Η κατάργηση του ΣΔΟΕ και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων του στην ΑΑΔΕ εντάσσεται σε μια ευρύτερη κυβερνητική στρατηγική συγκέντρωσης κρίσιμων ελεγκτικών και διαχειριστικών λειτουργιών σε έναν υπερ-οργανισμό. Σε αυτή τη λογική κινείται και η πρόσφατη εξαγγελία για την υπαγωγή του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ίδια Αρχή, παρότι η διαδικασία βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και έχει ήδη προκαλέσει επιφυλάξεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία υπενθυμίζει ότι απαιτείται νέα διαπίστευση του φορέα από την Κομισιόν για να διαχειριστεί κοινοτικά κονδύλια.

Με τις δύο αυτές παρεμβάσεις συγκροτείται σταδιακά ένας υπερσυγκεντρωτικός μηχανισμός με αρμοδιότητες σε φορολογικά ζητήματα, επιδοτήσεις, ελέγχους και διαχείριση ευρωπαϊκών πόρων. Η υπερφόρτωση της ΑΑΔΕ με τόσο διαφορετικά αντικείμενα, χωρίς θεσμικά αντισταθμίσματα ή εγγυήσεις διαφάνειας και λογοδοσίας, δημιουργεί εύλογα ερωτήματα για τη λειτουργικότητα και την αποτελεσματικότητα του νέου σχήματος.

Παρά την επίκληση της ενίσχυσης της εποπτείας και της αποδοτικότητας, ο κίνδυνος είναι η νέα αυτή δομή να εξελιχθεί σε ένα βραδυκίνητο, γραφειοκρατικό σύστημα, χωρίς την εξειδίκευση και ευελιξία που απαιτούν οι διαφορετικοί τομείς πολιτικής. Η θεσμική επάρκεια και επιχειρησιακή βιωσιμότητα του σχεδίου παραμένουν ανοιχτά ζητήματα, ιδίως όταν δεν έχουν διασφαλιστεί οι απαραίτητες ευρωπαϊκές εγκρίσεις και όταν η εμπειρία δείχνει πως τέτοιες μεταβάσεις απαιτούν χρόνο, προετοιμασία και διαφάνεια.

Η σχετική πρόβλεψη περιλαμβάνεται στο σχέδιο νόμου για τον νέο Τελωνειακό Κώδικα, και συγκεκριμένα στο άρθρο 260, το οποίο δρομολογεί τη μεταφορά των δομών, του προσωπικού και των αρχείων του ΣΔΟΕ στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), αλλά και –σε ό,τι αφορά υποθέσεις ξεπλύματος χρήματος– στην Αρχή για την Καταπολέμηση της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες.

Η κατάργηση του ΣΔΟΕ βαφτίζεται «μεταρρύθμιση», στο όνομα της αποδοτικότερης λειτουργίας των ελεγκτικών μηχανισμών και της ενίσχυσης της «ανεξαρτησίας». Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για την ουσιαστική εποπτεία και λογοδοσία μιας αρχής όπως η ΑΑΔΕ, η οποία, αν και τυπικά ανεξάρτητη, συγκεντρώνει πλέον εξουσίες που προσιδιάζουν περισσότερο σε υπουργείο παρά σε διοικητική υπηρεσία.

Από τη σύγκρουση στη συγχώνευση

Το ΣΔΟΕ, που ιδρύθηκε το 1997 με αποστολή την άμεση παρέμβαση σε περιπτώσεις εκτεταμένης οικονομικής παραβατικότητας, υπήρξε για χρόνια ένας φορέας με αυξημένες αρμοδιότητες – ενίοτε συγκρουσιακές με την εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Αυτό, άλλωστε, δεν ήταν και λίγο: ο έλεγχος κινήσεων κεφαλαίων, η διερεύνηση απάτης σε δημόσιες ενισχύσεις, η συνδρομή σε υποθέσεις ξεπλύματος και διαφθοράς ήταν δραστηριότητες που αφορούσαν ισχυρά συμφέροντα.

Ήδη από το 2019, με την κατάργηση της Ειδικής Γραμματείας και τη μετατροπή του ΣΔΟΕ σε απλή Γενική Διεύθυνση του υπουργείου Οικονομικών, ήταν σαφές ότι επίκειται σταδιακή αποδυνάμωσή του. Πλέον, με λιγότερους από 150 υπαλλήλους και χωρίς ουσιαστικό ρόλο στον φορολογικό έλεγχο, η κατάργησή του μοιάζει σχεδόν τυπική.

Το ερώτημα, όμως, παραμένει: μπορεί η ΑΑΔΕ, ένας οργανισμός που λειτουργεί σε καθεστώς θεσμικής αυτονομίας, να υποκαταστήσει το έργο ενός μηχανισμού όπως το ΣΔΟΕ, ιδίως ως προς τον ρόλο του σε πιο «αιχμηρές» πτυχές του οικονομικού εγκλήματος;

Η ΑΑΔΕ «καταπίνει» και ελέγχει

Σύμφωνα με τη ρύθμιση, περίπου 200 υπάλληλοι του ΣΔΟΕ θα μεταφερθούν στην ΑΑΔΕ. Η κυβέρνηση παρουσιάζει τη μετάβαση ως αναβάθμιση: περισσότερα τεχνολογικά εργαλεία, πρόσβαση σε διαλειτουργικά συστήματα, αξιοποίηση τεχνητής νοημοσύνης και προηγμένες μεθοδολογίες ανάλυσης κινδύνου.

Όμως πίσω από τη φαινομενική αναβάθμιση, υπάρχει και μια συγκέντρωση εξουσίας. Η ΑΑΔΕ αποκτά πλέον όχι μόνο τον πλήρη έλεγχο της είσπραξης των εσόδων, αλλά και της πρόληψης και καταστολής της φορολογικής παραβατικότητας – χωρίς να λογοδοτεί άμεσα στην πολιτική ηγεσία, αλλά στον εκάστοτε διοικητή της. Στην πράξη, δηλαδή, η ελεγκτική εποπτεία περνά σε ένα διοικητικό μόρφωμα με υπερεξουσίες, αλλά περιορισμένη δημόσια διαφάνεια.

Το γεγονός ότι οι λεπτομέρειες της διοικητικής αναδιοργάνωσης –από την κατανομή αρμοδιοτήτων μέχρι την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού– θα ρυθμιστούν με απόφαση του υπουργού Οικονομικών και του διοικητή της ΑΑΔΕ ενισχύει τους φόβους για αδιαφάνεια και εσωτερική αναδιοργάνωση χωρίς ουσιαστική λογοδοσία.

Επιχειρησιακά φιλόδοξοι, πολιτικά αθόρυβοι

Το επιχειρησιακό σχέδιο της ΑΑΔΕ για το 2025 είναι εντυπωσιακό σε αριθμούς: δεκάδες χιλιάδες έλεγχοι, X-ray στα τελωνεία, έλεγχοι στα ΕΦΚ, στο ηλεκτρονικό εμπόριο, σε δωρεές και ακίνητα. Αυτό που λείπει, όμως, είναι μια σαφής στρατηγική για την πολιτική εποπτεία και τη διαφάνεια του ίδιου του οργανισμού.

Το κράτος δείχνει να επιλέγει το μοντέλο της «διαχειριστικής τελειότητας» αντί για έναν ουσιαστικό θεσμικό έλεγχο της παραοικονομίας. Η διάλυση του ΣΔΟΕ δεν συνοδεύεται από καμία αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του, από καμία λογοδοσία για τα λάθη ή τις επιτυχίες του, ούτε φυσικά από κάποια δημόσια αποτίμηση της νέας αρχιτεκτονικής ελέγχου.

Το αποτέλεσμα είναι η υποκατάσταση ενός ελεγκτικού θεσμού από έναν τεχνοκρατικό φορέα, με το κράτος να αποσύρεται σιωπηλά από την πρώτη γραμμή της δίωξης του οικονομικού εγκλήματος.

Διαβάστε επίσης:

ΔΥΠΑ- e-ΕΦΚΑ: Ο «χάρτης» των πληρωμών για την περίοδο 16 έως 20 Ιουνίου

Αντικρούει… επιβεβαιώνοντας το ΥΠΟΙΚ το δημοσίευμα του topontiki.gr για κατάργηση του ΣΔΟΕ

Επίδομα θέρμανσης: Παραμένει το πρόβλημα με όσους μετακόμισαν – Αδυναμία της ΑΑΔΕ να δώσει λύση