Η μεγάλη σβέση (black-out) της 28ης Απριλίου κατέδειξε την εξαιρετικά κρίσιμη σημασία της συνεχούς και αδιάλειπτης παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στις σημερινές οικονομικές κα κοινωνικές συνθήκες.

Και αυτό γιατί η σβέση προκάλεσε, επί πολλές ώρες, ανυπέρβλητα προβλήματα σε βασικούς τομείς (όπως σε τράπεζες, τηλεπικοινωνίες, συγκοινωνίες κ.λ.π.) στην Ισπανία, την Πορτογαλία, μικρά τμήματα της Γαλλίας και του Μαρόκου.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκαν δύο μεγάλες δομικές μεταβολές στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη: η μαζική εισαγωγή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (κυρίως αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών) και η απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Οι αλλαγές αυτές οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση των διασυνοριακών ανταλλαγών ενέργειας (δηλαδή των εισαγωγών-εξαγωγών μεταξύ των χωρών της Ευρώπης), με συνέπεια τα συστήματα να λειτουργούν πολύ πιο κοντά στα ασφαλή τους όρια.

Ένα μεγάλο συμβάν σαν αυτό που συνέβη στην Ιβηρική ήταν λίγο -πολύ αναμενόμενο, δεδομένων των πολύ γρήγορων αλλαγών στον τομέα. Επιβεβαιώθηκε η ανησυχία των ειδικών ότι μια μεγάλη δυσλειτουργία ήταν εξαιρετικά πιθανό να συμβεί σε περιοχή με μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ που είναι ασθενικά συνδεδεμένη με το υπόλοιπο ευρωπαϊκό δίκτυο. Το σύστημα της Ιβηρικής (Ισπανία και Πορτογαλία) συνδυάζει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά: είναι ασθενικά συνδεδεμένο με το υπόλοιπο ευρωπαϊκό σύστημα, ενώ χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ (κυρίως φωτοβολταϊκών και αιολικών σταθμών).

Η διατήρηση της ασφάλειας ενός ηλεκτρικού συστήματος απαιτεί τη συνεχή προσαρμογή της παραγωγής στη ζήτηση, κάτι το οποίο επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της αυξομείωσης της παραγωγής θερμικών και υδροηλεκτρικών μονάδων.

Η επιτυχής εξισορρόπηση παραγωγής-ζήτησης αποσκοπεί μεταξύ άλλων και στη διατήρηση σταθερής συχνότητας στο σύστημα (περίπου στα 50 Hz).

Την ώρα του συμβάντος, η διείσδυση των ΑΠΕ στο σύστημα της Ιβηρικής ήταν εξαιρετικά μεγάλη, καλύπτοντας περίπου το 82% της ζήτησης, ενώ το υπόλοιπο καλύπτονταν από θερμικές μονάδες φυσικού αερίου και πυρηνικά. Επιπλέον, υπήρχε μεγάλη εξαγωγή ενέργειας από την Ιβηρική προς τη Γαλλία. Η μικρή συμμετοχή θερμικών μονάδων συνετέλεσε ασφαλώς σε μειωμένη ικανότητα του συστήματος να διατηρεί το ισοζύγιο παραγωγής-ζήτησης, ενώ παράλληλα η φυσική αδράνεια του συστήματος που παρέχεται κυρίως από τις θερμικές μονάδες ήταν ιδιαίτερα μειωμένη. Τονίζεται ότι η αδράνεια του συστήματος αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας του συστήματος απέναντι σε διαταραχές.

Σύμφωνα με το Renewable Electrical Energy Laboratory (Ελβετία), το φαινόμενο ξεκίνησε με την εμφάνιση ηλεκτρομηχανικών ταλαντώσεων χαμηλής συχνότητας (0.62 Hz), 30 λεπτά περίπου πριν από τη σβέση (στις 12:03) που διήρκεσαν περίπου 5 λεπτά. Δώδεκα λεπτά αργότερα (στις 12:19) εμφανίστηκαν νέες ταλαντώσεις ισχύος σε ακόμα χαμηλότερη συχνότητα (περί τα 0.2 Hz). Η αιτία εμφάνισης των ταλαντώσεων αυτών είναι δύσκολο να ανιχνευτεί και δεν είναι ακόμα γνωστό το αίτιο που προκάλεσε αυτές τις αρχικές ταλαντώσεις.

Στη συνέχεια, και για αδιευκρίνιστο ακόμα λόγο, σημειώθηκε (σχεδόν ταυτόχρονα, στις 12:33:16 και 12:33:18) απώλεια παραγωγής ενέργειας στο νοτιοδυτικό τμήμα του συστήματος της Ιβηρικής χερσονήσου. Δεν είναι γνωστό το μέγεθος της απώλειας ισχύος αυτές τις δύο διαδοχικές χρονικές στιγμές. Αυτές οι διαταραχές οδήγησαν (ορθά) στην αυτόματη αποσύνδεση των διασυνδετικών γραμμών Ισπανίας/Γαλλίας περίπου 3.5 δευτερόλεπτα αργότερα, αποκόπτοντας το ισπανικό σύστημα από το ευρωπαϊκό (νησιδοποίηση).

Στη συνέχεια και για άγνωστη -έως την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές- αιτία, κατέρρευσε η τάση σε περιοχές της Ισπανίας με αποτέλεσμα την άμεση απώλεια παραγωγής (κυρίως φωτοβολταϊκών σταθμών) της τάξης των 15 GW, η οποία οδήγησε (με τη μορφή φαινομένου ντόμινο) στη σβέση του συστήματος της Ιβηρικής, καθώς η αυτόματη διαδικασία απόρριψης φορτίου δεν κατάφερε να αποτρέψει το φαινόμενο. Το συμβάν κατέδειξε την ανάγκη τής σε βάθος εξέτασης και ενδεχομένως αναθεώρησης διαδικασιών και κανόνων ασφαλείας, αλλά και της επαναρρύθμισης των προστασιών του συστήματος.

Συνεπώς, για το συμβάν σίγουρα δεν φταίνε παράξενα μετεωρολογικά φαινόμενα ή κυβερνοεπιθέσεις από άγνωστους εχθρούς. Ούτε συνέβησαν άλλα παράξενα μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως κάποιοι ισχυρίστηκαν. Ούτε φταίει “το κακό το μάτι”. Πολλοί έσπευσαν να ενοχοποιήσουν τις ΑΠΕ για το συμβάν, αλλά η αλήθεια είναι ότι υπήρξε έλλειμμα τεχνογνωσίας για την ασφαλή διαχείρισή τους.

Η αύξηση της διείσδυσης ΑΠΕ στο ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρισμού απαιτεί την ενίσχυση των υποδομών σε δίκτυα και σε σταθμούς αποθήκευσης (μπαταρίες και μονάδες αντλησιοταμίευσης) αλλά και την προσθήκη φυσικής αδράνειας στο σύστημα που μπορεί να επιτευχθεί με την εγκατάσταση σφονδύλων (flying wheels) ή/και σύγχρονα στρεφόμενων πυκνωτών (synchronous condensers). Έως τότε όμως, απαιτείται η προσεκτική διαχείριση των ΑΠΕ από τους Διαχειριστές και η επιμελής τήρηση των κανόνων και συστάσεων ασφάλειας, καθώς και η αναθεώρηση των πρακτικών προστασίας των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας.

Επειδή η συζήτηση αφορά και το ελληνικό σύστημα, πρέπει να τονίσουμε ότι αυτό εμφανίζει πολύ μεγαλύτερη διασυνδεσιμότητα με τα γειτονικά συστήματα, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης παρόμοιων φαινομένων. Επιπλέον, όπως φάνηκε και κατά τη δύσκολη πασχαλινή περίοδο, η επιμελής τήρηση των ορίων ασφαλούς διείσδυσης ΑΠΕ και ανταλλαγών ενέργειας μπορεί να απομακρύνει τον κίνδυνο ανάλογων περιστατικών στη χώρα μας.

Διαβάστε επίσης:

Τραμπ σε Ουκρανία: «Συμφωνήστε τώρα για συνάντηση την Πέμπτη, για να σταματήσει η σφαγή»

Αισιοδοξία για τον τερματισμό του εμπορικού πολέμου Κίνας και ΗΠΑ – «Κάναμε ουσιαστική πρόοδο» λέει ο υπ. Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ

Σρι Λάνκα: 21 νεκροί και τουλάχιστον 14 τραυματίες μετά από πτώση λεωφορείου σε γκρεμό