Μετά από δύο μήνες περίπου του οικονομικού lockdown και της καθολικής απαγόρευσης της κυκλοφορίας για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κορονοϊού στην δημόσια υγεία, ο περιορισμός της διασποράς του στην Ελλάδα (δείκτης διασποράς R=0,45, δηλαδή μικρότερος της μονάδας), οδηγεί τις ελληνικές, όπως και τις αρχές των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη σταδιακή άρση των μέτρων περιορισμού του πληθυσμού και της οικονομικής δραστηριότητας. Κι’ αυτό γιατί η ευθυγράμμιση της επιδημιολογικής καμπύλης, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, δεν συνοδεύτηκε από την ευθυγράμμιση ή την ρηχότητα της καμπύλης της ύφεσης, εξαιτίας, κατά βάση, των μέτρων περιορισμού της διασποράς του κορονοϊού στην κοινότητα και των καθυστερημένων και ανεπαρκών αποφάσεων, παρά τις ανακοινώσεις αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την μεγαλύτερη ύφεση στην Ευρώπη και τα κράτη-μέλη μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.

 

Των

Σάββα Γ. Ρομπόλη, Ομ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου

Βασίλειου Γ. Μπέτση, Υποψ.Διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου

Μετά από δύο μήνες περίπου του οικονομικού lockdown και της καθολικής απαγόρευσης της κυκλοφορίας για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κορονοϊού στην δημόσια υγεία, ο περιορισμός της διασποράς του στην Ελλάδα (δείκτης διασποράς R=0,45, δηλαδή μικρότερος της μονάδας), οδηγεί τις ελληνικές, όπως και τις αρχές των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη σταδιακή άρση των μέτρων περιορισμού του πληθυσμού και της οικονομικής δραστηριότητας. Κι’ αυτό γιατί η ευθυγράμμιση της επιδημιολογικής καμπύλης, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, δεν συνοδεύτηκε από την ευθυγράμμιση ή την ρηχότητα της καμπύλης της ύφεσης, εξαιτίας, κατά βάση, των μέτρων περιορισμού της διασποράς του κορονοϊού στην κοινότητα και των καθυστερημένων και ανεπαρκών αποφάσεων, παρά τις ανακοινώσεις αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την μεγαλύτερη ύφεση στην Ευρώπη και τα κράτη-μέλη μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.

Παράλληλα, οι περιορισμένοι πόροι που διατέθηκαν για την αποτροπή της εμβάθυνσης της ύφεσης από μέρους, ιδιαίτερα, των υπερχρεωμένων χωρών του Νότου, συνέβαλαν οι επιπτώσεις του κορονοϊού στους οικονομικούς (ύφεση, ανεργία, αναστολή συμβάσεων εργασίας, αύξηση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, μερική ανεργία, αύξηση δημοσίων δαπανών, μείωση εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές, κλπ), και τους κοινωνικούς σχηματισμούς (μείωση εισοδημάτων, αύξησης της φτώχειας, διεύρυνση των ανισοτήτων, κλπ), των κρατών-μελών της Ένωσης να είναι περισσότερο σοβαρές του αρχικά αναμενόμενου.

Ειδικότερα, η σταδιακή επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα εκτιμάται ότι θα συντελεσθεί σε συνθήκες βαθύτερης ύφεσης, μεγαλύτερης ανεπάρκειας εισοδημάτων στα νοικοκυριά και ρευστότητας στις επιχειρήσεις καθώς και διευρυμένης ευελιξίας της αγοράς εργασίας, από τη στιγμή που η οικονομική και κοινωνική πολιτική θα ακολουθήσει την νεοφιλελεύθερη πεπατημένη της απελθούσης δεκαετίας. Αντίθετα, το κοινωνικό κράτος (δημόσια υγεία και ιατρική περίθαλψη, κοινωνική προστασία, κοινωνική πρόνοια), η αποκατάσταση της εργασίας (αμοιβές, εργασιακές σχέσεις, συλλογικές διαπραγματεύσεις και συλλογικές συμβάσεις εργασίας, απασχόληση, υγεία και ασφάλεια της εργασίας, κλπ) και η διεύρυνση της παραγωγής δημόσιων αγαθών-υπηρεσιών και έρευνας, απαιτείται στις εναλλακτικές ασκούμενες οικονομικές πολιτικές να αποκτήσουν ένα αναπτυξιακό και αναδιανεμητικό ρόλο, προκειμένου να λειτουργήσουν, μεταξύ των άλλων, ως κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάκαμψης και της κοινωνικής ανάπτυξης.

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι σε ένα παραγωγικό πρότυπο «αλλαγής του οικονομικού-κοινωνικού παραδείγματος», οι ασκούμενες οικονομικές, αναπτυξιακές και κοινωνικές πολιτικές συνυφαίνονται και αλληλοτροφοδοτούνται, σε βαθμό που οι πόροι χρηματοδότησης τους «μοχλεύοντας» τις αποδόσεις τους με την αύξηση της παραγωγικότητας και την ενεργοποίηση των πολλαπλασιαστών, σε βραχυπρόθεσμο και μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο, να επιτυγχάνουν διευρυμένα (ολοκληρωμένα συστήματα παραγωγής-clusters) αναπτυξιακά και κοινωνικά αποτελέσματα (απασχόληση, εισόδημα) σε κλαδικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Στο πλαίσιο αυτό, ο τουρισμός, ο μεγάλος αριθμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων και αυτοπασχολούμενων, η μικρή έκταση των αγροτικών καλλιεργειών, ο περιορισμένος δημόσιος χώρος, κλπ, στην ελληνική οικονομία, από ανορθολογική και επιδοματικά χρηματοδοτική οικονομική και παραγωγική δραστηριότητα, μετασχηματίζονται σε παραγωγικές συστάδες δημιουργίας πλούτου και καινοτομίας, διεθνώς (ποσοτικά και ποιοτικά) εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, στην κατεύθυνση αυτής της προοπτικής, είναι ενδιαφέρον και σημαντικό να εκτιμηθεί: α) η σημερινή χρηματο-οικονομική κατάσταση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης (ΣΚΑ) στην Ελλάδα, μετά την σημαντική μείωση (τουλάχιστον 45%- 63 δις ευρώ) του επιπέδου των συντάξεων κατά την προηγούμενη δεκαετία και β) κατά πόσο η πανδημία του κορονοϊού και οι προαναφερόμενες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες του στην ελληνική οικονομία απειλούν, κατά την επόμενη ημέρα, το επίπεδο των συντάξεων και την μακροχρόνια βιωσιμότητα του ΣΚΑ στην χώρα μας.

Έτσι, στο σενάριο 1 κατά το οποίο η πανδημία και τα αντίστοιχα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας επεκτείνονται μέχρι τα μέσα Ιουλίου 2020, η ύφεση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, με διαφοροποιημένες παραδοχές, στην ελληνική οικονομία εκτιμάται από 6,5% μέχρι 8,8% και το επίπεδο της ανεργίας από 16,3% τον Δεκέμβριο του 2019, εκτιμάται ότι θα αυξηθεί στο επίπεδο του 19,3%-19,8% αντίστοιχα τον Δεκέμβριο του 2020. Στο σενάριο 2 κατά το οποίο η πανδημία του κορονοϊού επεκτείνεται χρονικά, η οικονομική και επιχειρηματική δραστηριότητα στην χώρα μας θα υπολειτουργεί μέχρι το τέλος του 2020, τότε η ύφεση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει το 12% και το επίπεδο της ανεργίας εκτιμάται κατά τον Δεκέμβριο του 2020 στο 22,1%.

Σημειώνεται ότι η αύξηση μίας ποσοστιαίας μονάδας της ανεργίας και της μερικής ή της εκ περιτροπής απασχόλησης κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες ( από 10% του συνόλου της απασχόλησης) στο 20% (μέσος όρος ευρωζώνης), συνεπάγεται συνολικά ετήσια απώλεια εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές του ΣΚΑ της τάξης των 530 εκατομ. ευρώ (Μ.Θεοδωρουλάκης,2020). Έτσι, στο σενάριο 1, η αύξηση της ανεργίας κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες συνεπάγεται, κατά το 2020, μία απώλεια εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές του ΣΚΑ της τάξης του 1,6 δισεκ. ευρώ και στο σενάριο 2, όπου η αύξηση της ανεργίας είναι 6 ποσοστιαίες μονάδες η απώλεια εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές του ΣΚΑ, κατά το 2020, θα είναι 3,2 δις ευρώ.

Από την άποψη αυτή αναδεικνύεται ότι στην προοπτική επαλήθευσης αυτών των εκτιμήσεων της απώλειας εσόδων του ΣΚΑ από ασφαλιστικές εισφορές, δεν απειλείται λόγω της πανδημίας του κορονοϊού το επίπεδο των καταβαλλόμενων συντάξεων στην χώρα μας. Κι΄ αυτό γιατί είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθούν από τους διαθέσιμους πόρους (εγχώριους και ευρωπαϊκούς) της ελληνικής οικονομίας και του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Το ίδιο δεν απειλείται η δημοσιονομική βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης (ΣΚΑ), δεδομένου της διατήρησης (μέχρι το 2070) της συνταξιοδοτικής δαπάνης (κύριας και επικουρικής σύνταξης) σε χαμηλά επίπεδα (12% του ΑΕΠ-34 δις ευρώ), ποσοστό πολύ κατώτερο του Μνημονιακού πλαφόν του 16,2% του ΑΕΠ, αντιστοιχώντας σε αριθμό συνταξιούχων 2.580.000 ατόμων και σε επίπεδο κύριας και επικουρικής σύνταξης 1.150 ευρώ μεικτά σε σταθερές τιμές ( 52% συνολικός συντελεστής αναπλήρωσης από 75% το 2009).