Ο οικονομολόγος Πέτερ Μπόφινγκερ, μέλος του Γερμανικού Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, ισχυρίζεται ότι το ρευστό θα πρέπει σταδιακά να καταργηθεί, κάτι που θα αποτελούσε, εκτός των άλλων, εξοικονόμηση των χρημάτων που ξοδεύονται για την εκτύπωση, τη διανομή του και τις δικλίδες ασφαλείας «τελευταίας γενιάς» για την αποφυγή πλαστογράφησης. 

 

Εφορίες και εισαγγελείς, στην Ελλάδα και παντού, αντιπαθούν το ρευστό, αφού είναι ο απολύτως ανώνυμος τρόπος αποθησαύρισης. Τώρα ακόμη και κεντρικοί τραπεζίτες παίρνουν ανοιχτά εχθρικές θέσεις έναντι των μετρητών και τάσσονται υπέρ του «πλαστικού» χρήματος. 

 

Παρά τις συντονισμένες επιθέσεις, όμως, το χρήμα στην κλασική μορφή του παραμένει αναπάντεχα ανθεκτικό διεθνώς. Την ίδια ώρα, μάλιστα, που οι συναλλαγές μέσω καρτών αυξάνονται! 

 

 

Αυτό που πίστευαν επί μακρόν οι οικονομολόγοι ήταν ότι, καθώς οι χώρες θα αναπτύσσονταν και το τραπεζικό σύστημα θα εξελισσόταν, τα μετρητά που βρίσκονται σε κυκλοφορία αρχικώς θα αυξάνονταν και μετά θα άρχιζαν να λιγοστεύουν καθώς οι εναλλακτικές μορφές συναλλαγών θα κέρδιζαν έδαφος. Τελικώς, προφήτευαν, θα φτάναμε μάλλον σε απόλυτη ελαχιστοποίηση των μετρητών, με τις κάρτες και τις εφαρμογές να αντικαθιστούν τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα. 

 

Πράγματι, σε χώρες όπως η Σουηδία οι προβλέψεις των οικονομολόγων επαληθεύονται σε μεγάλο βαθμό. Η ζήτηση για χρήμα στη φυσική του μορφή σημείωσε σταθερή πτώση την τελευταία δεκαετία. Το 2005 αναλογούσαν κατά μέσον όρο 10.700 κορώνες σε κυκλοφορία για τον κάθε Σουηδό. Το 2014 είχαν πέσει στις 8.000. 

 

Η όλη εξέλιξη, όμως, είχε και τις «παράδοξες» επιπτώσεις της. Ληστές έφευγαν άπραγοι από τράπεζες και καταστήματα που δεν διέθεταν στα ταμεία τους μετρητά. Εκκλησίες προσέφεραν card readers (μηχανήματα καρτών) στους ευσεβείς ενορίτες τους αντί για το κλασικό παγκάρι με τα κέρματα. Όμως η Σουηδία αποτελεί μάλλον την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Παντού, ακόμη και στις ιδιαίτερα πλούσιες χώρες, η ζήτηση για μετρητά συνεχίζει να ανεβαίνει, κόντρα στις προβλέψεις. Στην Κίνα η αξία των μετρητών σε κυκλοφορία τετραπλασιάστηκε μεταξύ 2000 και 2014.

 

Η Νότια Κορέα είναι ο πρωταθλητής των μετρητών ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες. Παρά την αδυναμία των Κορεατών για το πλαστικό χρήμα και τις τεχνολογικές διευκολύνσεις, ο αριθμός των γουάν (νόμισμα της χώρας) σε κυκλοφορία αυξάνεται σταθερά κατά 15% ετησίως από το 2009, λίγο μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ρυθμός υπερτριπλάσιος σε σχέση με την προηγούμενη πενταετία. 

 

Μόνο που όλο αυτό το ρευστό δεν ξοδεύεται σε αγορές! Ούτε τροφοδοτεί τη λεγόμενη σκιώδη οικονομία, μια που αυτή δεν έχει μεγαλώσει ιδιαίτερα. Αντιθέτως, οι Κορεάτες συσσωρεύουν μετρητά μανιωδώς. Αιτία; Τα πολύ χαμηλά επιτόκια που προσφέρουν οι τράπεζες στις περισσότερες από τις ανεπτυγμένες οικονομίες τα τελευταία χρόνια δεν παρουσιάζουν κανένα δέλεαρ για τους πελάτες. Η Τράπεζα της Κορέας, για παράδειγμα, είδε πολλά χαρτονομίσματα μεγάλης ονομαστικής αξίας να «εξαφανίζονται». Μεταξύ 2010 – 2014 οι πωλήσεις για μικρά οικιακά χρηματοκιβώτια τριπλασιάστηκαν.

 

Και δεν είναι μόνο οι Κορεάτες που επιλέγουν την παλιά κλασική μέθοδο «του στρώματος» και του «μπαούλου» για τις οικονομίες τους. Παρόμοια τάση υπάρχει και σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Έρευνες στη Βρετανία υπολόγισαν ότι οι Άγγλοι διατηρούν 3-5 δισεκατομμύρια λίρες σε κουμπαράδες και κρυψώνες στα σπίτια τους. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 10% των λιρών που βρίσκονται σε κυκλοφορία σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο. 

 

Η περίπτωση της Αγγλίας, μάλιστα, είναι χαρακτηριστική για την επίμονη αντοχή του μετρητού. Παρότι δηλαδή κερδίζει έδαφος η χρήση πλαστικού χρήματος και παρεμφερών μεθόδων για συναλλαγές χαμηλής αξίας, ένα σημαντικό ποσοστό πελατών εξακολουθεί να αποθηκεύει χαρτονομίσματα υψηλής αξίας. Τα «βαριά» χαρτονομίσματα των 20 και 50 λιρών αποτελούν το μεγαλύτερο κομμάτι του χρήματος που βρίσκεται σε κυκλοφορία.

 

Στις ΗΠΑ τα χαρτονομίσματα των 100 δολαρίων αντιστοιχούν σήμερα στο 80% της συνολικής αξίας των χαρτονομισμάτων. Πριν από δυο δεκαετίες αντιστοιχούσαν μόλις στο 60%.

 

Παγκόσμια πρωταθλήτρια στη χρήση καρτών, σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Πληρωμών, είναι η Φινλανδία με μ.ό. 450 πληρωμές κατά κεφαλήν χωρίς τη χρήση μετρητών. Στη δεύτερη θέση βρίσκονται οι κάτοικοι των ΗΠΑ με 390 κατά κεφαλήν συναλλαγές χωρίς τη χρήση μετρητών, ενώ ακολουθούν οι κάτοικοι της Ολλανδίας, της Αυστραλίας, της Δανίας, της Νότιας Κορέας και της Σουηδίας.

 

Τα μετρητά, εν τέλει, ως τρόπος συναλλαγής, μπορεί να ξεθωριάζουν, όμως ως μέσο αποθήκευσης αξιών φαίνεται ότι διαθέτουν παρόν, ενδεχομένως και μέλλον, αν δεν αλλάξουν δραματικά τα επιτόκια καταθέσεων, η υψηλή φορολόγηση των τόκων, αλλά και τα χρηματοπιστωτικά τραντάγματα από τις κρίσεις που γεννούν ανασφάλεια στους καταθέτες των ανεπτυγμένων οικονομιών.