Οι τελευταίες κατολισθήσεις στη βόρεια Εύβοια και στην Ευρυτανία δείχνουν τους (πρόσθετους) κινδύνους που διατρέχουν πολλά από τα εδάφη της χώρας μας. Στην Εύβοια ένας κάτοικος «γνωμοδοτεί» ότι «αφού δεν καήκαμε, παραλίγο να πνιγούμε». Στην Ευρυτανία ένας τεράστιος βράχος διακόπτει τη συγκοινωνία και απειλεί τους κατοίκους του οικισμού Κέδρα, που βρίσκεται πιο κάτω…

Και δεν είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συμβαίνει: Στο βιβλίο «Κατολισθήσεις Ελλάδα – εδαφομηχανική στην πράξη» ο Σ. Καβουνίδης ασχολείται με 11 επιλεγμένες κατολισθήσεις που εμφανίζονται σε ημιβραχώδεις σχηματισμούς, οι οποίοι αφθονούν στη χώρα μας. Τα πρωτεία βέβαια των κατολισθήσεων ανήκουν στο Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας το 1963, που έλαβαν χώρα ύστερα από 13 μερόνυχτα συνεχούς βροχόπτωσης.

Οι επικλινείς και ορεινές περιοχές είναι συχνό γνώρισμα της Ελλάδας. Τα δύο τρίτα της χώρας βρίσκονται σε τόπους άνω των 200 μέτρων, πράγμα που σημαίνει ότι η στερέωση των πρανών είναι μια από τις προτεραιότητες της χωροταξικής πολιτικής. Οι ξερολιθιές και οι δραστηριότητες σε πεζούλες είναι πολύ συνηθισμένες, ιδίως στα νησιά όπου χρησιμοποιούνταν για τη συγκράτηση των εδαφών, όμως υπάρχουν περιοχές όπου και αυτές οι πεζούλες δεν επαρκούν.

Στην Ευρυτανία ιδίως, που είναι ο μικρότερος νομός της Στερεάς Ελλάδας, τα 1.870 τετραγωνικά χιλιόμετρα της έκτασής της σε κάτοψη δεν δείχνουν την πραγματική ανάπτυξη του χώρου, λόγω του έντονου ανάγλυφου: Αν μπορούσαμε να φανταστούμε τον χώρο «ξεχειλωμένο» έως ότου γίνει επίπεδος, θα είχε τεράστια έκταση, καθώς αυτός αναπτύσσεται σε μια διαδοχή βουνών και υψωμάτων.

Ένα επιπλέον «μειονέκτημα» του νομού είναι ο περιορισμένος πληθυσμός του, ο οποίος μειώνεται ακόμη περισσότερο από την εποχή του εμφυλίου πολέμου, έχοντας φτάσει το 2011 να αποτελείται από 20.081 ανθρώπους…

Η εποχή που ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου με «Τα ψηλά βουνά» διαπαιδαγωγούσε τα ελληνόπουλα για την υψηλή αισθητική και φυσική αξία των βουνών, φαίνεται πως έχει παρέλθει. Τα σύγχρονα ελληνόπουλα αποσύρονται σε τόπους όπου μπορούν να αντλήσουν διάφορα πλεονεκτήματα και προπάντων εργασία – χώρια που μπορούν να βρουν καλύτερες συνθήκες επιλογής για νύφες…

Οι κατολισθήσεις στις Άλπεις

Ο νομός Ευρυτανίας αποτελεί μια περιοχή «οιονεί Άλπεων» για την Ελλάδα, με ομορφιές αξιοσημείωτες, που συνδέουν το μάτι του επισκέπτη με υπέροχα φυσικά τοπία. Θα μπορούσε να είναι μια περιοχή αναψυχής, διάθεσης τοπικών προϊόντων, μονοπατιών, γνωριμίας με τη φύση.

Οι Άλπεις, που ανήκουν σε πέντε χώρες και με έκταση 245.000 τετρ. χιλιομέτρων, είναι φυσικά ανάλογες σε φυσικές ομορφιές και υπερτερούν κατά πολύ σε ύψος, από τουριστική δε άποψη δέχονται εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο.

Όμως και εκεί οι κατολισθήσεις είναι συνηθισμένες: Τον Απρίλιο του 2014, τον Αύγουστο του 2017 και προπάντων τον Οκτώβριο του 2020, με τις μαζικές κατολισθήσεις στις ιταλικές και γαλλικές Άλπεις, η Γη έδωσε ένα δείγμα της επιθετικότητάς της προς τον άνθρωπο.

Όπως αναφέρει η Ελένη Ανδρικοπούλου¹, το 1981 εξήντα άνθρωποι σκοτώθηκαν όταν μια κατολίσθηση μετακίνησε 300.000 τόνους βράχων και σπασμένων δένδρων – με την αιτία του κακού να βρίσκεται κυρίως στις μπουλντόζες που άνοιγαν καινούργιες πίστες…

Όπως αναφέρει ο Ντέρεκ Ντένιστον σε ένα δοκίμιό του², μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπολογιζόταν ότι υπήρχαν στις Άλπεις 38.000 – 41.000 χιονοδρομικές πίστες και 15.000 τελεφερίκ, που πλαισιώνονταν από δρόμους, χώρους στάθμευσης, ξενοδοχεία, γήπεδα γκολφ και τένις – αριθμοί που στις ημέρες μας έχουν αναθεωρηθεί προς τα επάνω.

Η ασφαλτόστρωση, η κοπή δένδρων, η τσιμεντοποίηση πολλών επιφανειών και η εξομάλυνση των κατωφερειών με βαριά μηχανήματα για τη διεξαγωγή των χειμερινών σπορ μειώνουν την απορρόφηση νερού από το έδαφος και προκαλούν μεγάλες επιφανειακές απορροές της βροχής. Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με τη διάνοιξη πολλών ορεινών δρόμων και την εγκατάλειψη της γεωργίας στις επικλινείς περιοχές, εντείνει τη διάβρωση του εδάφους και αποσταθεροποιεί ολόκληρες πλαγιές, που καταρρέουν προκαλώντας θύματα και υλικές ζημιές.

Γενικά θεωρείται ότι λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου έχουμε περισσότερες κατολισθήσεις στα βουνά, καθώς η «τροπικοποίηση» του κλίματος κάνει τις βροχές πιο σπάνιες αλλά και πιο καταστροφικές. Επίσης έχουμε λιγότερες χιονοθύελλες και λιγότερο πάγο στις κορυφές.

Καταρρέω και πάω να τρελαθώ…

Οι Άλπεις είναι το αρνητικό παράδειγμα μιας πρακτικής ανέμελης και ανεξέλεγκτης, που προκαλεί καταστροφές. Όμως και ο νομός Ευρυτανίας εμπνέει τα ίδια συναισθήματα, όχι κυρίως για τις διανοίξεις πιστών με βαριά μηχανήματα όσο από τις ανεμογεννήτριες, τις οποίες η κυβέρνηση έχει βαλθεί να τοποθετήσει παντού, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας.

Τελευταία εξέλιξη αυτού του σίριαλ ήταν το σχέδιο εγκατάστασης ανεμογεννητριών στη Βουλγάρα και στην Κερασιά, που είχε βέβαια και την αποδοκιμασία της τοπικής κοινωνίας. Σε ανακοίνωσή τους οι δήμαρχοι, τα στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι τοπικοί παράγοντες τονίζουν: «Μπορεί να μη μας άφησε η δυνατή βροχή να ανεβούμε στη Βουλγάρα, αλλά δεν εγκαταλείπουμε τον στόχο για την “κορυφή”. Και η κορυφή είναι μία: να επικρατήσει η λογική σ’ αυτή τη χώρα».

Η επικράτηση της λογικής φαίνεται μάλλον δύσκολη, καθώς η νεοφιλελεύθερη διαχείριση ερωτοτροπεί με την ασχήμια και τη μείωση της βιοποικιλότητας, θεωρώντας τις κορυφές της χώρας αναλώσιμες. Όμως ο αγώνας συνεχίζεται…

ΠΗΓΕΣ

1. Ελένη Ανδρικοπούλου, «Η οικολογική υποβάθμιση των Άλπεων», περιοδικό «Οικοτοπία», Μάρτιος 1992

2. Ντέρεκ Ντένιστον, «Η προστασία των ορεινών λαών και των οικοσυστημάτων», από την «Κατάσταση του πλανήτη», έκδοση ΔΙΠΕ και Ινστιτούτου Worldwatsch, 1995

*Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Η ακρίβεια «τρώει» μέτρα της κυβέρνησης

Προϋπολογισμός: Επιπλέον φόροι 4 δισ. ευρώ σύμφωνα με το προσχέδιο

Χωρίς στρατηγική για τη φιλοζωία