Οι συναντήσεις στη Γενεύη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στο Ισραήλ παρακολουθούν τις ταχύτατες διεθνείς μετακινήσεις, διατηρώντας ίσως οριακά τις προϋποθέσεις προκειμένου να συνεχίζονται οι συνομιλίες στο τραπέζι της διπλωματίας. Αθήνα, Λευκωσία και Ιερουσαλήμ συμμετέχουν στη δημιουργία πολιτικής συγκλίσεων που αφορά την Ουκρανία, τη Συρία, την Παλαιστίνη και τη Γάζα.

Οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και το Ηνωμένο Βασίλειο, πιο διστακτικά η Μόσχα, αντιμέτωποι με την τραχύτητα των διεθνών προκλήσεων, μάλλον επιλέγουν να ξεπεράσουν τον παραδοσιακό εαυτό τους, αποζητώντας βάση συνομιλιών και στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, αυστηρότερο πλαίσιο παραμερισμού των ακροτήτων.

Η Αθήνα επιτυγχάνει, παρά την κομματική πόλωση, να διατηρεί διεθνή αξιοπιστία και οικονομικούς δείκτες που αναβαθμίζουν την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας.

Η στροφή των ενδιαφερόντων περισσότερο στις προοπτικές τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία, στην ανακωχή στη Γάζα και στη διατήρηση της συμφωνίας τερματισμού των επιθέσεων της Χεζμπολάχ κατά του Ισραήλ υποχρεώνουν τις πλευρές, πρωταγωνιστές και μικρότερες δυνάμεις, να διερευνούν τρόπους για να ξεπεράσουν την επιθετικότητα που χρησιμοποιείται κυρίως από τις υπερδυνάμεις προκειμένου η αποτροπή να γίνεται ορατή, παρότι παραμένει επικινδύνως οριακή.

Επαναφορά του λεκτικού της Ε.Ε.

Περιέργως η πόλωση που επιδιώκουν τα αντιπολιτευόμενα κόμματα στην Ελλάδα με σύνθημα την ανατροπή της κυβέρνησης μεθοδεύεται στη βάση εικασιών που συνεχώς ανατρέπονται, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Τουρκία, στην οποία ο αυταρχισμός και η παραβίαση κάθε αρχής δημοκρατικής λειτουργίας «απαλλοτριώνει» κάθε πολιτικό αντίπαλο του Προέδρου Ερντογάν.

Η Ουάσιγκτον, με σημαντικές δηλώσεις και πολιτικές κινήσεις, υπογραμμίζει όχι μόνο ότι αξιολογεί θετικά τη συμπεριφορά της Ελλάδος και της Κύπρου, αλλά και ότι στηρίζει τον Έλληνα πρωθυπουργό και τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη μεθοδικότητα στην εσωτερική και διεθνή τους δραστηριότητα.

Το σχήμα 3+1 αναδεικνύεται ως μία από τις σημαντικότερες συνεργασίες που δημιουργήθηκαν στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, η οποία συνεπικουρείται από τις τριμερείς και τη λειτουργία του Φόρουμ Φυσικού Αερίου στην ανατολική Μεσόγειο. Το Παρίσι επίσης συμμετέχει δημιουργικά στην οικοδόμηση των προϋποθέσεων που θα μπορούσαν να φέρουν αλλαγές στη Συρία περιορίζοντας τον ρόλο της Τουρκίας, ώστε οι ακραίες ομάδες του Ιντλίμπ να υπακούσουν στην κυβέρνηση Αλ Σάρα, συνομιλητή Σαουδαράβων, Ευρωπαίων και ΗΠΑ.

Η Λευκωσία με επιμονή επανέφερε στη Γενεύη το λεκτικό της Ε.Ε. με την κοινή επιστολή των προέδρων του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ. Επίσης στη Γενεύη η Λευκωσία εξασφάλισε την επανάληψη της πενταμερούς και μια ηπιότερη γλώσσα από την πλευρά της Τουρκίας.

Συμπερασματικά διαπιστώνεται ότι οι εγγυήτριες δυνάμεις με μεγάλη καθυστέρηση αντιλαμβάνονται ότι η διεθνής εντολή που έλαβαν το 1960 δεν τους επιτρέπει να προβάλλουν οτιδήποτε πέρα από την υποχρέωσή τους να εγγυώνται την καλή λειτουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας και την εφαρμογή του συντάγματος της Κύπρου, με το οποίο η χώρα εντάχθηκε στην Ε.Ε.

Αστάθεια στην Άγκυρα

Τη στιγμή που η Κύπρος επαναφέρει την προοπτική επανέναρξης των συνομιλιών, η Άγκυρα αντιμετωπίζει σοβαρές εσωτερικές εντάσεις που αναδεικνύουν την πολιτική αστάθεια της χώρας και τη διεθνή αδυναμία της να σεβαστεί τις απαιτήσεις της δημοκρατικής και καλής διακυβέρνησης.

Η απόφαση της Τουρκίας να ακυρώσει ως παράνομη τη μετεγγραφή Ιμάμογλου από πανεπιστήμιο των κατεχομένων στο Πανεπιστήμιο Κωνσταντινουπόλεως έχει συνέπεια την ακύρωση του πτυχίου ΑΕΙ του πρώην δημάρχου Κωνσταντινουπόλεως και συνεπώς τον αποκλεισμό του από το δικαίωμα υποψηφιότητας για την Προεδρία της Τουρκίας. Στη συνέχεια προστέθηκαν και οι ποινικές διώξεις που οδήγησαν τον Ιμάμογλου στη φυλακή.

Για την Κύπρο, αλλά και την Ε.Ε. ιδιαίτερο ενδιαφέρον, πολιτικό και πολιτιστικό, παρουσιάζει η απόφαση του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο χωρίς οποιαδήποτε αναστολή θεωρεί παράνομες τις σπουδές σε ΑΕΙ που λειτουργούν στα κατεχόμενα, άρα και πτυχία που αποκτήθηκαν στα παρανόμως λειτουργούντα πανεπιστήμια, κατά την τουρκική ερμηνεία, στην κατεχόμενη περιοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η Άγκυρα αισθάνεται την έντονη διαρκή διεθνή πίεση με αποτέλεσμα να αναζητά τρόπους αξιοπρεπούς αλλαγής πορείας. Μόνη καταφυγή απομένει για την Άγκυρα «η απαίτηση / επαιτεία» κατανόησης στην ανάγκη να εξασφαλισθεί η πολιτική της αξιοπρέπεια.

Αντιλαμβάνεται ο Πρόεδρος Ερντογάν το καθαρότατο μήνυμα που με κάθε τρόπο τού περιέρχεται από την Ουάσιγκτον. Οι ΗΠΑ δεν προτίθενται να υποχωρήσουν στο θέμα των S-400, όπως επισημαίνεται και σε πρόσφατο άρθρο έγκριτης αμερικανικής εφημερίδας, και συνεπώς στην αναζήτηση τρόπου επιστροφής στην προμήθεια και στο πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35.

Βέβαια οι πάντες γνωρίζουν ότι η Μόσχα, από τη στιγμή που έχει πληρωθεί για την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων τουρκικής επιλογής, ποσώς ενδιαφέρεται αν τελικώς η Άγκυρα τα αχρηστεύσει ή τα αποθηκεύσει, προσαρμοσμένη στην αμερικανική κυρίως αλλά και στη ΝΑΤΟϊκή απαίτηση. Όμως δεν γνωρίζουμε ακόμη πώς θα αντιδράσει η Μόσχα αν η Άγκυρα υπακούσει στην απαίτηση των ΗΠΑ να επιστρέψει τα οπλικά αντιαεροπορικά συστήματα στη Ρωσία και όχι να τα αποθηκεύσει με οποιονδήποτε τρόπο, σε οποιοδήποτε μέρος θα επιθυμούσε το καθεστώς Ερντογάν.

Διάλογος, αλλά και συνέπεια

Επειδή όμως υποχρεωνόμαστε να εξετάζουμε και τα χειρότερα σενάρια, τα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας οφείλουν να προετοιμάζουν την πολιτική τους απάντηση σε περίπτωση που η Τουρκία αποδεχθεί και τις πιο ταπεινωτικές απαιτήσεις προκειμένου να επιστρέψει στη ζώνη της δυτικής της ασφάλειας, που κατά την ανάλυση της Άγκυρας θα εξασφαλίζει στην Τουρκία αυξημένο περιφερειακό ρόλο.

Προετοιμαζόμενοι για το χειρότερο σενάριο, προφανώς αποκτά πολιτική υπεραξία η επιλογή της Αθήνας να συνεχίσει τη δημιουργική επικοινωνία με την Τουρκία και να μην αναστείλει με μεταφορά στις «ελληνικές καλένδες» τη σύνοδο του Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας. Η στριμωγμένη στη γωνία Άγκυρα θα ήταν χρήσιμο να αντιληφθεί τη σοβαρή απόφαση της Αθήνας για πολιτικό διάλογο, αλλά και τη συνεπή ελληνική δημοκρατική θέση απέναντι σε οποιαδήποτε

● κακή λειτουργία της δημοκρατίας,

● συνέχιση καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,

● αδυναμία τουρκικής προσαρμογής στους όρους της ενταξιακής επιλογής της,

● παράνομη στρατιωτική κατοχή της Κύπρου,

● εξώθηση σε λύση δύο κρατών,

● παράνομη εμμονή στη στρατιωτική κατοχή,

● παράνομη αμφισβήτηση της κυπριακής κυριαρχίας στο σύνολο της επικράτειάς της.

Ένα αδύναμο αίτημα

Η Ελλάδα διαθέτει τη νομική βάση και το πολιτικό πλεονέκτημα να διατηρήσει τη συζήτηση στο αυστηρό πλαίσιο που απαιτεί η εύθραυστη διεθνής πραγματικότητα, επειδή τόσο το ΝΑΤΟ όσο και η Ε.Ε. χρειάζονται βαλβίδες εκτόνωσης των εντάσεων, προκειμένου στους κόλπους της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας να χαράσσεται η στρατηγική των κοινών συμφερόντων σε περιβάλλον συναντίληψης και κοινής αμυντικής επιδίωξης.

Η πολιτική επιλογή για συνέχιση των συνομιλιών αποτελεί τη δυσκολότερη αλλά πολιτικά εγκυρότερη απόφαση. Η παραδοσιακή διαχρονική αρνητικότητα οδηγεί σε αποδυνάμωση των θέσεών μας στη συμμαχία, κυρίως όταν από την ελληνική πλευρά δεν λαμβάνονται υπόψη οι πολιτικές ανάγκες των συμμάχων και εταίρων μας.

Η συνεχής μονομερής απαίτηση να μην εξοπλίζεται η Τουρκία με τα οπλικά συστήματα που χρησιμοποιούν όλοι οι σύμμαχοι μάλλον αποτελεί αδύναμο αίτημα. Επίσης η απαίτηση να ακυρώνονται παραγγελίες της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή βιομηχανία αμυντικών συστημάτων απαξιώνεται κυρίως εξαιτίας των αναγκών που αντιμετωπίζει η βιομηχανική Ευρώπη τόσο σε θέσεις εργασίας όσο και σε ροή κεφαλαίων προς την ευρωπαϊκή οικονομία.

Ίσως με μία κίνηση διαφορετικής σιγουριάς και θετικής υποκίνησης ταχύτερης, προοδευτικότερης οικονομικής και αμυντικής εξέλιξης η Ελλάδα, από τη θέση της και τον ρόλο που έχει επιλέξει να διαδραματίσει στην περιοχή, θα μπορούσε να αναζητήσει συμμετοχή σε συμπαραγωγές που συμμετέχει και η Τουρκία προκειμένου η συνεργασία των δύο ΝΑΤΟϊκών συμμάχων να επεκτείνεται σε κάθετες και οριζόντιες δομές.

Χώρος κοινών πολιτικών

Διαφαίνεται ότι η συμμαχία και η Ε.Ε. αναζητούν το ελάχιστο σημείο ισορροπίας του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού, προκειμένου απερίσπαστοι οι ευρωατλαντικοί εταίροι να κινούνται σταθερότερα στην ανατολική – νοτιοανατολική πτέρυγα της συμμαχίας, που έχει ενισχυθεί και από τη στρατηγική συμφωνία ΗΠΑ – Κύπρου με αποτέλεσμα το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. να βρίσκονται εγγύτερα στη Μέση Ανατολή, εξασφαλίζοντας και στρατηγικό βάθος για το Ισραήλ.

Ξεπερνώντας με πολιτική αποφασιστικότητα τα στερεότυπα έχθρας και ακραίου ανταγωνισμού της Άγκυρας με τις συμμαχικές πρωτεύουσες και πρωτίστως με την Αθήνα, μνημόνια συνεργασίας που προβλέπουν και τεχνολογικές συμπράξεις με εισαγωγή νέων τεχνολογιών στα συνεργαζόμενα μέρη διαπιστωμένα εξασφαλίζουν μεγαλύτερη πολιτική, στρατιωτική και τεχνολογική συνοχή στο ΝΑΤΟ.

Οι κυβερνήσεις δοκιμάζονται από τις συνεχείς διεθνείς προκλήσεις, αλλά υπάρχει χώρος δημιουργικής πολιτικής και διπλωματικής επικοινωνίας, όπως διαπιστώνεται από τη συνέπεια των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν στις δεσμεύσεις που ανέλαβαν για τις χώρες τους στο Βίλνιους. Κάθε προσπάθεια ακύρωσης της σημαντικής πρωτοβουλίας των δύο ηγετών από εμφανείς περιφερειακούς και διεθνείς δρώντες προφανώς και δεν συμπίπτει με τις επιλογές Αθήνας – Άγκυρας.

Πολιτικές που διέρχονται από την Ελλάδα και την Τουρκία, στην αντίληψη συνεργασιών proxies, ναρκοθετούν μεθοδευμένα την ευρωατλαντική στρατηγική ασφάλειας και τη διεθνή προσπάθεια άμβλυνσης των εντάσεων που θα παραμερίσουν αναθεωρητισμό, εξτρεμισμούς, τρομοκρατία, προκαλούμενα από κράτη, ακραίες θρησκευτικές και κοινωνικές ομάδες.

Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος Ιορδανία, Χώρες του Κόλπου συνεργαζόμενες διαμορφώνουν χώρο κοινών πολιτικών, ενεργειακών, γεωστρατηγικών συμφερόντων και δυνατοτήτων ανάπτυξης ανθρωπιστικής βοήθειας, προκειμένου να εκτονωθούν περιφερειακά προβλήματα και να προστεθεί μεγαλύτερη αξία στην κοινωνική συνοχή, την καλή γειτονία, με βαθύτερη γνώση της διαφορετικότητας των συστημάτων διακυβέρνησης και κοινωνικής διαστρωμάτωσης των συνομιλητών μας.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Ο Ανδρουλάκης, ο Γαβριήλ και τα «αθροίσματα»

Κοινωνική στροφή με «υπεύθυνες» παροχές – Αυξήσεις εισοδήματος και μειώσεις φόρων από την κυβέρνηση για χάρη της μεσαίας τάξης

Ο Τραμπ απειλεί την Τεχεράνη