Όσοι, εντός και εκτός κυβέρνησης, πίστευαν ότι μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης η υπόλοιπη χρονιά θα ήταν ένας απλός «περίπατος», βλέπουν τώρα τα «σύννεφα» να συγκεντρώνονται και μετανοούν. 

Δικαιωμένος θα βγει – σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις – ο Ευρωπαίος αξιωματούχος που λίγα μόλις λεπτά μετά την επίτευξη της συμφωνίας για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και την εκταμίευση της δόσης των 10,5 δισ. ευρώ έλεγε χαρακτηριστικά: «Μας περιμένουν πολλά ξενύχτια ακόμη για την Ελλάδα». 

Η επίσκεψη Μοσκοβισί τη Δευτέρα στην Αθήνα επιβεβαίωσε ακριβώς αυτό. Το καλοκαίρι θα περάσει και θα έρθει ένα δύσκολο φθινόπωρο και ένας ακόμη δυσκολότερος χειμώνας. Μέσα στους μήνες που έρχονται, η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί τουλάχιστον τρεις φορές αντιμέτωπη με τους «θεσμούς».

 

Ο τρίτος γύρος θα είναι και πιο σκληρός, καθώς θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της χώρας μέχρι το τέλος της 10ετίας.

Η ατζέντα γέμισε και πάλι με αριθμούς, στόχους και προαπαιτούμενα. Θα εκτελεστεί βάσει προγράμματος ο φετινός προϋπολογισμός, ο οποίος τώρα μπαίνει στη δυσκολότερη φάση του; Θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τη διευθέτηση των «κόκκινων» δανείων; Θα επιτευχθεί ο φετινός στόχος των αποκρατικοποιήσεων; Θα αποφευχθεί μια ακόμη «σύγκρουση» της κυβέρνησης με την κοινωνία αυτή τη φορά για τα εργασιακά; Θα χρειαστεί το υπουργείο Οικονομικών να «επιτεθεί» στους οφειλέτες με κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών ακόμη και ακινήτων; Ποιος θα είναι ο κεντρικός δημοσιονομικός στόχος για το 2019 και για το 2020; Θα παραμείνει εγκλωβισμένη η Ελλάδα στον φαύλο κύκλο των μέτρων για πολλά χρόνια ακόμη; 

Όλα αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να απαντηθούν μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Ιδού, ένα προς ένα, τα μέτωπα για το οικονομικό επιτελείο:

 

Για την εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Είναι ενδεικτικό ότι στο β’ εξάμηνο τα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού (ουσιαστικά περιλαμβάνουν τα φορολογικά έσοδα αλλά και τις εισπράξεις του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων) θα πρέπει να φτάσουν τα 28,136 δισ. ευρώ και να ξεπεράσουν τα έσοδα που μαζεύτηκαν στο πρώτο εξάμηνο κατά 7,165 δισ. ευρώ. 

Για να καλυφθεί αυτή η διαφορά, θα πρέπει όχι μόνο να εισπραχθεί στο ακέραιο ο ΕΝΦΙΑ, ο φόρος εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, τα τέλη κυκλοφορίας του 2017, αλλά και να εκπληρωθούν οι στόχοι για την είσπραξη του «ενισχυμένου» (μετά τα μέτρα που ενεργοποιήθηκαν στις αρχές Ιουνίου) ΦΠΑ.

 

Από αυτά τα 28,13 δισ. ευρώ που πρέπει να συγκεντρωθούν, τουλάχιστον τα 26 δισ. ευρώ είναι φόροι. Ιδού λοιπόν το ερώτημα: θα μπορέσουν οι φορολογούμενοι να ανταποκριθούν σε φορολογικά βάρη της τάξης των 4,5-5 δισ. ευρώ ανά μήνα; Μόνο από την εκκαθάριση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων προέκυψαν πρόσθετα βάρη 1.600 ευρώ για τουλάχιστον 2,2 εκατομμύρια πολίτες. Ο ΕΝΦΙΑ θα φορτώσει κατά μέσο όρο περίπου 500 ευρώ σε κάθε ιδιοκτήτη, ενώ στα 250 ευρώ διαμορφώνεται και το μέσο τέλος κυκλοφορίας. Έτσι, κάθε πολίτης πρέπει να πληρώσει περίπου 2.300-2.500 ευρώ στην εφορία μέχρι το τέλος του χρόνου. Αντιστοιχεί το ποσό αυτό σε περίπου 2,5 μέσους μισθούς. Το σηκώνει η τσέπη μας ή στο τέλος του χρόνου θα μετράμε τις δημοσιονομικές τρύπες; Η αλήθεια είναι ότι ο πήχης φέτος είναι χαμηλά, καθώς το πρωτογενές πλεόνασμα του 0,5% μπορεί να επιτευχθεί με σχετική ευκολία (ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι πέρυσι είχαμε υψηλότερο πλεόνασμα σε πολύ δυσκολότερες συνθήκες). Μην ξεχνάμε μάλιστα ότι ο φετινός προϋπολογισμός έχει φορτωθεί με πλήθος νέων μέτρων, όπως ΦΠΑ, αυξήσεις έμμεσων φόρων κ.λπ.

 

προχθές ο επικεφαλής του ΤΑΙΠΕΔ τόνιζε σε σχετική εκδήλωση ότι η είσπραξη τουλάχιστον δύο δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του έτους από τις αποκρατικοποιήσεις που έχουν δρομολογηθεί είναι εφικτός στόχος. Θεωρητικά έτσι είναι. 

Με τα περιφερειακά αεροδρόμια να αποδίδουν περίπου 1,234 δισ. ευρώ και να έχει δρομολογηθεί η πώληση του ΟΛΠ, η ανανέωση της σύμβασης παραχώρησης του «Ελευθέριος Βενιζέλος», η πώληση του 5% του ΟΤΕ αλλά και η παραχώρηση της Εγνατίας, με την πώληση του Αστέρα να βρίσκεται επίσης σε φάση ολοκλήρωσης, λογικά δεν θα υπάρξουν αποκλίσεις. Το θέμα στις αποκρατικοποιήσεις θα είναι, φέτος, κυρίως πολιτικό.

Το επόμενο μεγάλο μέτωπο που θα ανοίξει είναι η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας (ΔΕΗ, ΔΕΔΗΕ, ΔΕΣΦΑ) και σε αυτό το πεδίο τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου (πόσο μάλλον τα στελέχη του κόμματος) δεν έχουν ενιαία στάση. Κίνηση υψηλού πολιτικού ρίσκου αναμένεται να αποτελέσει ακόμη και η πώληση του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης.

 

Μιλώντας προ ημερών στη Βουλή, ο Γιάννης Στουρνάρας προσδιόρισε τους στόχους για τον ρυθμό μείωσης των «κόκκινων» δανείων μέσα στα επόμενα χρόνια: μέχρι το τέλος του 2019 θα πρέπει να έχει πρασινίσει το 40% των «κόκκινων» δανείων, ποσοστό που μεταφράζεται σε περίπου 40 δισ. ευρώ (δεδομένου ότι τα «κόκκινα» δάνεια έχουν ξεπεράσει πλέον τα 106 δισ. ευρώ). 

Είναι προφανές ότι οι τράπεζες, έχοντας τον πήχη τόσο ψηλά, δεν θα περιμένουν το 2019 για να επιτύχουν τον στόχο. Όπως είπε και στη Βουλή ο διοικητής της ΤτΕ, οι ελπίδες εστιάζονται στο ότι από τώρα κιόλας, δηλαδή μέσα στο β’ εξάμηνο του 2016, θα ξεκινήσει η επιστροφή στην ανάπτυξη, κάτι που θα βοηθήσει τις εταιρείες να διαχειριστούν καλύτερα τα δάνειά τους. 

 

Ο συνδυασμός ανάπτυξης και αναδιάρθρωσης θα οδηγήσει στο «πρασίνισμα» του μεγαλύτερου μέρους των δανείων, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Στουρνάρα, με αποτέλεσμα το ποσό που θα απομείνει να διευθετηθεί μέσω της πώλησης στα κερδοσκοπικά funds να περιοριστεί στα 5-7 δισ. ευρώ. 

Αυτό, φυσικά, αποτελεί προς το παρόν ευσεβή πόθο και πρόβλεψη. Κάθε απόκλιση, όχι τόσο στον στόχο της ανάπτυξης, αλλά στην εκτίμηση ότι οι εταιρείες θα επανέλθουν από μόνες τους στον δρόμο της εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων, θα φουσκώνει το ποσό του δανείου που θα πρέπει να πουλιέται.

 

Η καυτή πατάτα της δεύτερης αξιολόγησης απασχολεί έντονα την κυβέρνηση, η οποία προσπαθεί ήδη να διαχειριστεί το θέμα επικοινωνιακά και πολιτικά βάζοντας στο παιχνίδι και τους κοινωνικούς εταίρους. 

Από τα όσα είπε ο Μοσκοβισί, κατέστη σαφές ότι οι εταίροι θα επιμείνουν στις αλλαγές «όχι για να αφαιρέσουν περισσότερα δικαιώματα από τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, αλλά για να ενισχύσουν περισσότερο την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας», όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά. Πώς αναμένεται να εξειδικευτούν αυτές οι δηλώσεις; 

Έχουμε σοβαρές ελπίδες να διατηρήσουμε τον 13ο και τον 14ο μισθό (δεν μας ενδιαφέρει πόσοι θα είναι οι μισθοί, αλλά το συνολικό ποσό που θα εισπράττει ο εργαζόμενος σε ετήσια βάση, ανέφερε Ευρωπαίος αξιωματούχος) και να μην θιγεί ο κατώτατος μισθός σε αυτή τη φάση. 

 

Εκεί όμως που αναμένεται να υποχωρήσουμε είναι στο θέμα των ομαδικών απολύσεων και του συνδικαλιστικού νόμου, κάτι που η κυβέρνηση (όπως πιστεύει) θα μπορέσει να διαχειριστεί με μεγαλύτερη ευκολία, δεδομένου ότι δεν θα αγγίζει άμεσα τις τσέπες των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Από την άλλη, αν περάσει η γραμμή ΔΝΤ και θιγούν τα επιδόματα που συνοδεύουν τον κατώτατο μισθό (τριετίες κ.λπ.), θα πρόκειται για πραγματικό «Βατερλό», που δύσκολα θα μπορέσει να περάσει η κυβέρνηση από την εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

 

Το παιχνίδι με το μεσοπρόθεσμο είναι πρωτίστως πολιτικό και δευτερευόντως οικονομικό, δεδομένου ότι το μεσοπρόθεσμο ανανεώνεται κάθε χρόνο, οπότε οι φετινές προβλέψεις δεν έχουν και τόσο μεγάλη σημασία ύστερα από ένα δωδεκάμηνο. Το κεντρικό ζήτημα είναι ένα: τι θα γράφει το μεσοπρόθεσμο για το 2019 και το 2020 όσον αφορά το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος; Θα υποχωρήσουμε δηλώνοντας ότι ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα θα πρέπει να τεθεί στο 3,5% του ΑΕΠ ή θα κατεβάσουμε τον πήχη συμπλέοντας σε αυτό το θέμα με τη γραμμή ΔΝΤ.

 

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ μίλησε για την αναγκαιότητα να κατέβει ο πήχης στο 2% ή και ακόμη χαμηλότερα, ενώ μόλις τη Δευτέρα ο Μοσκοβισί φρόντισε να προειδοποιήσει ευγενικά την ελληνική πλευρά: «Να μην ανοίξει τέτοια συζήτηση τώρα». Προφανώς ο Γάλλος επίτροπος ξέρει πολύ καλά ότι η Γερμανία δεν θα επιτρέψει να μπει τέτοιο θέμα στην ατζέντα πριν από τις γερμανικές εκλογές. Προς το παρόν, η κυβέρνηση μπήκε σε κατάσταση… αναμονής. Το μεσοπρόθεσμο θα έπρεπε να είναι ήδη στη Βουλή προς ψήφιση, αλλά αυτό δεν θα γίνει. «Θα το στείλουμε όπως είμαστε έτοιμοι», δήλωσε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και οι πληροφορίες λένε ότι το θέμα θα αντιμετωπιστεί πλέον προς Σεπτέμβρη – Οκτώβρη.

 

Χρέος-ΔΝΤ: Το θέμα του πρωτογενούς πλεονάσματος δεν είναι άσχετο με το ζήτημα του χρέους (το αντίθετο). Και το θέμα του χρέους θα αποτελέσει τον λόγο για τον οποίο οι αξιωματούχοι σε Ελλάδα, Ευρώπη και Αμερική θα ξενυχτούν από το φθινόπωρο για τη χώρα μας. Το ΔΝΤ θα πρέπει να λάβει απόφαση: μένει ή φεύγει από το ελληνικό πρόγραμμα. Αυτό θα εξαρτηθεί από το ποιες συγκεκριμένες δεσμεύσεις είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν οι Ευρωπαίοι στο θέμα του ελληνικού χρέους και πόσο συγκεκριμένες μπορεί να είναι αυτές οι δεσμεύσεις, δεδομένου και του «εμποδίου» των γερμανικών εκλογών. Αυτή τη στιγμή, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά: ακόμη και της αποχώρησης του ΔΝΤ παρά τις δηλώσεις των Ευρωπαίων (με πιο πρόσφατες αυτές του Μοσκοβισί) ότι η παρουσία του ΔΝΤ στην Ευρωζώνη και στην Ελλάδα προσδίδει αξιοπιστία στο ελληνικό πρόγραμμα.