Πριν από μερικά χρόνια, για την υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων θα έστελναν τις φρεγάτες και τα ελικόπτερα, όπως είχαν κάνει στα Ίμια.Τότε ταπεινωθήκαμε… ενδόξως για πολλούς λόγους, που δεν είναι της παρούσης.

Πριν από μερικά χρόνια, για την υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων θα έστελναν τις φρεγάτες και τα ελικόπτερα, όπως είχαν κάνει στα Ίμια. Τότε ταπεινωθήκαμε… ενδόξως για πολλούς λόγους, που δεν είναι της παρούσης. Το 2012, όμως, οπότε είμαστε η πρώτη εν λειτουργία χρεοκοπημένη χώρα και το δημόσιο ταμείο δεν έχει λεφτά για καύσιμα ώστε να στείλει τον στόλο στο Αιγαίο, προτιμούμε τις απλές δηλώσεις υποτέλειας.

«…Δεν θα ήταν σώφρον η ελληνική κυβέρνηση να έβγαινε τώρα σε διακεκαυμένη ζώνη. Καμία εταιρεία δεν θα ήθελε να διακινδυνεύσει τα κεφάλαιά της εκεί όπου το τοπίο είναι ασαφές». Αυτό δήλωσε πριν από μερικές ημέρες ο αρμόδιος υφυπουργός ΠΕΚΑ Γιάννης Μανιάτης μιλώντας για την πιθανότητα ερευνών για υδρογονάνθρακες στο Αιγαίο.

Κι όμως, οι πρωτοφανείς δηλώσεις του υφυπουργού ούτε… ατυχείς ούτε σε… λάθος χρόνο έγιναν. Και αυτό δεν το λέμε εμείς, αλλά άριστα ενημερωμένες διπλωματικές και επιχειρηματικές πηγές, που ενεπλάκησαν στο θέμα των πιθανών ερευνών είτε από τη μία πλευρά (κρατική) είτε από την άλλη. Και οι δύο πλευρές σχετίζουν την τελευταία θέση του Γ. Μανιάτη με τις τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις, κυρίως όμως με τον δρόμο που ανοίγει η υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης.

Γκρίζες ζώνες

Κατ’ αρχάς η περιοχή στην οποία αναφέρεται ο καθ’ ύλην αρμόδιος υφυπουργός περιλαμβάνει όλο το Αιγαίο και τη θαλάσσια έκταση μέχρι Καστελόριζο – Μεγίστη.

Αν, λοιπόν, η χώρα δεν ήταν  τελειωτικά  χρεοκοπημένη, οι δηλώσεις θα γίνονταν πρώτο θέμα, μια και επισήμως τουλάχιστον αντιβαίνουν 100% στην εθνική γραμμή, από τη στιγμή που παραδέχεται τον πάγιο ισχυρισμό της Άγκυρας (περί ασαφών περιοχών, γκρίζων ζωνών κ.λπ.) και αμφισβητούν έμμεσα το δικαίωμα της Αθήνας να προχωρήσει μονομερώς σε καθορισμό Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Χώρια βέβαια ότι προσφέρουν ισχυρά νομικά επιχειρήματα στην τουρκική πλευρά σε περίπτωση που η χώρα συρθεί σε διαδικασία επιδιαιτησίας, λ.χ. στη Χάγη.

Η διπλωματική μας πηγή σημειώνει πως η κίνηση αυτή του Μανιάτη έρχεται σε μία συγκυρία που η υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης (η αποδοχή πρακτικά του αγγλικού δικαίου, η εμπράγματη δέσμευση της Ελλάδας έναντι των δανειστών ακόμη και για την εκποίηση ορυκτού πλούτου κ.λπ.) δημιουργεί νέα δεδομένα (υποχρεώσεις) της χώρας μας τα επόμενα χρόνια.

Επί της ουσίας οι δηλώσεις Μανιάτη είναι αυτό που λένε βούτυρο στις πάγιες επιδιώξεις της Άγκυρας, με την Ελλάδα να παρακάμπτει την ίδια τη Συνθήκη της Λωζάννης, με βάση την οποία «…το ιδιοκτησιακό καθεστώς των χερσαίων νησιωτικών περιοχών διέπεται αυστηρά από τη Συνθήκη και από αυτήν απορρέουν συγκεκριμένα ελληνικά δικαιώματα».

Ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός φαίνεται πάντως (και γι’ αυτό λέμε πως δεν ήταν τυχαία η δήλωση) να επιχειρεί να επιτύχει με ένα… σμπάρο όσο το δυνατόν περισσότερα… τρυγόνια. Από πολιτικής πλευράς, στη Ν.Δ. μόνο τυχαία δεν θεωρούν τη συγκυρία, καθώς (η δήλωση) έγινε την επομένη των δηλώσεων Σαμαρά (από την Κύπρο).

– Στρατηγικά, λένε, αυτό αναιρεί την επιχειρησιακή δυνατότητα της Αθήνας να προχωρήσει στην πρόσκληση ενδιαφέροντος προς ξένες (και όχι μόνο) εταιρείες.

– Νομικά δίνει επιχειρήματα στην Άγκυρα, τα οποία θα μπορούσε να επικαλεστεί σε οποιοδήποτε Διεθνές Δικαστήριο. Να σημειωθεί πως κατά την Τουρκία ακόμα και οι θαλάσσιες περιοχές στη Νότια Κύπρο, όπου γίνονται οι γεωτρήσεις, είναι ακαθόριστου ιδιοκτησιακού καθεστώτος περιοχές.

Στοιχίζει ο φόβος

Και τελικά τι σημαίνει «διακεκαυμένη ζώνη»; Δέχεται ο Γ. Μανιάτης τις τουρκικές αμφισβητήσεις και δίνει τον χαρακτηρισμό της «διακεκαυμένης ζώνης» σε περιοχές 100% ελληνικής αρμοδιότητας; Ο υφυπουργός Ενέργειας δεν είναι καινούργιος σε αυτήν τη… διακεκαυμένη θέση. Απεναντίας, θα λέγαμε πως παρακολουθεί από την πρώτη ημέρα της κυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου όσα διαδραματίζονται σε κάθε επίπεδο.

Αρχίζοντας από τις αντικρουόμενες δηλώσεις του τότε πρωθυπουργού (ο οποίος αρχικά είχε βιαστεί να εκτιμήσει πως τα πιθανά κοιτάσματα φυσικού αερίου δεν είναι σημαντικά, αλλά κάνοντας στροφή 180 μοιρών στη συνέχεια), τις εκτιμήσεις της Τ. Μπιρμπίλη και την αναβλητική τακτική που ακολουθείται από τις αρχές του 2010 μέχρι σήμερα. Μία περίοδο δηλαδή που η Ελλάδα πάγωσε τα πάντα, σε αντίθεση με τα… άλματα που έχουν κάνει την ίδια περίοδο οι Τούρκοι (ΤΡΑΟ), οι Αλβανοί (που ακύρωσαν αρχική συμφωνία με την Αθήνα έπειτα από έντονες πιέσεις της Άγκυρας) αλλά και οι Κύπριοι.

Με τους τελευταίους να έχουν πετύχει ομολογουμένως εξαιρετικά αποτελέσματα, μέχρι τώρα, τα οποία η Αθήνα ούτε στα καλύτερα… όνειρά της δεν θα μπορούσε να φανταστεί.

Σημαντικότατη λοιπόν η θέση του Γ. Μανιάτη, ο οποίος γνωρίζει από μέσα και απ’ έξω – καλύτερα από πάρα πολλούς – πόσο ακριβώς στοιχίζει η φοβική τακτική που ακολουθεί μέχρι τώρα η ελληνική πλευρά. Και πως με τη συνεχή αναβλητικότητα η υπόθεση αυτή έρχεται και… κουμπώνει (χρονικά – νομικά) με τη διαδικασία υπογραφής της νέας δανειακής σύμβασης και αποδοχής των όρων του αγγλικού δικαίου και του πλαισίου λειτουργίας του «ειδικού λογαριασμού».

Aνταπόκριση

Η κωλυσιεργία, λοιπόν, μόνο τυχαία δεν είναι, όπως δεν είναι ούτε η δήλωση του υφυπουργού, σε μια στιγμή που η Τουρκία σπριντάρει το πρόγραμμα ερευνών για πετρέλαιο στη Μεσόγειο βάζοντας μέσα και κομμάτια του Αιγαίου. Η τελευταία πρόσκληση της κρατικής εταιρείας πετρελαίων ΤΡΑΟ (Turkiye Petrolleri AO ) για τις διερευνητικές γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο – εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων – είχε τεράστια ανταπόκριση, με τις Shell, Total, Petrobrass, Chevron και Exxon-Mobil να δηλώνουν «παρούσες».

Η TPAO – τη μερική ιδιωτικοποίηση της οποίας προωθεί η Άγκυρα -, μετά την υπογραφή της συμφωνίας για υποθαλάσσιες έρευνες στα ανοιχτά της Αττάλειας με την ολλανδική Shell, επιχείρησε να κατοχυρώσει δικαιώματα στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ Κύπρου και Καστελόριζου. Οι περιοχές αυτές τοποθετούνται εντός της κυπριακής και ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), εφόσον η Αθήνα επέλεγε να την ανακηρύξει, και αποτελούν μια ευθεία αμφισβήτηση αυτού του δικαιώματος.

Της κίνησης αυτής έχει προηγηθεί ο ισχυρισμός της Άγκυρας ότι το Καστελόριζο δεν ανήκει στο Αιγαίο, αλλά στη Μεσόγειο, και επιπρόσθετα δεν διαθέτει υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.

Οι αναγνώστες του «Π» θα θυμούνται ότι πέρυσι τέτοια εποχή η Τουρκία, δίνοντας και στρατιωτική διάσταση στα όσα εννοεί, είχε στείλει πλοίο του Ναυτικού της να εμποδίσει ιταλικό σκάφος (ναυλωμένο από το Ισραήλ) να διεξαγάγει έρευνες για την πόντιση καλωδίου οπτικών ινών στην περιοχή νότια του Καστελόριζου με την αιτιολογία ότι αυτό βρίσκεται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα και είχε απειλήσει πως, εάν δεν αποχωρήσει, θα δεχτεί πυρά.

Λίγο αργότερα το Ισραήλ, σε μια κίνηση αντιπερισπασμού, κυκλοφόρησε χάρτη με την πιθανή πορεία του αγωγού που θα μεταφέρει μέσω Ελλάδας φυσικό αέριο στην Ευρώπη και με τον οποίο αναγνωρίζεται εμμέσως η ελληνική ΑΟΖ. Αντίθετα, στους χάρτες που κυκλοφορεί η Άγκυρα, εμφανίζεται η Κύπρος να αποτελείται από δύο κράτη, διεκδικώντας έτσι τμήμα από την… ΑΟΖ των κατεχομένων.

Η όλη τακτική της Τουρκίας για τις ΑΟΖ αντίκειται στη Σύμβαση για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, την οποία χρησιμοποιεί α λα καρτ, αφού στη Μαύρη Θάλασσα έχει εδώ και χρόνια προχωρήσει στην οριοθέτηση ΑΟΖ με τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την τότε Σοβιετική Ένωση, ενώ αρνείται να κάνει το ίδιο με την Ελλάδα για Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Στην τελευταία έκθεση προόδου της Ε.Ε., μάλιστα, η Σύμβαση αυτή χαρακτηρίζεται κοινοτικό κεκτημένο και η Τουρκία καλείται να την υπογράψει αμέσως.

Οικόπεδα με… θέα

Στο πεδίο των ερευνών, από το 2008, ο έγκυρος διεθνής οίκος Information Handling Services (IHS) ενημέρωνε τις πετρελαϊκές εταιρείες με τη δημοσίευση χάρτη όπου η Άγκυρα φαινόταν να παραχωρεί για δέκα χρόνια στην ΤΡΑΟ τέσσερις περιοχές βόρεια και βορειοδυτικά της Κύπρου. Παραχωρούσαν επίσης μια μεγάλη ερευνητική περιοχή, που εκτεινόταν από το Καστελόριζο μέχρι νότια της Κρήτης. Το 80% αυτής της περιοχής βρισκόταν μέσα στα όρια της περιφέρειας που θα μπορούσε να αποτελεί την ελληνική ΑΟΖ.

Τον Ιανουάριο του 2009 ο IHS δημοσιοποιούσε άλλο χάρτη, ο οποίος περιείχε μεν τις τέσσερις περιοχές βόρεια της Κύπρου, αλλά η μία που αφορούσε την Ελλάδα δεν παρέπεμπε σε τόσο προκλητική καταπάτηση. Παρ’ όλα αυτά, το 50% υπερκάλυπτε την ελληνική ΑΟΖ. Επισήμως η ελληνική πλευρά, αν και είχε ενημερωθεί από τα μέσα του 2008 για τις τουρκικές επιδιώξεις, ουδέποτε αντέδρασε επί της ουσίας.

Οι επιχειρηματικές βλέψεις της ΤΡΑΟ δεν είναι καινούργιες, καθώς πρόκειται για κρατικών συμφερόντων οργανισμό, που λειτουργεί σαν το… μακρύ χέρι της Άγκυρας. Άλλωστε στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας συμμετέχει έμμεσα το τουρκικό Ταμείο Στρατού.

Πάντως οι Τούρκοι παίζουν καλά και τους επιχειρηματικούς όρους των πετρελαϊκών μπίζνες, αφού προσφέρουν έως 50% περιθώριο κέρδους στις πετρελαϊκές εταιρείες που θα ενδιαφερθούν για τα νέα «οικόπεδα».

 

Η τουρκική στρατηγική και η ελληνική αταραξία

Η στρατηγική της Άγκυρας είναι εντυπωσιακή: Η εκχώρηση στην ΤΡΑΟ των 27 συνεχόμενων τμημάτων – στο Αιγαίο – για έρευνες και εντοπισμό κοιτασμάτων έχει γίνει από τον Νοέμβριο του 1973 (τότε δημοσιεύθηκε στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως), αλλά ενεργοποιήθηκε πρόσφατα. Παρ’ όλα αυτά, μέσα σε δύο χρόνια η ΤΡΑΟ έχει «τρέξει» τη διαγωνιστική διαδικασία και για το Αιγαίο. Από τον Μάιο του 2010 και μέσα σε έξι μήνες ολοκλήρωσε τις πρώτες τρεις φάσεις που θεωρούνται απαραίτητες για τους πετρελαϊκούς ομίλους προκειμένου να θεμελιώσουν ερευνητικά δικαιώματα στο Αιγαίο.

Και ενώ η Αθήνα εμμένει στην… αταραξία της, ακόμη και τα Τίρανα προκήρυξαν διαγωνισμό για την περιοχή ανοιχτά του Αυλώνα, ενώ τελευταία η Δαμασκός προχώρησε σε ανάλογη διαδικασία για τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα στη Λεβαντίνη, νότια της Κύπρου.

Για την Ελλάδα η υποχώρηση είναι προφανής. Από την πρόθεση διαμόρφωσης ΑΟΖ το 2008-9, το 2011 υποχωρήσαμε στην περιοχή της Κρήτης. Και ο Μανιάτης, που πριν από μερικούς μήνες είχε δηλώσει σχετικά με την προοπτική ερευνών για φυσικό αέριο νότια της Κρήτης πως «σε λίγες μέρες θα έχουμε ευχάριστα νέα», λίγο αργότερα τα γύρισε: ανακοίνωσε πως η εκμετάλλευση κοιτασμάτων γίνεται σε βάθος εικοσαετίας και πριν από την εξόρυξη μεσολαβούν πολλά χρόνια προετοιμασίας. Ο ίδιος τότε υποστήριζε πως «σε έναν χρόνο από σήμερα το Δημόσιο θα γνωρίζει με ακρίβεια πού και πόσους υδρογονάνθρακες έχει το κοίτασμα της Νότιας Κρήτης». Μόνο που ο χρόνος από τη δήλωση εκείνη πλησιάζει και το μόνο που έχουμε πια είναι η διακεκαυμένη ζώνη και ο φόβος ότι με τη νέα δανειακή σύμβαση πιθανόν όλα τα έσοδα από ενδεχόμενες έρευνες να πάρουν την άγουσα για το ειδικό ταμείο… Στα πρότυπα της Νιγηρίας.