Γράφει ο Παναγιώτης Βούζης

Ντίνος Σιώτης

Αθέατος εχθρός

Ποιήματα από την πρώτη καραντίνα

Εκδόσεις: Κοινωνία των (δε)κάτων

Σελ.: 51

«Καλημέρα σε όλους, δεν είμαι αισιόδοξος ότι / θα με καταλάβει κανείς ή ότι θα καταλάβουν / οι πολλοί ποια εξέλιξη θα έχει ο κορωνοϊός, // δεν είμαι αισιόδοξος ότι θα μας λείψουν οι / απαισιόδοξοι και οι μαυραγορίτες ή ότι θα / υπάρξουν ηγέτες που θ’ αμφισβητήσουν το // οικονομικό μοντέλο που γεννά ανισότητες, / στην πανδημία επικρατούν τα παράσιτα, / αλλά γενικά δεν είμαι απαισιόδοξος» («Καλημέρα»)

Καταστατικό γνώρισμα της ποίησης του Ντίνου Σιώτη συνιστά η άμεση αντίδραση απέναντι στο παρόν, η παραγωγή στίχων οι οποίοι συμπλέκονται με τα συμφραζόμενα της εκάστοτε συγκυρίας. Μπορούν να παρατεθούν, ως παράδειγμα, τα «Ποιήματα πυρκαγιάς» και οι «Αναδασωτέες στάχτες», του 2007 και του 2009 αντίστοιχα, για τις φωτιές που κατέκαψαν πολλές περιοχές της Ελλάδας, «Οι φτωχοί μας άνθρωποι», του 2013, για τα θύματα της οικονομικής κρίσης, ή το «Διασωληνωμένο πένθος», του 2018, για την πολύνεκρη πυρκαγιά στην ανατολική Αττική.

Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του «Αθέατου εχθρού». Σημειώνεται μία ακαριαία ανταπόκριση στα νέα της εξάπλωσης της πανδημίας (ολόκληρη η συλλογή γράφτηκε μέσα στον περασμένο Μάρτιο), γεγονός από το οποίο συνάγεται ένα δεύτερο καταστατικό χαρακτηριστικό αυτής της ποίησης: η αμφίθυμη σχέση της με την ειδησεογραφία, η συνάφεια και η ταυτόχρονη ρήξη με την επικαιρότητα. Εδώ, η ένταση ανάμεσα στις δύο αντίθετες τάσεις αυξάνεται, ώστε ένα τρίτο σταθερό γνώρισμα της ποιητικής του Σιώτη, ο ρεαλισμός, αντικαθίσταται από την υπερβολή. Η πανδημία αποκτά τρομακτικές διαστάσεις, περιγράφεται σαρωτική και ολέθρια, ενώ η ανθρωπότητα παρουσιάζεται όχι απλώς σε κατάσταση εξαίρεσης, αλλά σε πορεία εξαφάνισης. Έτσι η συλλογή, σε ένα μεγάλο τμήμα της, ανάγεται σε αποκαλυψιακή αφήγηση. Αντιπροσωπεύει, δηλαδή, ένα μυθοπλαστικό κείμενο με περιεχόμενο μία προσεχή συντέλεια.

Η τεχνική τής υπερβολής εξυπηρετεί συγκεκριμένες λειτουργίες: Αποδομεί, με τη συνδρομή της ειρωνείας, τις σοβαροφανείς ή τραγικοφανείς υπερβολές των μέσων ενημέρωσης. Αντιστοιχεί σε μία μεγεθυμένη εκδοχή της ψυχικής διάθεσης η οποία διακατέχει πάρα πολλούς ανθρώπους, εξαιτίας της θανατολόγου τακτικής των ειδήσεων. Απέναντι στη διατακτική και επιτελεστική γλώσσα των μίντια, προτείνει έναν λόγο υπερπραγματικό, με την έννοια ότι το πεδίο αναφοράς του υπερβαίνει το μοντέλο της πραγματικότητας το οποίο επιβάλλεται συστηματικά. Τέλος, θέτει το εγγύς μέλλον σε μία δυστοπική προοπτική, όπου κυριαρχούν ο φόβος και ο ολοκληρωτισμός, ώστε διαλύεται η φενάκη η δημιουργημένη από τις συνεχείς επαγγελίες, στα μέσα ενημέρωσης, για επιστροφή στην παλιά, κανονική ζωή.

Η αποκαλυψιακή αφήγηση διασταυρώνεται, στον «Αθέατο εχθρό», με μία άλλη, παράλληλη αφήγηση, στην οποία ενέχεται μία μαχητική κριτική, καθώς επισημαίνεται ότι, εν μέσω πανδημίας, η εκμετάλλευση και η διεύρυνση των ανισοτήτων συνεχίζονται και επιτείνονται όπως και η οικολογική καταστροφή. Συνακόλουθα, η δεύτερη αυτή αφήγηση ξετυλίγεται σε ένα πολιτικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο μετατρέπεται σε προτροπή για τη σύνταξη ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου βασισμένου στην επαναφορά της αγαπητικής σχέσης, της ενσυναίσθησης, της αλληλεγγύης και της αντιμετώπισης του μακρού εγκλεισμού χάρη στην προσδοκία για μία μεταπανδημική εποχή, όπου θα επανεπινοηθεί ο ανθρωπισμός. Πίσω από την προηγούμενη προτροπή βρίσκεται ένα πεδίο αναφοράς εντελώς απομακρυσμένο από το μοντέλο το επιβαλλόμενο από τα μέσα ενημέρωσης, με το οποίο επιδιώκεται να καταργηθεί η κοινωνία της φυσικής παρουσίας και της σωματικής εγγύτητας.

Το πεδίο αναφοράς της συλλογής τού Ντίνου Σιώτη αποτελεί η παλιά γειτονιά. Πρόκειται για τη νοσταλγία μίας μικροκοινωνίας με καταστατικούς όρους τη ζωντανή επικοινωνία, τη διαρκή συναισθηματική ανταλλαγή, το εκτιθέμενο και δοτικό σώμα. Για την ανάμνηση ενός κόσμου ο οποίος αντιπροσωπεύει τη ριζική άρνηση για συμβιβασμό με ένα πλήθος νικημένο από την απάθεια και καθηλωμένο μπροστά στην οθόνη.