«Στήτω ο ήλιος κατά Γαβαών…» (Ιησούς του Ναυή, κεφ.10). Η Ιστορία στάθηκε για τρείς ημέρες στην Τουρκία, για δύο από αυτές στη Νίκαια της Βιθυνίας και στην Κωνσταντινούπολη. Προηγήθηκε η επίσημη υποδοχή αρχηγού κράτους, προς τιμήν του Πάπα Λέοντος ΧΙV, στην Άγκυρα. 

Η τουρκική ηγεσία υποδέχθηκε τον Ποντίφικα με τιμές αρχηγού κράτους, καθεστώς που το Διεθνές Δίκαιο αναγνωρίζει στην Αγία Έδρα. Τηρήθηκε το πρωτόκολλο κατά την άφιξη και την αναχώρηση του Πάπα, αλλά και στο προσκυνηματικό του πρόγραμμα στη Νίκαια, στην Κωνσταντινούπολη και στο Φανάρι, έδρα του Οικουμενικού Θρόνου.

Η θρησκευτική διπλωματία κυριάρχησε σε όλη τη διάρκεια των συνομιλιών, των θρησκευτικών τελετών και βεβαίως στις δημόσιες ομιλίες των προκαθημένων της Χριστιανοσύνης.

Η Νίκαια και η απούσα Μόσχα

Ο Οικουμενικός Χριστιανισμός συναντήθηκε στη Νίκαια έπειτα από 1.700 χρόνια σύγκλησης της Α’ Οικουμενικής Συνόδου επιβεβαιώνοντας τη διαχριστιανική σημασία του Συμβόλου της Πίστεως. Ακόμη και όσοι απουσίασαν από τη Νίκαια ή εκπροσωπήθηκαν με αντιπροσωπείες συμπεριλήφθηκαν κατ’ οικονομίαν στη συνολική μαρτυρία. Η Οικουμένη έστρεψε το βλέμμα της και επίσης αφουγκράστηκε τα μηνύματα που εξέπεμψαν με καθαρότητα η ΑΘΠ ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος και ο Πάπας των Καθολικών Λέων XIV.

Η Μόσχα πεισματικά απέχει από την ιστορική σύναξη της Χριστιανοσύνης αρνούμενη να συμμετέχει στο κοινό μήνυμα καταλλαγής και ειρήνης. Η ιστορική στιγμή καταγράφηκε και αποτελεί τη σημαντικότερη καλά προετοιμασμένη εκδήλωση επανένωσης της Χριστιανοσύνης.

Ξεπεράσθηκαν για τρείς ημέρες εμπόδια που περιόριζαν τη διάδοση της απόφασης για συνεύρεση και αναγνώριση της κοινωνίας όλων «που βαπτίζονται στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», όπως τόσο καθαρά υπογράμμισε ο Πάπας απευθυνόμενος προς τους ανά τον κόσμο Χριστιανούς από το μπαλκόνι του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας προκύπτει από την παγκόσμια ποιμαντική αρμοδιότητα της θρησκευτικής ηγεσίας Ορθοδόξων και Καθολικών, κατά τη μαρτυρία των δυο προκαθημένων την ημέρα της θρονικής εορτής στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το μήνυμα καταλλαγής 

Η παγκόσμια προβολή του ιστορικού γεγονότος επιτεύχθηκε με τη συνεπή και συνεχή συνεργασία των εκκλησιών, αλλά και των ΜΜΕ, ηλεκτρονικών και έγχαρτων, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση (ΕΡΤ).

Οι κυβερνήσεις και οι διπλωματικές υπηρεσίες ξεπεράσανε δυσκολίες επιτυγχάνοντας να διατηρηθεί η υψηλή σημασία του γεγονότος και του μηνύματος καταλλαγής και ειρήνης που στιγμιαία έθεσε κάτω από τη σκιά του τους πολέμους και τις ένοπλες συγκρούσεις στην Ευρώπη, στην περιοχή γέννησης του Χριστού, ακόμη και στην ευρύτερη περιοχή που αποτέλεσε σημείο εκκίνησης των Μάγων για να προσκυνήσουν στη φάτνη του το Θείο Βρέφος.

Ο Ηρώδης όμως υπάρχει πάντοτε και παραμένει θηριώδης μέχρι τη στιγμή που το παγκόσμιο «Ωσαννά» θα τον περιορίσει, παρά τις δολοφονίες βρεφών και τον αποκεφαλισμό κάθε «Προδρόμου» που εργάζεται για την ειρήνη του Κόσμου.

Στην εποχή μας ίσως το άστρο της Γέννησης να μη βρίσκει τη Φάτνη στη Βηθλεέμ και ο Πρόδρομος του σλαβικού χριστιανισμού να απειλείται ακόμη στη Λαύρα του Κιέβου, αλλά η Διπλωματία των Θρησκειών, όπως εκδηλώθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια των συναντήσεων, συνομιλιών και θρησκευτικών εκδηλώσεων των Χριστιανών με την ευκαιρία των εορτασμών 1.700 ετών στη Νίκαια και στην Κωνσταντινούπολη διανοίγει ευκαιρίες Διαλόγων και Διπλωματικών πρωτοβουλιών σε ένα διαφορετικά διαμορφωμένο διεθνές περιβάλλον.

Τα πνευματικά μηνύματα της Νίκαιας, ύστερα από 1.700 χρόνια, ανανέωσαν την επιθυμία καταλλαγής και συγκλίσεων σε θέματα θρησκευτικά και κοινωνικά, παραμερίζοντας κατά την Ορθόδοξη θεολογική Οικονομία στερεότυπα που εμποδίζουν την εξέλιξη προς έναν κόσμο με περισσότερη ανοχή και σεβασμό στη διαφορετικότητα. Η εκκίνηση αφορά πρωτίστως στη συμπεριφορά μεταξύ ομοδόξων προκειμένου με καθαρότητα να επεκτείνουμε το διαθρησκειακό και διακρατικό διάλογο.

Η εποχή των διαλόγων 

Πολλοί βιάστηκαν να επισημάνουν κάποιες κατά τη γνώμη τους αβλεψίες του πρωτοκόλλου της επίσημης υποδοχής του Πάπα, αλλά αμφιβάλλω αν όλοι που πάντοτε ψάχνουν ψεγάδια γνωρίζουν το ελάχιστο των απαιτήσεων της εθιμοτυπίας υποδοχής αρχηγών κρατών. Καλύτερα να κυριαρχήσει η σοβαρότητα που απαιτείται όταν έχουμε την τύχη να βρισκόμαστε μπροστά στα ιστορικά γεγονότα που σφραγίζουν τον 21ο αιώνα, ήδη στο πρώτο του τέταρτο, πολύ πιο σύντομα από ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί το πεπερασμένο μας μυαλό.

Από το μπαλκόνι του Οικουμενικού Πατριαρχείου ο Πατριάρχης και ο Πάπας απευθύνθηκαν σε δισεκατομμύρια Χριστιανούς ανά τον κόσμο που με κατάνυξη και περισυλλογή παρακολούθησαν τα ήρεμα θρησκευτικά τους κελεύσματα για καταλλαγή και ειρήνη.

Οι πολιτικές ηγεσίες ανά τον κόσμο, ανεξαρτήτως θρησκείας, αντιλαμβάνονται την επίδραση του λόγου των θρησκευτικών ηγετών, που δεν διαφοροποιείται είτε οι ομιλούντες είναι Χριστιανοί είτε αλλόθρησκοι. Οι θρησκείες διαθέτουν δύναμη που συμμερίζονται οι πιστοί και νοιώθουν έστω και με καθυστέρηση οι πολιτικές ηγεσίες των κρατών.

Βέβαια, το πλαίσιο που διαμορφώνει η διπλωματία των θρησκειών με τα ισχυρά της μηνύματα διευκολύνει την αναζήτηση λύσεων αμοιβαίου οφέλους μόνο όταν παραμερίζονται οι αυταρχισμοί και οι αναθεωρητικές διαθέσεις. Πρώιμα συμπεράσματα για τη Συνεύρεση των Χριστιανών στη Νίκαια, στην Κωνσταντινούπολη και στον Λίβανο, όπου βρέθηκε μετά την Τουρκία ο Πάπας, δεν εξυπηρετούν την πραγματικότητα της πολιτικής και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κόσμος.

Όμως ο τρόπος που ανταποκρίνονται οι κυβερνήσεις και η σύνεση των ηγεσιών, που λαμβάνουν τα μηνύματα της διπλωματίας των θρησκειών, επιτρέπει να προετοιμάζουμε με ιδιαίτερη επιμονή σημαντικές πολιτικές που διευκολύνουν την προσέγγιση των κυβερνήσεων, την κοινωνική και θρησκευτική ανοχή, την έναρξη λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής στη Χάλκη, όπως το ορίζουν οι μέχρι τώρα συνεργασίες των ομάδων του Πατριαρχείου και της τουρκικής κυβέρνησης.

 Η διαμεσολάβηση οποιουδήποτε αντιλαμβάνεται τη σημασία του γεγονότος παραμένει σημαντική διότι προσθέτει δυναμική, όπως αποδεικνύεται και από την πρόσφατη παρέμβαση του διαπιστευμένου στην Τουρκία πρέσβη των ΗΠΑ.

Οι χώρες που εμπλέκονται στη θρησκευτική προσπάθεια σύγκλισης με τα υπουργεία Εξωτερικών, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού σίγουρα θα αναπτύξουν δομές και ενισχυμένες υπηρεσίες ώστε να παρακολουθούν και να εξελίσσουν τις επιταγές της Οικουμενικής Σύναξης των Χριστιανών.

Πριν από πολύ λίγο καιρό, τότε που ελάχιστοι αντιλαμβάνονταν την αξία της διπλωματίας των θρησκειών, τα πέντε συνέδρια που με πολύ φροντίδα διοργάνωσε το Ινστιτούτο Εξωτερικών Υποθέσεων (www.fainst.eu) και οι δύο Διαθρησκειακές Διασκέψεις του υπουργείου Εξωτερικών περνούσαν στα ψιλά γράμματα των εφημερίδων και της πολιτικής. 

Παρόλη τη θρησκευτική ένταση στην ευρύτερη περιοχή μας, την αδυναμία ορισμένων Πατριαρχείων να αντιληφθούν το μέγεθος των υποχρεώσεών τους προς το ποίμνιό τους και την ιστορία τους, οι υπηρεσίες που αντικειμενικά παρακολουθούν τη διεθνή θρησκευτική πραγματικότητα στην Ελλάδα παραμένουν αποδυναμωμένες.

Η αναδιοργάνωση του κόσμου και το ενδιαφέρον των κοινωνιών για πολλές άλλες μορφές διπλωματικής δραστηριότητας υποχρεώνουν και σε αναπροσανατολισμό των υπουργείων και ενίσχυση των υπηρεσιών τους.

Η ανάγκη γίνεται επιτακτικότερη κυρίως σε στιγμές που αυξημένες υποχρεώσεις των ηγετών δεν τους επιτρέπουν να αντιληφθούν άμεσα τις κατευθύνσεις νεότερων στρατηγικών που δεν περιορίζονται στη γνωστή κλασική διπλωματία. Συμβαίνει επίσης και οι υφιστάμενοι των ηγετών να χάνουν την ουσία των γεγονότων επειδή δεν γνωρίζουν ή επειδή έχουν ξεπερασμένη άποψη και προσωπικά κριτήρια για τους τρόπους, τα μέσα, αλλά και τα πρόσωπα που δημιουργούν και αναπτύσσουν νέες μορφές διεκδικήσεων ή και προώθησης καταλλαγής, όπως αποζητά η διπλωματία των θρησκειών.

Το μήνυμα της Νίκαιας και της Κωνσταντινουπόλεως ευτυχώς είναι ηχηρότατο με συνέπεια και οι διπλωματικά βαρήκοοι προς τη σημασία της θρησκευτικής διπλωματίας να μην παραβλέπουν τη συγκλονιστική στιγμή που ο γέροντας Χαλκηδώνος και ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής, ως παραστάτες του Πάπα, τον συνόδευσαν μέσα στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου προς τον θρόνο του απέναντι από τον Οικουμενικό Πατριάρχη.

Η θρησκευτική διπλωματία ξεπερνά τη διπλωματία των Εκκλησιών και επιβάλλει στην κλασσική διπλωματία αναθεώρηση των στόχων της, επειδή έτσι γράφεται η ιστορία.

Οικουμενικές Σύνοδοι όρισαν τη συμπεριφορά των Χριστιανών και την ερμηνεία των θεολογικών όρων για την κατανόηση της σημασίας της θρησκείας μας. Το Σχίσμα προήλθε εξ αιτίας αποφάσεων θρησκευτικών και πολιτικών ηγετών. Οι αποφάσεις που μας χώρισαν μπορούν να αρθούν μέσα από οικουμενικές διαδικασίες που καθοδηγούν σημερινοί θρησκευτικοί μας ηγέτες, χωρίς να θίγεται η θεολογική δογματική έρευνα.

Η συνεύρεση Καθολικών και Ορθοδόξων Χριστιανών στη Νίκαια προωθεί την κοινή προσπάθεια για συναντίληψη και καταλλαγή προκειμένου να αντιμετωπισθούν πνευματικές, υλιστικές και τεχνολογικές προκλήσεις στον 21ο αιώνα. Οι συνομιλίες που εξελίσσονται σε διάφορα μέρη του κόσμου προκειμένου να βρεθεί λύση στο Ουκρανικό αναμφισβήτητα για τρεις ημέρες συμπληρώθηκαν από τη Χριστιανική Οικουμενική Συνάντηση στην Τουρκία, τα συμπεράσματα της οποίας μάλλον συμμερίζονται οι ηγέτες, κυρίως των χριστιανικών χωρών, επειδή η ρωσική εισβολή προκάλεσε και διατηρεί έναν ευρωπαϊκό πόλεμο μεταξύ Χριστιανών, με πιθανές επικίνδυνες παγκόσμιες διαστάσεις.

Διαβάστε επίσης

Η Ελλάδα «στη σωστή πλευρά της ιστορίας»: Η διεθνής αξιοπιστία της Αθήνας και οι νέες ενεργειακές και αμυντικές ισορροπίες 

Σοκ από την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία: Το σκάνδαλο με την «αναγνώριση» κατεχόμενων στην Κύπρο και η καταγγελία Μανιάτη

Επιχειρηματικότητα και διεθνείς σχέσεις: Η Αθήνα στη σωστή πλευρά της ιστορίας πολύ πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία