Η Ουκρανία θυμάται σήμερα την καταστροφή του Τσερνόμπιλ, 35 χρόνια μετά το χειρότερο πυρηνικό δυστύχημα στην ιστορία που μόλυνε με ραδιενέργεια μεγάλο μέρος της Ευρώπης, αν και ο τόπος της καταστροφής προσελκύει σήμερα τουρίστες και φιλοδοξεί να εγγραφεί στον κατάλογο της UNESCO.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται εντός της ημέρας στη ζώνη αποκλεισμού που εκτείνεται σε ακτίνα 30 χιλιομέτρων γύρω από τον κατεστραμμένο πυρηνικό σταθμό.

Σαν σήμερα, στις 26 Απριλίου 1986, στη 01:23, ο αντιδραστήρας αριθμός 4 του πυρηνικού σταθμού του Τσερνόμπιλ, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 100 χλμ. από το Κίεβο, εξερράγη στη διάρκεια ενός τεστ ασφαλείας.

Επί δέκα ημέρες, το πυρηνικό καύσιμο θα συνεχίσει να καίει, απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα ραδιενεργά στοιχεία που θα μολύνουν, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, μέχρι και τα τρία τέταρτα της Ευρώπης, αλλά κυρίως την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία, που ήταν τότε σοβιετικές δημοκρατίες.

Οι σοβιετικές αρχές θα επιχειρήσουν να κρύψουν το δυστύχημα και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παρενέβη δημόσια για το θέμα μόνο στις 14 Μαΐου.

Συνολικά 116.000 άνθρωποι χρειάσθηκε να απομακρυνθούν το 1986 από τη ζώνη γύρω από τον πυρηνικό σταθμό, που παραμένει σήμερα σχεδόν ακατοίκητη. Τα επόμενα χρόνια, άλλοι 230.000 θα έχουν την ίδια τύχη.

Σήμερα ο ανθρώπινος απολογισμός της καταστροφής εξακολουθεί να προκαλεί συζητήσεις. Η επιστημονική επιτροπή του ΟΗΕ (USCEAR) δεν αναγνωρίζει επισήμως παρά περίπου 30 νεκρούς μεταξύ των εργαζομένων του σταθμού και τους πυροσβέστες που έχασαν τη ζωή τους από τη ραδιενέργεια αμέσως μετά την έκρηξη. Η μκο Greenpeace υπολόγισε το 2006 σε 100.000 τον αριθμό των θανάτων που προκληθηκαν από την καταστροφή.

Ο πυρηνικός σταθμός του Τσερνόμπιλ συνέχισε να παράγει ηλεκτρικό μέχρι τον Δεκέμβριο του 2000, όταν υπό την πίεση των Δυτικών σταμάτησε και ο τελευταίος εν λειτουργία αντιδραστήρας του.

Στην Ελλάδα

Η χώρα μας ήταν έτοιμη να γιορτάσει το Πάσχα όταν μαθεύτηκε η καταστροφή στο Τσερνομπίλ.

Η είδηση έφτασε τρεις μέρες μετά το ατύχημα, όπως αναφέρει η Μηχανή του Χρονου. Δημοσιεύματα άρχισαν να γράφουν ότι υπήρχε πιθανότητα να έρθει το ραδιενεργό νέφος στην Ελλάδα, αλλά «χωρίς κίνδυνο για τη δημόσια υγεία», προσπαθώντας να καθησυχάσουν τους έλληνες πολίτες. 

Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας έβγαλε καθησυχαστική ανακοίνωση στις 3 Μαΐου: «το ραδιενεργό νέφος δεν έχει φτάσει στον ελληνικό χώρο, αλλά ακόμη και αν οι μετεωρολογικές συνθήκες ευνοήσουν τη μεταφορά υπολειμμάτων στη χώρα δεν αναμένεται να σημειωθεί σημαντική αύξηση της ραδιενέργειας γιατί το νέφος θα έχει εξασθενίσει»…

Τα πράγματα όμως εξελίχθηκαν με διαφορετικό τρόπο. Ο πρώην πρύτανης του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Σίμος Σιμόπουλος, ήταν τότε νεαρός επιστήμονας.

Σε μια συζήτηση με έναν τεχνικό του εργαστηρίου προσπάθησε να απαντήσει αν η ραδιενέργεια έφτασε στην Ελλάδα.

Για να το επιβεβαιώσει χρησιμοποίησε έναν πρόχειρο ανιχνευτή. Ήθελε να του αποδείξει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Όμως οι μετρήσεις έδειξαν ότι υπήρχε.

Για να μην προκαλέσει πανικό, είπε στον συνεργάτη του ότι το όργανο ήταν αρρύθμιστο. Στην πραγματικότητα ο επιστήμονας είχε καταγράψει για πρώτη φορά ότι στην Ελλάδα είχε φτάσει το ραδιενεργό σύννεφο του Τσέρνομπιλ…

Ο τρόπος με τον οποίο συναρμολόγησε τότε τον μετρητή θα μπορούσε σήμερα να χαρακτηριστεί πρωτόγονος.

Επειδή δεν έβρισκε κατάλληλες αντλίες, χρησιμοποίησε μια αντλία σαν αυτή που μετράει το καυσαέριο μιας μηχανής ντίζελ. Έτσι κατάφερε να συλλέξει αέρα από το περιβάλλον και να το μετρήσει στα εργαστήρια….