search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 12:51
MENU CLOSE

Άρχισε o νέος Ψυχρός Πόλεμος – Αντίπαλος της Ουάσιγκτον αυτή τη φορά είναι το Πεκίνο

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 2090
12-09-2019
17.09.2019 03:00
afa.png

 

Σήμερα, περίπου 70 χρόνια από τις απαρχές του Ψυχρού Πολέμου, όλα τα σημάδια δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν δεύτερο, αυτή τη φορά μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου.

Τον Φεβρουάριο του 1946, όταν γεννιόταν ο παλιός Ψυχρός Πόλεμος, ο Τζορτζ Κέναν, ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς διπλωμάτες στη Μόσχα, έστειλε ένα τηλεγράφημα 5.000 λέξεων στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με το οποίο επιχειρούσε να εξηγήσει τη συμπεριφορά της Σοβιετικής Ένωσης και να προτείνει τη στρατηγική που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι ΗΠΑ απέναντί της. Το λεγόμενο «Μακροσκελές Τηλεγράφημα» έμεινε στην Ιστορία, αφού αποτέλεσε το εγχειρίδιο που καθόρισε την αμερικανική στρατηγική έναντι της ΕΣΣΔ στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. 

Τώρα, πάνω από 70 χρόνια μετά, οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι αντιμετωπίζουν για δεύτερη φορά έναν ανταγωνιστή με κομμουνιστική ιδεολογία που αναζητεί περιφερειακή κυριαρχία, παγκόσμια επιρροή και βλέπει την Αμερική ως αντίπαλο.

Για την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο η αναλογία έχει ήδη πάρει σάρκα και οστά. Υπάρχει ένας αμερικανοκινεζικός Ψυχρός Πόλεμος και οι Αμερικανοί χρειάζονται ένα επικαιροποιημένο «Μακροσκελές Τηλεγράφημα» ή αλλιώς «Άρθρο Χ» (έτσι ονομάστηκε την επόμενη χρονιά, όταν εμφανίστηκε εμπλουτισμένο σε μορφή άρθρου στο τότε «Foreign Affairs»). 

Τον περασμένο Απρίλιο ο Κίρον Σκίνερ, ο διευθυντής του πολιτικού σχεδιασμού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, θέση που στο παρελθόν υπηρέτησε ο Κέναν, είπε ανοιχτά ότι χρειάζονται επειγόντως ένα νέο «Άρθρο Χ», αυτή τη φορά για την Κίνα. Όμως, σε μια τέτοια προσπάθεια κατανόησης του τι παρακινεί την κάθε πλευρά, το σημαντικό είναι όχι μόνο οι παραλληλισμοί, αλλά και οι διαφορές μεταξύ της Κίνας του σήμερα και της μεταπολεμικής Σοβιετικής Ένωσης. 

Όπως έγραψε στο «Foreign Affairs» ο Οντ Γουέσταντ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, «είναι ακριβώς αυτά τα σημεία όπου διαφοροποιείται η συμπεριφορά της Κίνας που μπορούν να μας σώσουν από έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο». Υπάρχουν δύο βασικές πραγματικότητες για την Κίνα του σήμερα. 

  • Η πρώτη είναι ότι η χώρα μόλις βίωσε μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης που παρόμοιά της δεν έχει υπάρξει ποτέ στα παγκόσμια χρονικά. 
  • Η δεύτερη ότι κυβερνάται, κατά τους Αμερικανούς, όλο και πιο απολυταρχικά, από ένα κομμουνιστικό κόμμα το οποίο δεν είναι εκλεγμένο. 

Η Αμερική θεωρεί ότι υπό την προεδρία του Σι Τζινπίνγκ υπάρχουν πάμπολλα σημάδια ότι το Κόμμα θέλει να ακυρώσει ακόμη και τις περιορισμένες ελευθερίες που πήραν οι Κινέζοι την εποχή του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ. Πίσω από αυτές τις πολιτικές βρίσκεται η πεποίθηση ότι το μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας είναι ανώτερο από αυτό της Δύσης. 

Σύμφωνα με το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας, όλη αυτή η κουβέντα της Δύσης περί δημοκρατίας είναι απλώς μια πρόφαση για να ληστεύει τις φτωχότερες χώρες από την κυριαρχία τους και το οικονομικό τους δυναμικό. Το Κόμμα επίσης ισχυρίζεται ότι ο έξω κόσμος, ειδικά οι ΗΠΑ, έχουν βαλθεί να ακυρώσουν την πρόοδο της Κίνας ή τουλάχιστον να εμποδίσουν την περαιτέρω άνοδό της. Αυτές οι τάσεις, σε συνδυασμό με την άνευ προηγουμένου βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης στην Κίνα, έχουν πυροδοτήσει τον κινεζικό εθνικισμό. 

Για την Αμερική, μια ξεκάθαρη απόδειξη του εθνικισμού στην Κίνα αποτελεί το γεγονός ότι η χώρα είναι μια de facto αυτοκρατορία που προσπαθεί να συμπεριφέρεται σαν να ήταν ένα έθνος – κράτος. Πάνω από το 40% της κινεζικής επικράτειας, όμως, Εσωτερική Μογγολία, Θιβέτ, Ξινγιάνγκ, αρχικά κατοικούνταν από ανθρώπους που δεν θεωρούν τους εαυτούς τους Κινέζους. 

Οικονομία

Σήμερα, η οικονομική δύναμη της Κίνας σε σχέση με αυτή των ΗΠΑ είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την οικονομική δύναμη της Σοβιετικής Ένωσης. Ακόμη κι αν αυτή τη στιγμή η ανάπτυξη της Κίνας επιβραδύνεται, είναι λάθος να περιμένουμε ότι η Κίνα θα κυλήσει σε οικονομική στασιμότητα. Ακόμα και αν οι δασμοί στα κινεζικά προϊόντα διατηρηθούν υψηλοί, η Κίνα διαθέτει τόση αχρησιμοποίητη εγχώρια αγορά, ικανή να πυροδοτεί την οικονομική άνοδο της χώρας για πολλά χρόνια ακόμα. 
Η υπόλοιπη Ασία, η οποία είναι μια πολύ μεγαλύτερη και πιο δυναμική οικονομικά περιοχή απ’ ό,τι ήταν η Δυτική Ευρώπη στις αρχές του Ψυχρού Πολέμου, φοβάται τόσο πολύ την Κίνα, ώστε δεν έχει καμιά διάθεση να της αντεπιτεθεί με δασμούς.

Στρατιωτικά

Με όρους στρατιωτικούς και στρατηγικούς ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας είναι δυσκολότερο να υπολογιστεί.

Οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή έχουν τεράστια στρατιωτικά πλεονεκτήματα έναντι της Κίνας: κατά 20 φορές περισσότερες πυρηνικές κεφαλές, μια κατά πολύ ανώτερη αεροπορία και αμυντικούς προϋπολογισμούς τρεις φορές υψηλότερους από αυτούς του Πεκίνου. Διαθέτουν επίσης συμμάχους (Ιαπωνία, Ν. Κορέα κ.ά.) στη γειτονιά της Κίνας, που κι αυτοί έχουν ουσιαστικές στρατιωτικές δυνατότητες. Η Κίνα δεν διαθέτει κάτι αντίστοιχο στο δυτικό ημισφαίριο. 

Όμως, την τελευταία δεκαετία η ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Ασία αρχίζει να αλλάζει υπέρ της Κίνας. Το πρόβλημα για την Ουάσιγκτον θα επιδεινωθεί καθώς οι ναυτικές δυνατότητες της Κίνας αναμένεται να αυξηθούν σε μεγάλο βαθμό τα επόμενα χρόνια και οι στρατιωτικές της τεχνολογίες πλησιάζουν με γρήγορο ρυθμό αυτές των ΗΠΑ. 

Αν και προς το παρόν η Αμερική διαθέτει μια πολύ μεγαλύτερη στρατιωτική υπεροχή έναντι της Κίνας απ’ ό,τι διέθετε έναντι της τότε ΕΣΣΔ, το Πεκίνο έχει τη δυναμική να «φτάσει» τις ΗΠΑ πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα μπορούσε ποτέ η Μόσχα.

Η Κίνα δεν είναι Σοβιετική Ένωση 

1. Η Κίνα δεν είναι Σοβιετική Ένωση: Κατ’ αρχάς η σοβιετική ιδεολογία ήταν αντίθετη σε οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη συνύπαρξη με τις ΗΠΑ. Θα μπορούσαν να υπάρχουν σποραδικές συμμαχίες συμφέροντος, αλλά στο τέλος ο καπιταλισμός θα έπρεπε να ηττηθεί από τον κομμουνισμό.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας δεν έχει τέτοια πιστεύω. Είναι περισσότερο εθνικιστικό παρά διεθνιστικό. Το Κόμμα βλέπει την Αμερική ως εμπόδιο στους στόχους του για τη διατήρηση της εξουσίας του και την περιφερειακή κυριαρχία, αλλά δεν θεωρεί ότι οι ΗΠΑ ή το δυτικό σύστημα διακυβέρνησης πρέπει να νικηθούν για να μπορέσει το Πεκίνο να επιτύχει τους στόχους του. 

2. Οι κοινωνίες: Η κινεζική κοινωνία μοιάζει περισσότερο με την αμερικανική κοινωνία απ’ ό,τι η σοβιετική. Στη Σοβιετική Ένωση οι πολίτες σε γενικές γραμμές αποδέχονταν και συμμορφώνονταν με τις σοσιαλιστικές οικονομικές πολιτικές. Οι Κινέζοι, αντίθετα, δείχνουν να ενδιαφέρονται κυρίως για την ανέλιξή τους στην ανταγωνιστική, προσανατολισμένη στην αγορά κοινωνία τους. Για την πλειονότητα των Κινέζων ο κομμουνισμός είναι απλώς το όνομα για το κόμμα που τους κυβερνά παρά ένα ιδανικό. 

3. Ισορροπία δυνάμεων: Η παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων έχει αλλάξει από την εποχή του Κρεμλίνου. Σήμερα ο κόσμος γίνεται περισσότερο πολυπολικός και όχι διπολικός. Όσο περισσότερο εντείνεται η κοκορομαχία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας τόσο περισσότερο χώρο για μανούβρες θα έχουν άλλες δυνάμεις. 

4. Οι ΗΠΑ: Η εικόνα στο εσωτερικό της Αμερικής είναι πολύ διαφορετική από αυτή που είχε στην αρχή του πρώτου Ψυχρού Πολέμου. Δεν συγκρίνεται η πόλωση που χαρακτηρίζει την αμερικανική πολιτική σκηνή σήμερα. Οι ΗΠΑ μοιάζουν να έχουν χάσει τον δρόμο τους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Υπό την προεδρία Τραμπ το «ανάστημα» της χώρας είναι το χαμηλότερο που είχε ποτέ και ακόμα και οι στενοί της σύμμαχοι έπαψαν να θεωρούν την Ουάσιγκτον αξιόπιστο εταίρο. 

5. Οικονομία: Η αμερικανική οικονομία συνδέεται σήμερα με την κινεζική με τρόπους που θα ήταν αδιανόητοι με τη σοβιετική οικονομία. Επί Ψυχρού Πολέμου οι ΗΠΑ δεν χρειαζόταν να «συγκρατήσουν» την οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης. Το έκανε η ίδια με το να αρνείται να συμμετέχει στην παγκόσμια οικονομία. Η Κίνα είναι τελείως διαφορετική. Περίπου το ένα τρίτο του κινεζικού ΑΕΠ προέρχεται από εξαγωγές και οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός της εταίρος. 

Στην πράξη δεν γίνεται να απεμπλακεί η αμερικανική οικονομία από την οικονομία της Κίνας μέσω πολιτικών μέσων, όπως τεχνολογικές απαγορεύσεις, εμπόδια στο εμπόριο και ταξιδιωτικούς περιορισμούς, εκτός αν υπήρχε μια de facto κατάσταση πολέμου που θα καθιστούσε αδύνατη την οικονομική αλληλεπίδραση. Άρα η διαχείριση της αντιπαλότητας των ΗΠΑ με την Κίνα πρέπει να γίνει μέσα σε ένα πλαίσιο αδιάκοπης οικονομικής αλληλεξάρτησης. 

6. Οι άσοι στο μανίκι: Η Κίνα διαθέτει κάποιους διεθνείς «άσους» στο μανίκι της που δεν διέθεταν ποτέ οι Σοβιετικοί. Η Κίνα επικαλείται παγκόσμια ενότητα και δράσεις σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και το εμπόριο. Μπορεί να ακούγεται ειρωνικό με δεδομένα τη ρύπανση και τον προστατευτισμό της Κίνας, όμως, αφού η Αμερική απέτυχε να αναλάβει τον ηγετικό ρόλο σε αυτά τα θέματα, το Πεκίνο παρουσιάζεται ως ο ηγέτης κατά της κλιματικής αλλαγής και ο προστάτης της παγκοσμιοποίησης. 

Η θέση και τα σχέδια των ΗΠΑ

Ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ – Κίνας είναι διαφορετικής μορφής από αυτόν που άρχιζε το 1946-47 με τη Σοβιετική Ένωση. Ο κίνδυνος για άμεση πολεμική σύρραξη είναι μικρότερος και οι πιθανότητες για μια περιορισμένη συνεργασία (Ουάσιγκτον – Πεκίνου) είναι υψηλότερες. Η Αμερική προετοιμάζεται για μια μακρά «καμπάνια» επιρροής και μακροχρόνιους στρατηγικούς σχεδιασμούς. Οι ταχύτατες οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές δεν επιτρέπουν στην Ουάσιγκτον να «περιορίσει» μια χώρα σαν την Κίνα, που δεν έχει καμιά διάθεση να αποκοπεί από τον κόσμο.

Ο ρόλος της οικονομίας είναι σήμερα ακόμη σημαντικότερος από ό,τι ήταν 70 χρόνια πριν, με δεδομένο ότι η Κίνα είναι πρωτίστως μια οικονομική δύναμη. Η τρέχουσα αντιπαλότητα ΗΠΑ – Κίνας δεν είναι μια μάχη μεταξύ πολιτισμών, αλλά μια πολιτική σύγκρουση μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων. 

Η Ουάσιγκτον χρειάζεται να δημιουργήσει ένα ευνοϊκότερο περιβάλλον πέρα από την Ασία. Σε μια περίοδο που η άνοδος της Κίνας συνεχίζεται ασταμάτητα, δεν έχει καμιά λογική το να αφεθεί η Ρωσία αποκλεισμένη και δυσαρεστημένη στην περιφέρεια του διεθνούς συστήματος. 

Η Ουάσιγκτον εκτιμά ότι θα πρέπει να προσπαθήσει να «φέρει» τη Ρωσία σε μια πιο συνεργατική σχέση με τη Δύση δημιουργώντας περισσότερες ευκαιρίες για συνεργασίες. Αν η Αμερική αρνηθεί να το κάνει αυτό, τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί ο μεγάλος στρατηγικός εφιάλτης που στοίχειωνε τους Αμερικανούς κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά ποτέ δεν συνέβη: Μια σινορωσική συμμαχία. 

Σήμερα οι πόροι που διαθέτει η Ρωσία σε συνδυασμό με τον πληθυσμό της Κίνας θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια απείρως μεγαλύτερη πρόκληση για τη Δύση απ’ ό,τι αντιμετώπισε πριν από 70 χρόνια από τη Σοβιετική Ένωση.

Όπως χαρακτηριστικά είχε τονίσει ο Κέναν το 1954, ο μόνος αληθινός κίνδυνος για τους Αμερικανούς θα μπορούσε να προέλθει «από τη συνεργασία του μεγάλου κυρίαρχου τμήματος των φυσικών πόρων της Ευρώπης και της Ασίας με μια πολιτική δύναμη εχθρική προς τις ΗΠΑ». 

Πριν από 70 χρόνια ο Κέναν έγραφε προφητικά στο «Άρθρο Χ» ότι τυχόν δείγματα αναποφασιστικότητας ή διαίρεσης στην πολιτική της Αμερικής θα αποτελούσαν τεράστιο κίνδυνο, αλλά και ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει ποτέ να εφησυχάσουν ή να μειώσουν τη χρηματοδότηση για κοινούς σκοπούς (ο Κέναν ήταν και πίσω από το Σχέδιο Μάρσαλ). 

Όπως τότε, έτσι και σήμερα η Ουάσιγκτον πρέπει να ξοδέψει περισσότερο χρήμα αν θέλει να διασφαλίσει υποδομές παγκόσμιας κλάσης και τεχνολογία αιχμής. Ο ανταγωνισμός με την Κίνα δεν μπορεί να γίνει με τσιγκουνιές.

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 12:50