«Οι Αόρατοι της Γης»

Σμαρώ Τζενανίδου

Έκθεση ζωγραφικής

Εγκαίνια: 18 Νοεμβρίου 2025, ώρα 19.00

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

——————

Υπό την Αιγίδα της Α.Θ. Παναγιότητας του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου

ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

Μπορεί μια ζωγραφική δουλειά να αλλάξει τη ματιά μας για όσα συμβαίνουν στον κόσμο; Μπορεί να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει συνειδήσεις;

Η νέα δουλειά της Σμαρώς Τζενανίδου που εγκαινιάζεται στις 18 Νοεμβρίου 2025 στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης επιχειρεί να φέρει στο προσκήνιο μια ιδιαίτερη πτυχή της κλιματικής αλλαγής που εστιάζει στον άνθρωπο: την αναγκαστική μετακίνηση πληθυσμών.

Σε 220 εκατομμύρια υπολογίζονται οι κλιματικοί πρόσφυγες (climate refugees), δηλαδή οι άνθρωποι που έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους τα τελευταία 10 χρόνια, λόγω φαινομένων που συναρτώνται με την κλιματική αλλαγή. Μάλιστα, εκτιμάται ότι έως το 2050 θα έχουν ξεπεράσει ακόμη και το 1 δις, προκαλώντας άγνωστες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Οι άνθρωποι αυτοί μέχρι στιγμής είναι κατά κάποιο τρόπο «αόρατοι» από τη διεθνή κοινότητα, υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που αντιμετωπίζει αυτού του είδους τη μετανάστευση ενώ δεν υπάρχουν καν δεσμεύσεις από κράτη και διεθνείς οργανισμούς ότι θα αναπτύξουν πλαίσια που θα βοηθούν στην αναγνώριση και την προστασία τους.

Με έργα φιλοτεχνημένα αποκλειστικά για την συγκεκριμένη έκθεση, η Σμαρώ συμπληρώνει με τη Σκέψη μια τριλογία που ξεκίνησε το 2011 με την Αθωότητα, συνέχισε το 2014 με τη Μνήμη. Ο κύκλος της ζωής: η Αθωότητα που κάποια στιγμή νοθεύεται από τη Σκέψη η οποία στη συνέχεια παραμερίζεται από τη Μνήμη. Σε έναν ούτως ή άλλως ταραγμένο κόσμο, η Σμαρώ κοιτά πέρα από τα προφανή, αναζητώντας σεφερικά[1] τον άνθρωπο ως ιδιαίτερη πτυχή της κλιματικής αλλαγής: η εικαστική ματιά εστιάζει στα εκατομμύρια μεταναστών του κλίματος, εκείνων δηλαδή που εγκαταλείπουν τις εστίες αναζητώντας μια ασφαλή και καλύτερη ζωή.

Η νέα δουλειά της Σμαρώς Τζενανίδου με τον τίτλο «Οι Αόρατοι της Γης» χαρακτηρίζεται από την ένταση και την ξεχωριστή χρωματική της παλέτα για να αποδώσει το διανοητικό και συναισθηματικό φορτίο της σχέσης «άνθρωπος – κλιματική αλλαγή», και παράλληλα από μια ιμπρεσιονιστική απόδοση των εικόνων που το γεγονός προκαλεί. Στο κάδρο της η διαρκής πάλη της πίκρας με την αισιοδοξία, της απογοήτευσης με την ελπίδα, της καταστροφής με την αναγέννηση και τελικά η αέναη διαμάχη της σκοτεινιάς με το φως. 

«Περιβάλλον σε κίνδυνο και στο επίκεντρο ο άνθρωπος. Αυτή τη φορά αντιμέτωπος με έναν απρόβλεπτο παράγοντα, ως προς την ταχύτητα των εξελίξεων, αλλά απολύτως προβλέψιμο αν αναλογιστεί κανείς όλες τις καθημερινές πρακτικές που εφαρμόζονται τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Και ο παράγοντας αυτός είναι η κλιματική αλλαγή.  Δημιουργώντας αυτή τη σειρά έργων, πολλές φορές πέρασε η σκέψη από το μυαλό μου, ότι αυτοί οι ιστορικοί κύκλοι που συνεχώς δημιουργούνται, έχουν φέρει σήμερα τον άνθρωπο στο σημείο να ” παλεύει ” ξανά, έπειτα από πολλά πολλά χρόνια με τα στοιχεία της φύσης. Το νερό για παράδειγμα ίσως για πρώτη φορά είναι τόσο πολύτιμο αλλά και, κάποιες φορές, επικίνδυνο. Κι ένας νέος απειλητικός κύκλος για τον άνθρωπο αρχίζει. Είναι ο άνθρωπος της κλιματικής αλλαγής, είναι ο μετανάστης του κλίματος.

»Αφετηρία για κάθε έργο μου αποτελεί μια πραγματική εικόνα. Γύρω από αυτήν χτίζεται ένας μικρός κόσμος όπως είναι ή όπως θα θέλαμε να μείνει. Με κίνδυνο και φόβο κάποιες φορές αλλά και με την ελπίδα που πάντα υπάρχει για μια αλλαγή, μια βοήθεια που θα έρθει, μια καινούρια αρχή. Το χρώμα μπορεί να έχει διαφορετικές αναγνώσεις και το έργο συνολικά αφήνει ελευθερία για διαφορετικές ερμηνείες. Αν μπορούσα να εκφράσω τη δική μου προσωπική αγωνία θα έλεγα ότι είμαστε όλοι παιδιά της κλιματικής αλλαγής και ζούμε σε έναν πλανήτη που αλλάζει πρόσωπο συνεχώς. Είμαστε πράγματι μικροί σε ένα τεράστιο κόσμο; Ή μήπως είμαστε πολλοί και αρκετά δυνατοί για να αλλάξουμε αυτή τη νέα κλιματική πραγματικότητα;» σημειώνει η ίδια η εικαστικός.

Η Σμαρώ Τζενανίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και αποφοίτησε το 1999 από τη Σχολή Καλών Τεχνών Perpignan στη Γαλλία. Έχει πραγματοποιήσει 13 ατομικές εκθέσεις, ενώ έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 26 ομαδικές. Έργα της βρίσκονται σε πολλές ιδιωτικές συλλογές. Από το 2000 ως σήμερα διδάσκει ζωγραφική σε παιδιά και ενηλίκους στο «Εργαστήρι Καλών Τεχνών Τζενανίδου». Το 1997 εργάστηκε ως επιμελήτρια εικαστικών εκθέσεων στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη ‘97».

Για τη νέα δουλειά της Σμαρώς Τζενανίδου γράφει η Αρχαιολόγος – Ιστορικός της Τέχνης Ίρις Κρητικού:

Ορατών τε πάντων και αοράτων

This is the way the world ends

Not with a bang but a whimper.

T.S. Eliot, The Hollow Men (extract)

Ruins, for me, are the beginning. With the debris, you can construct new ideas. They are symbols of a beginning.

Anselm Kiefer

Η νέα ενότητα έργων της Σμαρώς Τζενανίδου, δράττει και ανασκάπτει συθέμελα το πλανητικό αποτύπωμα του «κατεπειγόντως», τρέποντάς το μέσω της δυναμικής και ευαίσθητης ζωγραφικής της σε διαδοχικά και αλληλοσυμπληρούμενα παλλόμενα πεδία παλίμψηστης τεκμηρίωσης, απτικής συνειδητοποίησης και διαδραστικής ενσυναίσθησης. Εστιάζοντας στην αναγκαστική μετακίνηση των πληθυσμών, με έργα φιλοτεχνημένα αποκλειστικά για την παρούσα έκθεση, η ζωγράφος συμπληρώνει με την τρέχουσα έννοια της «Σκέψης» μια τριλογία που ξεκίνησε το 2011 με την «Αθωότητα» και συνεχίστηκε το 2014 με τη «Μνήμη». Σε έναν εξακολουθητικά δονούμενο κόσμο, ο άνθρωπος ως μονάδα εύθραυστης ύπαρξης έρχεται αντιμέτωπος με συμπαντικές αλλαγές που καλείται να διασχίσει και να διαπλεύσει. Το εικαστικό αποτύπωμα της περιπέτειας αυτής του βίου, αφορά όλους μας, ακόμη και όσους από εμάς δεν βιώνουμε –ή, υποθέτουμε ότι δεν βιώνουμε- άμεσα τις σαρωτικές αλλαγές που συντελούνται ερήμην μας. 

Τα έργα αυτά ζωγραφίζονται τώρα. Τώρα, γιατί, περισσότερο από ποτέ, ο πλανήτης Γη και όλοι όσοι τον κατοικούν, δεν έχουν πλέον την επιλογή της επόμενης ημέρας. Καταστροφικές πλημμύρες και φονικές κατολισθήσεις στην Ευρώπη, τυφώνες στην ήπειρο της Αμερικής, διαδοχικά κύματα εξαντλητικού καύσωνα στον Καναδά και την Αυστραλία, αφανιστικές πυρκαγιές στα δάση του Αμαζονίου, αναγκαίες μετακινήσεις πληθυσμών εξαιτίας φυσικών αιτιών ή εξαιτίας εμπόλεμων ζωνών σε τόπους όπου μαζί με τον άνθρωπο και το περιβάλλον αφανίζεται και συνθλίβεται ως σκόνη και η πολιτιστική μνήμη, μολυσμένοι ωκεανοί και υπερ-αλίευση, αστική δυστοπία και υπερ-τουρισμός, παρατεταμένη ξηρασία και λιμός που οδηγεί σε θάνατο από ασιτία χιλιάδες παιδιά και ενήλικες στον πλανήτη, εξαντλητικό φαινόμενο του θερμοκηπίου και ανησυχητική άνοδος της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας, ακυρώνουν το αύριο, συντρίβουν διαδοχικά τη νενομισμένη ανθρώπινη μοίρα, τη συνθλίβουν και την πετούν στο κενό. 

Καταμεσής μιας εξακολουθητικά επιδεινούμενης περιβαλλοντικής κρίσης, η Σμαρώ Τζενανίδου ενώνει τη δική της φωνή με την παγκόσμια κίνηση της τέχνης σε εγρήγορση και την επιτακτική ενεργή της παρουσία. Τα εντατικά της φασματικά πεδία, τα οξυδερκή της εικαστικά σχόλια που αρθρώνουν έξεργους γεωφυσικούς και κοινωνικούς χάρτες συμβάντων φρικιαστικών και παράλογων, συνδιαλέγονται με τις αντίστοιχες καταθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Το βλέμμα της ζωγράφου συναντά άλλα βλέμματα, διασχίζει εγκάρσια το οριοθετημένο οπτικό πεδίο της εικόνας, εξερευνά τα πρωτογενή της συστατικά ως πραγματολογικά δεδομένα, αμφισβητεί το δοσμένο παρόν επιζητώντας την ανατροπή και τη λύση του, επιβεβαιώνοντας τον καίριο ρόλο της τέχνης σε εποχές καταιγιστικών αλλαγών και θεμέλιας κρίσης.

Εργαζόμενη με τρόπο κατοπτρικό και ανασκαπτικό, η Σμαρώ Τζενανίδου μας αποκαλύπτει έναν δυστοπικό κόσμο, που αρθρώνεται με γλαφυρή ζωγραφική δεξιότητα και ζοφερή μαεστρία. Ιμπρεσιονιστικά φάσματα στιγμιαίου αποτυπωμένου χρώματος, χροιές ένσαρκες βιωμένου τόπου και χρόνου, μεταβατική διάφανη ύλη νερού που απλώνεται καλειδοσκοπικά, αρθρώνοντας αθόρυβα διαδοχικές συντμήσεις ολέθρου, σκιές πόλεων και διαγράμματα γερασμένων κτηρίων. Ιχνηλατήσεις ανθρώπινης παρουσίας σε βίαιη μετακίνηση, συμβάντα αθέατα στη μεγάλη εικόνα της ιστορίας, καθρεφτίζονται εδώ σε στροβιλική ή εγκάρσια ροή, διεκδικώντας το βλέμμα. Διεκδικώντας το βλέμμα για τους περισσότερους από διακόσια εκατομμύρια «Αόρατους της Γης», τους κλιματικούς πρόσφυγες (climate refugees) που παραμένουν ανέστιοι τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια και ταυτόχρονα μη αναγνωρισμένοι και μη ενταγμένοι σε νομικό πλαίσιο από τη διεθνή κοινότητα, υφιστάμενοι αναρίθμητες και αδιέξοδες κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις.

Στο ταξίδι αυτό προς το άγνωστο, η εντατική παλέτα της ζωγράφου συχνά ωστόσο περνά από το σκοτάδι στο φως, υπαινισσόμενη κάποιες σχισμές ελπίδας. Κάποιες διεξόδους που ενδεχομένως μπορούν να συντελεστούν μέσω της ευαισθητοποίησης και της συνειδητοποίησης μιας πλανητικής τροχιάς που μας αφορά και μας συμπαρασύρει όλους. Μέσω βεβαίως και της ίδιας της τέχνης που λειτουργώντας αυτοαναφορικά και ακτιβιστικά, φέρει ολόκληρο το διανοητικό και συναισθηματικό φορτίο του κόσμου. Εγκαλώντας την προσωπική και συλλογική γεωγραφική και συναισθητική αφύπνιση του θεατή με όχημα την επιβλητική σωματοποίηση της αλήθειας που επιτυγχάνει η ζωγραφική της, η Σμαρώ Τζενανίδου καταθέτει ένα έγκυρο διαβατήριο σε άβατες και αόρατες περιοχές που κελεύουν εδώ και τώρα την εγρήγορση της δικής μας εν υπνώσει ανθρωπιάς. Της δικής μας ορατότητας, επίγνωσης και φροντίδας.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

«Οι Αόρατοι της Γης»

Σμαρώ Τζενανίδου

Έκθεση ζωγραφικής

Εγκαίνια: Τρίτη 18/11/2025, ώρα 19.00-22.00

Διάρκεια έως Κυριακή 7/12/2025 | Ωράριο Έκθεσης: καθημερινά 18:00-22:00

smarotzenan.com | https://www.facebook.com/groups/smaro

*****
ΜΕΓΑΣ ΧΟΡΗΓΟΣ MCF
Εθνική Τράπεζα
 
ΧΟΡΗΓΟΣ MCF
ΔΕΠΑ
 

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ MCF
PricewaterhouseCoopers
ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΔΩΡΗΤΕΣ MCF
KARANTZAS AND PARTNERS LAW FIRM

GRUPPO GEMELLO
 

ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ MCF
Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών
Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Σπίτι της Κύπρου –Μορφωτικό Γραφείο Κυπριακής Πρεσβείας
Δήμος Αθηναίων
EFFE-Europe for Festivals, Festivals for Europe
LIKE- European Regions and Cities for Culture
 

ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΙΜΚ
ΕΡΤ
ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, KOSMOS
COSMOTETV

ΜAD TV

MAD RADIO

NEWS 24/7

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΙΜΚ
ΤΑΝΕΑ  Ιn.gr  Αθήνα 9,84 , Tvxs,  The TOC.gr     
Το Ποντίκι   Monopoli.gr, Culturenow.gr, fm Athens Voice Radio 102.5, ΣτοΚόκκινο 105,5, overfm 104,9 infowoman, infokinds, infokinds cy, oneman,
Clickatlife.gr  Onlytheater.gr, ΘΕΑΘΗΝΑΙ,  Keysmash.gr,  Openmindtheater.gr, The GreekPlayProject,    ForFree.gr,  tetragwno.gr, mikrofwno.gr,  topconsept.gr
In2life.gr  Artandpress.gr  Artplay.gr Theatromania.gr  Webmusic.gr    
Ng radio, Amagi.gr  Boemradio.com,   Theatermag.gr,  Sinweb radio  tocradio.gr  citytag_the Athens guide, street radio, CityKidsGuide.com , travel4kids,kidsproject

---

[1] «Σ᾿ αὐτὸ τὸν κόσμο, ποὺ ὁλοένα στενεύει, ὁ καθένας μας χρειάζεται ὅλους τοὺς ἄλλους. Πρέπει ν᾿ ἀναζητήσουμε τὸν ἄνθρωπο, ὅπου καὶ νὰ βρίσκεται», από την ομιλία του ποιητή Γιώργου Σεφέρη κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας (1963).