τον νόμο. Για αυτό που ήδη συνέβη και που δεν αλλάζει. Δεν μπορεί όμως να υποκαταστήσει τη λειτουργία των θεσμών συνολικά, δεν μπορεί να αλλάξει την ποιότητα λειτουργίας των κρατικών υπηρεσιών ούτε να επηρεάσει το μέλλον, παρά μόνο έμμεσα με την ενδεχόμενη σταδιακή εμπέδωση άλλης νοοτροπίας σε εκείνους που καταλαμβάνουν θέσεις ευθύνης.

Άμεσα και χειροπιαστά η Πολιτεία δεν έχει κάνει τίποτε, για να αλλάξει άρδην το νοσηρό υπόβαθρο από το οποίο κάθε τόσο εμφανίζεται μία νέα φρίκη -κάθε τραγωδία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, όλες όμως φαίνεται να χορεύουν στο ίδιο μοτίβο: ένας εφιαλτικός χαμός ανθρώπων που μπορούσε να έχει αποφευχθεί, η καταστροφή των οικογενειών τους, η πληγή στον ιστό της κοινωνίας, η βαθιά απόγνωση. Κυβερνητικές εξαγγελίες, σχεδιασμοί επί χάρτου, ίσως κάποιες προσβλητικές μικροαποζημιώσεις είναι αυτά που μπορούν να αναμένονται.

Καμία ουσιαστική αλλαγή, καμία πραγματική τιμωρία και κυρίως- καμία προοπτική βελτίωσης. Όλα υποτάσσονται σε έναν άτσαλο χορό μικροκομματικών αντιπαραθέσεων και εμφανών σκοπιμοτήτων. Σαν να λέει το πιο σηπτικό μέρος του πολιτικό-διοικητικού μας συστήματος στην Κοινωνία: αφού σας ξέρουμε τι είστε, σε λίγο θα τα έχετε ξεχάσει και θα παρακαλάτε πάλι για κάποια διευθέτηση, κάποιο διορισμό και κάποια χάρη.

Η Κοινωνία, λοιπόν, και πάντως το δυνατό και ελπιδοφόρο μέρος της, φαίνεται ότι έχει πλέον απάντηση σε όλο αυτό και σκοπεύει να τη δώσει.

Δεν χρειάζεται καμία κηδεμόνευση και δεν ανέχεται χειραγώγηση από κανένα κόμμα.

Η Κοινωνία φαίνεται αυτή τη φορά να το εννοεί: ότι θέλει αλλαγή της Πολιτείας μας, δεν θέλει άλλο αυτή το νοσηρό υπόβαθρο, της αναξιοκρατίας, της παρανομίας, της διαφθοράς και της ανηθικότητας, πάνω στο οποίο τίποτε καλό δεν μπορεί να βλαστήσει.

Δύο χρόνια μετά το άγος των Τεμπών, οι κυρίαρχες ομάδες εξουσίας στη Χώρα δεν θέλουν να αλλάξουν πρακτικά τίποτε. Ασφαλώς έχουν μαζί τους και ένα κάποιο μέρος της κοινωνίας, εκείνο που δεν θέλει καμία αλλαγή και καμία βελτίωση, γιατί βολεύεται στην κατάσταση που υπάρχει και γιατί ανησυχεί ότι δεν θα προσαρμοστεί σε μία αλλαγή προς τα πάνω. Όλοι αυτοί δεν θέλουν καμία σοβαρή συζήτηση ούτε για τα απτά και συγκεκριμένα ζητήματα, όπως η λειτουργία  του σιδηροδρομικού συστήματος και γενικότερα των μεταφορών και συγκοινωνιών, με ασφάλεια για τους επιβαίνοντες. Αλλά ούτε και για τα θεσμικά και ευρύτερα αιτήματα, όπως η διασφάλιση ότι οι κατάλληλοι άνθρωποι βρίσκονται στις σωστές θέσεις στο διοικητικό μηχανισμό της Χώρας ή όπως η απόδοση πραγματικών ευθυνών στους πολιτικά ιθύνοντες.  

Η υπόθεση των Τεμπών έχει θέσει την κοινωνία έναντι ενός εντελώς δυσλειτουργικού και επικίνδυνου, όσο και θλιβερού, απάνθρωπου και ανάλγητου πυρήνα που έχει αποκτήσει το Κράτος, οι εξουσίες του, με μία ομάδα ανθρώπων, σε διάφορες θέσεις, μικρές και μεγάλες, έναντι των πολλών ανθρώπων που ζουν σε αυτή τη Χώρα.

Αυτή, όμως, δεν μπορεί να είναι η σύγχρονη ελληνική Πολιτεία. Η Κοινωνία διαδηλώνει ότι αξίζει και απαιτεί κάτι καλύτερο. Δεν το δέχεται και δεν ανέχεται άλλο αυτή την κατάσταση και απαιτεί έμπρακτη και ριζική μεταβολή άμεσα, τώρα. Το εάν ο σκοπός θα επιτευχθεί είναι ζητούμενο αλλά η θέση της απαίτησης από την Κοινωνία, με τρόπο αυθεντικό και σοβαρό, έχει αξία καθεαυτή. Εξάλλου η Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα συμμετοχικό και πλέον η Κοινωνία φαίνεται να σκέπτεται ότι πρέπει να συμμετάσχει και πάλι ουσιαστικά, η ίδια, αναδεικνύοντας νέες δυνάμεις και δίνοντας νέο αίμα στη Χώρα.

Γι’ αυτό και είναι αλυσιτελείς όσο και εξοργιστικές οι προσπάθειες της Κυβέρνησης να δείξει ότι η όλο και πιο μαζική και δυνατή οργή της Κοινωνίας, που καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερες ομάδες της, είναι δήθεν επίτευγμα της ασθενούς και κατακερματισμένης αντιπολίτευσης. Αλλά και αντίστροφα, γι’ αυτό και είναι αντίστοιχα μίζερες και κοντόφθαλμες οι προσπάθειες μεγάλου μέρους της αντιπολίτευσης να δείξει ότι η κοινωνική αγανάκτηση που φουσκώνει τάχα συνδέεται με κάποιες –άγνωστο ποιες– καίριες δικές της παρεμβάσεις…

Η επικέντρωση της συζήτησης στο εάν υπήρχε παράνομο και εύφλεκτο φορτίο στην αμαξοστοιχία, εάν συνδέεται με λαθρεμπορία, ακόμη και εάν έγινε ή γίνεται από κάποιους προσπάθεια συγκάλυψης ευθυνών, καταστροφής αποδεικτικών μέσων και συσκότισης της δικαστικής έρευνας, δεν αφορά στον πυρήνα του ζητήματος των Τεμπών. Αναμφίβολα αυτές οι παράμετροι είναι μεγάλης σημασίας, πρέπει να αντιμετωπισθούν και θα αντιμετωπισθούν.

Το κεφαλαιώδες, όμως, ζήτημα στην υπόθεση των Τεμπών είναι ότι δύο αμαξοστοιχίες, με κάπου τριακόσιους πενήντα ανθρώπους πάνω τους, έχοντας κινηθεί ανεξέλεγκτες επί ώρα στην ίδια γραμμή, συγκρούσθηκαν, ανετράπησαν, ανεφλέγησαν, εξερράγησαν, και πενήντα επτά άνθρωποι, κυρίως νέοι και νέες, σκοτώθηκαν με φρικτό τρόπο:

Η υπόσχεση του Κράτους ότι είναι οι άνθρωποι που εμπιστεύονται τη ζωή τους σε αυτό είναι ασφαλείς, ότι το Κράτος εγγυάται την ασφαλή μεταφορά τους από το ένα σημείο στο άλλο, ήταν ψευδής. Αυτό είναι το κεφαλαιώδες ζήτημα. Ότι το Κράτος μας είναι εκ βάθρων αποτυχημένο.

Το αποτυχημένο Κράτος, μέσα από ένα πλήθος προκλητικών ψεμμάτων, παράνομων πράξεων, φοβερών παραλείψεων και αδικαιολόγητων αστοχιών, οδήγησε αυτούς τους ανθρώπους σε πρόωρο, αχρείαστο και φρικτό θάνατο.

Ανευθυνοϋπεύθυνοι σε θέσεις κλειδιά, συντηρήσεις και επισκευές που δεν είχαν γίνει, συστήματα που δεν λειτουργούσαν, παραπλανητικές διαβεβαιώσεις από τους πολιτικά προϊσταμένους ότι όλα είναι καλά, ανεπαρκής εποπτεία, κερδοσκοπικές ανεξέλεγκτες ιδιωτικοποιήσεις, διαλυμένος διοικητικός μηχανισμός, ανύπαρκτος πολιτικός έλεγχος – όλα αυτά είναι το κεφαλαιώδες ζήτημα.  Δύο αμαξοστοιχίες στην ίδια τροχιά, το τέρας – Κράτος μας δεν είχε κανένα έλεος για αυτά τα παιδιά.

Όπως διατρανώνουν οι ίδιοι οι γονείς των αθώων θυμάτων των Τεμπών, το ζήτημα δεν είναι εν στενή εννοία πολιτικό, κομματικό – αλίμονο. Ούτε και μόνο δικαστικό. Είναι θεσμικό, πολιτειακό και βαθιά αξιακό.

Ο λόγος που οι κρατούντες αδυνατούν να το αποδεχθούν αυτό -το καταλαβαίνουν πολύ καλά, αλλά δεν θα το ενστερνισθούν ποτέ- είναι ότι αποδεχόμενοι αυτοκαταργούνται. Όχι από τη θέση τους στη Βουλή ή την Κυβέρνηση που κανείς δεν θα τούς στερήσει παρά το νόμο, αλλά ως προς την ίδια τους την πολιτική υπόσταση και τη θέση που ήθελαν να έχουν στην ιστορία. Αυτά είναι που τούς ενδιαφέρουν εξάλλου, συνειδησιακά θέματα δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν.

Η Κοινωνία δεν επιζητεί μόνο την κάθαρση για το άγος των Τεμπών. Την απαιτεί και αυτή. Το θέμα είναι πολύ μεγαλύτερο από το να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι και να αποδοθούν οι κάθε είδους ευθύνες, των πολιτικών μη εξαιρουμένων. Η Κοινωνία επιζητεί να αλλάξει πια αυτή η Χώρα, να αναδομηθεί το αποτυχημένο Κράτος.  

Η υπόθεση των Τεμπών πέρα από απολύτως συγκλονιστική και τραγική, έχει μία θεμελιωδώς θεσμική διάσταση.

Είναι από αυτή την άποψη μία υπόθεση – ορόσημο, για τη νέα εποχή στην οποία φαίνεται να εισέρχεται η ελληνική Κοινωνία.

Και επειδή πάντοτε στα κοινωνικά κινήματα, που ενίοτε μετεξελίσσονται σε ευρύτερα πολιτικά, πρέπει να υπάρχει ένα ανθρώπινο πρόσωπο και μία ανθρώπινη φωνή, το βάρος που έχει πέσει στην Ιατρό κυρία Μαρία Καρυστιανού είναι μεγάλο. Ίσως χρειαστεί πέρα από πενθούσα μητέρα και πέρα από αξιοθαύμαστη πρόμαχος της δυνατής Κοινωνίας, να γίνει ηρωίδα. Κάτι για το οποίο φαίνεται να είναι έτοιμη.

Διαβάστε επίσης: