Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ στη συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του επανέλαβε δύο σημαντικότατες υποχρεώσεις που οφείλει να εκπληρώσει η Τουρκία για να επαναλειτουργήσει η αμοιβαιότητα στη σχέση των δύο χωρών.

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε όπως ακριβώς προβλέπεται από το πρωτόκολλο των απαιτητικών διεθνών σχέσεων. Ο Πρόεδρος Ερντογάν μπορεί στην Άγκυρα να ισχυρίζεται ότι εξασφάλισε μία συνάντηση με τον Πρόεδρο Μπάιντεν, αλλά ο ίδιος έχει συγκρατήσει δύο σημαντικά σημεία που προσδιορίζουν τη σχέση με τις ΗΠΑ. Το σύστημα S-400 και τα ανθρώπινα δικαιώματα, που σφράγισαν την πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών.

Η διεθνής κοινότητα έδειξε έντονα τις δύο τελευταίες εβδομάδες πόσο απαιτητική είναι ως προς τον σεβασμό του γενικού διεθνούς δικαίου, αλλά και του ειδικότερου που αφορά τον σεβασμό των διεθνών συνθηκών, την υποχρέωση σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Κομισιόν vs Πολωνία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως θεματοφύλακας των συνθηκών, απαίτησε από τη Βαρσοβία να προσαρμοστεί στις υποχρεώσεις που ανέλαβε από την πρώτη στιγμή που υπέβαλε αίτηση να ενταχθεί στην Ε.Ε. Η Πολωνία, αμέσως μετά την πλήρη ένταξη στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, άρχισε να απολαμβάνει όλα τα πλεονεκτήματα, πολιτικά και οικονομικά, του κράτους – μέλους.

Στην ευρωπαϊκή της διαδρομή η Βαρσοβία διαπίστωσε τη σοβαρότητα και το βάρος των υποχρεώσεων που απαιτεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το θέμα της ενσωμάτωσης του δικαίου, που δημιουργείται από τη διάδραση των μελών και την υποχρεωτικότητα του νομικού πλαισίου της Ε.Ε., αποτελεί βασική προϋπόθεση εμπέδωσης και ανάπτυξης της ενιαίας Ευρώπης.

Η αποφασιστικότητα της Επιτροπής, που επιδεικνύεται όταν τα κράτη – μέλη δεν συμμορφώνονται με τη θεσμική απαίτηση της Ε.Ε., θεωρείται αυτονόητο ότι εκδηλώνεται και έναντι τρίτων χωρών, που επιθυμούν να συνδεθούν ή και να προχωρήσουν στην ενταξιακή τους διαδικασία.

Διπλωματική συνέπεια

Η Ελλάδα, το τελευταίο δεκαπενθήμερο των πυκνών διεθνών εξελίξεων, εισέπραξε τα θετικά αποτελέσματα της μακροχρόνιας συνεπούς πολιτικής της.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός υποδέχθηκε την απερχόμενη καγκελάριο της Γερμανίας. Η κ. Άνγκελα Μέρκελ πολιτικά εγγράφεται ως μία ξεχωριστή προσωπικότητα που εργάστηκε αδιάκοπα για τη συνοχή της Ε.Ε. Το έργο της δεν συνέπιπτε πάντοτε με τις προσδοκίες των εθνικών κυβερνήσεων, ακόμη και τη δικής της.

Η Γερμανία, με επιλογή της καγκελαρίου, αναγκάστηκε να υποδεχθεί ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, που προκάλεσε ο πόλεμος στη Συρία. Επίσης η κ. Μέρκελ αντέδρασε με πολιτική ευθυκρισία και αποφασιστικότητα υπέρ της Ελλάδος και της ευρωπαϊκής συνοχής όταν ο σταυροφόρος της δημοσιονομικής αυστηρότητας κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, σπάζοντας κάθε αρχή του κοινού ευρωπαϊκού οράματος, πρότεινε την έξοδο της Ελλάδας από την Ε.Ε., προσφέροντας μάλιστα και οικονομική βοήθεια για να στηρίξει την αντιθεσμική πρότασή του.

Η καγκελάριος της Γερμανίας, χώρας η οποία αδιάκοπα συμβάλλει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, με τη στάση της ανέλαβε το πολιτικό κόστος των επιλογών της υπενθυμίζοντας τη σημασία της Ε.Ε.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν παρέμεινε στην αναγνώριση των αξιών της πολιτικού Μέρκελ, επέλεξε να υπογραμμίσει σφάλματα που αφορούν στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, αλλά και στην τουρκική προκλητικότητα.

Με διπλωματική συνέπεια στήριξε την ευρωτουρκική συμφωνία για την πολιτική και οικονομική αντιμετώπιση του προσφυγικού, απέφυγε διακριτικά να αναφερθεί στη μονομερή δέσμευση που ανέλαβε η Γερμανία έναντι της Τουρκίας για την άρση των θεωρήσεων Σένγκεν για τα τουρκικά διαβατήρια.

Βέβαια, από την ημερομηνία που η κ. Μέρκελ συζήτησε την προοπτική αυτή με τον Πρόεδρο Ερντογάν, η Τουρκία, με τη διεθνή συμπεριφορά της, αύξησε δραματικά τις αμφιβολίες της πλειονότητας των κρατών – μελών για θέματα ασφαλείας και καταπολέμησης της τρομοκρατίας, εξαιτίας κυρίως των διαφοροποιήσεων και της προκλητικότητας του Προέδρου Ερντογάν.

Δένδιας και Βαρθολομαίος

Τις ημέρες επίσκεψης της κ. Μέρκελ στην Ελλάδα ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, θεωρώντας ότι πολιτικά ενισχύθηκε από την αντίδρασή του στον κ. Ερντογάν για το θέμα των απελάσεων των δέκα πρέσβεων, σε ένα σημαντικό κανάλι ειδήσεων, με όρους ελευθεροτυπίας τουρκικού Τύπου, αναφέρθηκε απαξιωτικά στον υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος.

Ο κ. Ν. Δένδιας προτίμησε να ασχοληθεί με την ουσία της εξωτερικής πολιτικής πραγματοποιώντας ένα πυκνό πρόγραμμα συναντήσεων και συνομιλιών με ομολόγους του και τον γενικό γραμματέα του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, ανακοινώνοντας ταυτοχρόνως σειρά ταξιδιών που θα πραγματοποιήσει στην περιοχή και βεβαίως στο Κουβέιτ, χώρα καταγωγής του επίσημου επισκέπτη κυρίου Nayef Falah M. Al-Hajraf.

Μέσα στις πολλές δηλώσεις που απαιτούσαν οι συναντήσεις του, περιστασιακά και δωρικά αναφέρθηκε στον Τούρκο ομόλογό του υπενθυμίζοντας με διπλωματική καυστική αξιοπρέπεια ότι αναφέρεται «στην Τουρκία που απειλεί καθημερινώς την Ελλάδα και όχι στην Τουρκία με την οποία θα προτιμούσε να συνομιλεί».

Την ίδια περίοδο η Οικουμενικότητα τιμάται τόσο από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ όσο και από τον υπουργό Εξωτερικών της υπερδύναμης στο πρόσωπο της ΑΘΠ του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου.

Με τον λόγο του ο προκαθήμενος της Ορθοδοξίας, από το βήμα, που επιτυχέστατα εξασφάλισε η συνεργασία Αρχιεπισκοπής Αμερικής, ομογένειας, των εμπλεκομένων γενικών προξενείων και της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον, στο ομογενειακό δείπνο κάλυψε παρανοήσεις, που μπορεί να προκύπτουν στη Διασπορά, αλλά κυρίως υπενθύμισε με «παραβολική διατύπωση» την τάξη των Πατριαρχείων, την υποχρέωση μνημόνευσης του Οικουμενικού Πατριάρχη και την ευθύνη που αναλαμβάνουν όλοι έναντι των πιστών και της Εκκλησίας όταν διασπούν με πολιτικούς όρους την Οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας.

Ελληνική αποτελεσματικότητα

Οποιοσδήποτε ασχολείται με τις διεθνείς σχέσεις διαπιστώνει την αποτελεσματικότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και τις δυνατότητες σταδιακής οικοδόμησης και αδιάκοπης εξέλιξης επί των σχέσεων που δημιουργούμε. Προφανώς στη συνεχή και κοπιώδη αναζήτηση αποτελεσματικότερων τρόπων προώθησης των εθνικών συμφερόντων προκύπτει επιχειρηματολογία διαφορετικών αντιλήψεων, χωρίς όμως να αμφισβητείται το αποτέλεσμα που μέχρι τώρα δημιουργήθηκε.

Ανατρέχοντας στη βιβλιογραφία και στις πρόσφατες εκδόσεις που στηρίζονται στα δημοσιοποιημένα αρχεία των ΗΠΑ διαπιστώνεται καταγραφή γεγονότων που επιβεβαιώνουν συνεπή συμμαχική συμπεριφορά και σταθερότητα στις απόψεις που αφορούν τη διεθνή θέση της Ελλάδος.

Οι διαπιστώσεις, που γίνονται διά των εγγράφων αλλοδαπών πρεσβειών και υπηρεσιών διεθνούς δραστηριότητος, μελετώνται για να κατανοήσουμε τα ενδιαφέροντα των άλλων, συντακτών των κειμένων, αλλά και τρίτων χωρών.

Ο αναλυτής των διεθνών σχέσεων από τη θέση του ίσως να διαμορφώνει κοινή γνώμη, αλλά δεν μπορεί να θεωρεί ότι υποκαθιστά τη συνολική αντίληψη των υπουργείων Εξωτερικών και των κυβερνήσεων, που φέρουν την ευθύνη άσκησης και υλοποίησης πολιτικής, με την εντολή της πλειοψηφίας του εκλογικού σώματος.

Τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής απαιτούν συνεχή παρακολούθηση και επισταμένη μελέτη, με υποχρέωση να ανατρέχουμε και σε πηγές του παρελθόντος, οι οποίες όμως θα πρέπει να επικαιροποιούνται προσαρμοσμένες στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Χρονίζουσα πανσπερμία εκκρεμοτήτων

Η χώρα μας βρίσκεται γεωστρατηγικά σε μία απαιτητική περιοχή. Οι αγωγοί, τα ενεργειακά, η καλή γειτονία, το μειονοτικό, οι θαλάσσιες ζώνες, η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, οι απειλές στην κυριαρχία μας αποτελούν προτεραιότητες, που δεσπόζουν στη συζήτηση των απαιτήσεων μας, αλλά και των υποχρεώσεων στο πλαίσιο της διεθνούς πραγματικότητας και του διεθνούς δικαίου.

Με τη μεθοδική εργασία πολλών η Ελλάδα, που προχωρά στον 21ο αιώνα, έχει αντιμετωπίσει μία παγκόσμια οικονομική κρίση και την πανδημία, και όμως επέτυχε να παραμένει ως αξιόπιστος, συνεχώς αναβαθμιζόμενος, συνομιλητής, εταίρος και σύμμαχος. Όμως, παρά την επιτυχή έκβαση της πολιτικής μας, θέματα που αποφεύγουμε να τα αναφέρουμε αποτελούν ζητήματα στη διεθνή συζήτηση κυρίως για χώρες που σέβονται το διεθνές δίκαιο, το εφαρμόζουν και απαιτούν την ίδια συμπεριφορά και από όλους τους άλλους.

1. Η επέκταση της επικράτειάς μας στα 12 ν.μ αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμά μας, όμως τα 10 ν.μ. εναέριος χώρος, όπως μέχρι σήμερα τον ορίζουμε, δεν έχει γίνει αποδεκτός από τη διεθνή κοινότητα και συνεπώς δεν έχουμε εξασφαλίσει εθιμικό δίκαιο, διότι υπάρχει συνεχής αμφισβήτηση, και όχι μόνο από την Τουρκία. Καθόλου δεν μας αρέσει η εξέλιξη αυτή, αλλά συνεχίζει να αποτελεί ζήτημα στην εφαρμογή του διεθνούς δικαίου.

2. Το ΝΑΤΟ δεν συμπεριλαμβάνει στα σχέδιά του τα νησιά που οι συνθήκες ορίζουν ότι πρέπει να φιλοξενούν μόνο τις απαραίτητες δυνάμεις για την άμυνά τους. Ούτε αυτό το γεγονός μας ικανοποιεί, αλλά παρέχει στην Τουρκία το δικαίωμα να το επαναφέρει συνεχώς (Status quo ante και pacta sunt servanda μας υπενθυμίζουν οι νομικές υπηρεσίες συμμαχικών χωρών).

Βέβαια στον σύγχρονο κόσμο μας, τη στιγμή που γειτονικά μας κράτη εμπιστεύονται στην Ελλάδα τη φύλαξη του εναέριου χώρου τους, συμμαχικές και φιλικές δυνάμεις σταθμεύουν στα αεροδρόμια και στα στρατόπεδα στην επικράτειά μας, είτε επειδή αυτό προκύπτει από υπογραμμένες συμφωνίες είτε επειδή οι εξελιγμένες σχέσεις μας πυκνώνουν κοινές ασκήσεις των ενόπλων δυνάμεών και η ομπρέλα αμυντικών δυνατοτήτων ενισχύεται από συμμαχικές συνεργασίες και πέραν του ΝΑΤΟ, η συζήτηση του αφοπλισμού των νησιών, που θέτει μία χώρα των συνεχών απειλών όπως η Τουρκία, αποκτά μία άλλη διάσταση και γεωστρατηγική σημασία.

3. Τα ενεργειακά θέματα (έρευνα, εκμετάλλευση και πιθανές εταιρικές συνεργασίες τύπου Exxon – Κατάρ), οι δυνατότητες δημιουργίας αποθεμάτων και μεταφοράς κάθε μορφής ενέργειας, οι οδεύσεις των αγωγών, αλλά και τα θέματα της επάρκειας νερού, αξιοποίησης και εκμετάλλευσης των υδάτινων πόρων μάς αναγκάζουν να αναζητήσουμε νέες μεθόδους ανάπτυξης της εξωτερικής μας πολιτικής, νέες τεχνολογικές εφαρμογές και προφανώς περισσότερες εναλλακτικές προοπτικές συνεργασιών και συμμαχιών, συνεπώς και αλληλεξαρτήσεων.

4. Οι διεθνείς συμφωνίες έρευνας και διάσωσης στηρίζονται πολύ στη συνεργασία των γειτνιαζόντων κρατών και συνεπώς η διεθνής κοινότητα, σε θέματα που αφορούν τη ζωή των ατόμων, δεν αντιλαμβάνεται πολύ εύκολα την επιχειρηματολογία που δικαίως εμπεριέχει την αμφισβήτηση της καλής θέλησης του διπλανού σου, που καθημερινά προτάσσει την προοπτική της επίθεσης και του πολέμου.

5. Οι καθυστερήσεις ορισμού των θαλασσίων ζωνών με τον τρόπο που προβλέπει το διεθνές δίκαιο και τις δυνατότητες που παρέχει για την ειρηνική επίλυση των διαφορών δημιουργούν δυσκολίες στους συνομιλητές μας να αντιληφθούν τι ακριβώς και σε ποιο χώρο το διεκδικούμε.

Η χρονίζουσα πανσπερμία εκκρεμοτήτων μάλλον αίρεται με αποφασιστικά βήματα, σε μία δύσκολη εποχή, σε μία ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή, με καλά μελετημένες και μεθοδευμένες διαδικασίες. Όταν ζητήματα που έχουν συσσωρευτεί επί πολλά χρόνια απαιτούν λύσεις, επειδή ο χρόνος και ο λαός πιέζουν, τότε η προσοχή που απαιτείται μεγαλώνει εξαιτίας του πολλαπλασιαστή υψηλού κινδύνου που επιβάλλουν οι πραγματικές συνθήκες.

Η απαίτηση υπευθυνότητας πολλές φορές μετατρέπεται σε φόβο. Οι ηγέτες που επέτυχαν να δαμάσουν τη μάστιγα του φόβου – για να τον εξορκίσουμε τον βαφτίσαμε πολιτικό κόστος – πέρασαν στην Ιστορία έστω και αν στις πολλές σημαντικές επιλογές τους εκ των υστέρων ο ιστορικός καταγράφει και κάποια σφάλματα πολιτικής.

Δικαίως ή αδίκως η χώρα μας πρέπει να αντιμετωπίσει μία πραγματικότητα πολύ προκλητική. Η ευθύνη και η υποχρέωση της διπλωματίας και του υπουργείου Εξωτερικών εστιάζονται στη δυνατότητα οποιοδήποτε αποτέλεσμα συνομιλιών και συμφωνιών, θετικό ή αρνητικό, τελικώς να το μετατρέπουν σε πλεονέκτημα για την επίτευξη των εθνικών μας συμφερόντων.

Στην εξωτερική πολιτική το πλαίσιο δικαίου έχει ελαστικότητα, περιορισμένες δυνατότητες επιβολής και συνεπώς ό,τι επιτυγχάνεται πρέπει συνεχώς να καλλιεργείται και να αξιοποιείται για να μην δημιουργείται κενό που θα διεκδικήσει, δυστυχώς πολύ συχνά με βίαια μέσα, να καλύψει κάποιος άλλος.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης επί τιμή

Διαβάστε επίσης:

Πάπας Φραγκίσκος: Διόρισε την πρώτη γυναίκα επικεφαλής της κυβέρνησης του Βατικανού

Oύρσουλα φον ντερ Λάιεν: Ναύλωσε αεροπλάνο για πτήση 19 λεπτών

Elon Musk: Με… πάνες θα γυρίσει το πλήρωμα από το διάστημα μετά από βλάβη στα υδραυλικά