Ένα από τα αριστουργήματα του λυρικού θεάτρου στον 20ό αιώνα

Πρόκειται για μια από τις πρώτες εκτενείς όπερες του 20ού αιώνα, η οποία τόσο λόγω της σημασίας της στην ιστορία του μοντερνισμού όσο και για τη μοναδική ποιότητα της μουσικής της εντάσσεται στο δραματολόγιο όλων των μεγάλων λυρικών θεάτρων του κόσμου.

Ο «Βότσεκ» είναι η πρώτη από τις δύο όπερες του Άλμπαν Μπεργκ και βασίζεται στο θεατρικό έργο «Βόιτσεκ» του Γκέοργκ Μπίχνερ, το οποίο έμεινε ημιτελές και εκδόθηκε το 1879, περισσότερα από σαράντα χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Ο Μπεργκ, αφού παρακολούθησε την παρουσίαση του θεατρικού του Μπίχνερ στη Βιέννη το 1914, αποφάσισε – αμέσως μετά – να μετατρέψει το κείμενο αυτό σε όπερα. Από τις σκηνές του έργου, οι οποίες δεν είχαν σαφή σειρά και ερμηνεία, ο Μπεργκ επέλεξε δεκαπέντε. Τις οργάνωσε σε τρεις πράξεις και συνέγραψε ο ίδιος το λιμπρέτο. Η σύνθεση της όπερας ξεκίνησε πριν από το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώθηκε μετά το τέλος του. Η εμπειρία του πολέμου μέσα από τη θητεία του στον αυστροουγγρικό στρατό επηρέασε βαθιά τη σύνθεση του «Βότσεκ».

«Υπάρχει κάτι από μένα σε αυτόν τον χαρακτήρα, καθώς πέρασα αυτά τα χρόνια του πολέμου εξίσου εξαρτώμενος από ανθρώπους που μισώ, ήμουν αλυσοδεμένος, άρρωστος. Αιχμάλωτος, παραιτημένος, για την ακρίβεια ταπεινωμένος» έγραφε ο Μπεργκ σε επιστολή προς τη γυναίκα του το 1918.

Η παγκόσμια πρώτη του έργου, που δόθηκε το 1925 στην Κρατική Όπερα του Βερολίνου, ήταν ένας θρίαμβος. Θεωρήθηκε από την πρώτη στιγμή ως ένα από τα αριστουργήματα του 20ού αιώνα και ξεκίνησε αμέσως την πορεία του σε λυρικά θέατρα στη Γερμανία, την Αυστρία, την Τσεχία και τη Ρωσία. Η αμερικανική πρεμιέρα του έργου έγινε το 1934 στη Φιλαδέλφεια, ενώ το 1952 παρουσιάστηκε στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου και στο Théâtre des Champs-Elysées στο Παρίσι.

Η υπόθεση του έργου αναφέρεται στη βία που υφίσταται ένας απλός, φτωχός άνθρωπος από το περιβάλλον του με συνέπεια το μυαλό του να χάνεται και οι σκέψεις του να περιπλέκονται σε έναν ατελείωτο λαβύρινθο.

Όταν ο στρατιώτης Βότσεκ συνειδητοποιεί ότι η γυναίκα του Μαρί – που αποτελούσε και τη μόνη σταθερά της ζωής του – έχει εραστή, τη σκοτώνει. Κατόπιν, ο ίδιος πνίγεται στην προσπάθειά του να εντοπίσει το φονικό μαχαίρι που είχε πετάξει σε μια λίμνη. Η καθημερινή ζωή των στρατιωτών, όπως επίσης η στρατοκρατία, η σκληρότητα, η κοινωνική εκμετάλλευση και ο περιστασιακός σαδισμός, είναι έννοιες που παρουσιάζονται εκτενώς στον «Βότσεκ» χωρίς ίχνος ωραιοποίησης.

Θίγοντας ένα θέμα που μέχρι τότε κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί στη σκηνή ενός λυρικού θεάτρου, ο «Βότσεκ» θεωρείται ότι άλλαξε τα δεδομένα στην όπερα, καθώς παρουσιάζει το θέμα μέσα από μια αισθητική που αφενός σέβεται την ωμότητα του κειμένου και αφετέρου αναδεικνύει κάθε πτυχή της ψυχολογικής του διάστασης.

Άλμπαν Μπεργκ: Βιογραφία

Ο Άλμπαν Μπεργκ είναι ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες του 20ού αιώνα. Γεννημένος στη Βιέννη το 1885, υπήρξε μαθητής του Άρνολντ Σαίνμπεργκ, ενώ αναδείχτηκε σε έναν από τους διασημότερους εκπροσώπους της «δεύτερης σχολής της Βιέννης» επενδύοντας το δωδεκαφθογγικό σύστημα με λυρισμό και βαθύτερα «ανθρώπινες αξίες». Μαζί με τους συνθέτες Αλεξάντερ φον Τσεμλίνσκι και Φραντς Σρέκερ, τον αρχιτέκτονα Άντολφ Λόος, τον ζωγράφο Γκούσταφ Κλιμτ και τον ποιητή Πέτερ Άλτενμπεργκ ανήκε στην πνευματική ελίτ της Βιέννης. Ωστόσο, το ναζιστικό καθεστώς ήταν εχθρικό προς τον μουσικό μοντερνισμό καθώς και προς οποιονδήποτε είχε σχέση με Εβραίους. Για τον λόγο αυτόν, οι συνθέσεις του μπήκαν στη λίστα έργων «εκφυλισμένης μουσικής», ενώ οι παρουσιάσεις τους ακυρώνονταν. Άφησε την τελευταία του πνοή το 1935, σε ηλικία πενήντα ετών, με τη δεύτερη όπερά του «Λούλου» να μένει ημιτελή.

Στον «Βότσεκ» του Άλμπαν Μπεργκ, που σκηνοθετεί ο κορυφαίος Γάλλος σκηνοθέτης Ολιβιέ Πυ και διευθύνει ο διακεκριμένος αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος, πρωταγωνιστεί ο διεθνώς αναγνωρισμένος βαρύτονος της ΕΛΣ Τάσης Χριστογιαννόπουλος. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

INFO

Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

19, 23, 26, 31 Ιανουαρίου 2020 | 2 Φεβρουαρίου 2020 | Ώρα έναρξης 20.00 (Κυριακές 18.30)

Πρόσθετες πληροφορίες / Κρατήσεις: nationalopera.gr