Γιάννης Σχίζας

Περιήγηση στο μέλλον

Εκδόσεις: Ευώνυμος 2025

Σελ.: 56

Δεν διαβάζεται αυτό το βιβλίο. Περιδιαβάζεται. Δεν ξεφυλλίζεται· αναπνέεται. Όπως ακριβώς συμβαίνει με ένα Παρίσι που δεν είναι τόπος αλλά τόπος ψυχής – και το οποίο, στο έργο του Σχίζα, δεν είναι μόνο γεωγραφία ή αστική αρχιτεκτονική αλλά νοηματοδότηση του χρόνου μέσα από την αισθητική της καθημερινότητας και την ποίηση του βλέμματος.

Στο βιβλίο, μια συλλογή από δημοσιευμένα στο «Ποντίκι» κείμενα με κεντρική θεματική τον χώρο του Παρισιού και τη σκιά του φωτός που αυτό ρίχνει πάνω στη μνήμη, ο Σχίζας καταφέρνει το σπάνιο: Να μετασχηματίσει την ταξιδιωτική καταγραφή σε βιωματικό δοκίμιο, τη νοσταλγία σε πρόγευση μέλλοντος, και το πολιτισμικό σχόλιο σε φιλοσοφική αναρώτηση για το αστικό νόημα της ζωής.

Το Παρίσι που προκύπτει εδώ δεν είναι του τουριστικού ρεαλισμού, ούτε του αναμνηστικού κιτς. Είναι το Παρίσι των μεγάλων αφαιρέσεων και των μικρών λεπτομερειών, το Παρίσι του Μπαλζάκ, του Χεμινγουέι, του Μπρετόν και του Ουγκώ, το Παρίσι των ταραχών του ’68 και των σημερινών «petroleuses», το Παρίσι των νεκρών και των εραστών του φωτός, των διαδηλώσεων και των μικρών μαγαζιών που κρατούν ακόμη το ευγενές χαμόγελο της καθημερινής συνάντησης.

Ο Σχίζας γράφει με μια γλώσσα όπου συνυπάρχουν η δημοσιογραφική εγρήγορση και η λογοτεχνική απλότητα. Σχολιάζει τις διαδρομές της πόλης, τα αστικά της τοπόσημα, την ιστορική της μετάλλαξη, αλλά την ίδια στιγμή συγκρατεί κάτι πιο ανεπαίσθητο: την αύρα. Μιλάει για τον Πιερ Μπιντώ, τον «γλύπτη του φωτός», για το μέλλον της πολεοδομίας, για το φιλί της Μαρίας πάνω σε μια παριζιάνικη γέφυρα, με έναν τόνο που συνδυάζει το προσωπικό βίωμα με το πολιτισμικό υπόστρωμα, την ευαισθησία με τη σαφήνεια.

Η αστική ταυτότητα εδώ δεν είναι στείρα καταγραφή του χώρου, είναι μνήμη μορφής. Και το Παρίσι, σε αυτό το βιβλίο, είναι μια μορφή που «ζει» μέσα από τις μεταμορφώσεις της· που προεκτείνεται προς την Ντεφάνς και την πολεοδομία της ταχύτητας, χωρίς να αποκόπτεται από την αμφίθυμη ομορφιά του Σηκουάνα, τα υπόγεια του Μονπαρνάς, τις φωνές του Μπατινιόλ.

Η οπτική του συγγραφέα είναι ταυτόχρονα παλαιική και συγχρονισμένη: συγκρατεί το μεγαλείο της γαλλικής ιστορίας χωρίς να ωραιοποιεί τον ιμπεριαλιστικό της ίσκιο. Μνημονεύει το πέρασμα της Γαλλίας από την αποικιοκρατία στον μετανεωτερικό σκεπτικισμό, από τον Ζολά στον Τζιμ Μόρισον, από τον Λε Κορμπυζιέ στις ψυχεδελικές πολυκατοικίες της περιφέρειας.

Όμως αυτό που κυρίως μένει είναι το βλέμμα που επιμένει: να δει στο φως του Παρισιού κάτι περισσότερο από πολυτέλεια. Να το αναγνωρίσει ως «υλικό της πολεοδομίας», όπως εύστοχα το ονομάζει ο ίδιος. Το φως, ο νυχτερινός ουρανός, η φωτοσκηνοθεσία της πόλης, γίνονται εδώ όχι σκηνογραφία αλλά σχόλιο ζωής, πολιτική ύπαρξης.

Η γραφή είναι πλούσια, χωρίς να γίνεται πομπώδης· αναστοχαστική, χωρίς να εκπίπτει σε θεωρητικολογία. Η γοητεία του βιβλίου έγκειται στο ότι ο αναγνώστης δεν νιώθει να παρακολουθεί μια ταξιδιωτική εξομολόγηση, αλλά μια χαρτογράφηση του τρόπου που το «μέσα» και το «έξω» συνδιαλέγονται όταν περπατάς στους δρόμους μιας πόλης με τα μάτια του νου ανοιχτά.

Εντέλει, το Παρίσι του Σχίζα δεν είναι μια πόλη. Είναι μια υπόγεια μελωδία που επανέρχεται σαν θεματικό μοτίβο στο σάουντρακ της ζωής μας. Και το «Περιήγηση στο μέλλον» δεν είναι ένα ακόμη βιβλίο για μια πόλη· είναι ένα βιβλίο για το πώς η πόλη μπορεί να γίνει ρυθμός της σκέψης και μορφή του αισθήματος. Ένα βιβλίο που – χωρίς να το διακηρύσσει – υπερασπίζεται τη νοσταλγία όχι ως παρελθοντολογία, αλλά ως τρόπο θέασης του κόσμου. Και σ’ αυτό έγκειται η μεγάλη του αξία.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Ο άνθρωπος που αγαπούσε πολύ τη λογοτεχνία

Βιβλίο: Διηγήματα φτιαγμένα από «καλά αίματα»

Βιβλίο: Ο εκσλαβισμός της Μακεδονικής κληρονομιάς!