«Δεν ξέρω τι θα πάθει η Ελλάδα αν ανοίξουμε τα σύνορά μας». Με αυτή τη φράση – απειλή ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, φανέρωσε ακόμα μία φορά το σχέδιό του, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη ήδη από το 2015, στη βάση του προσφυγικού / μεταναστευτικού προβλήματος.

Το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης του 2015, που οδήγησε στη δύσκολη συμφωνία Τουρκίας – Ε.Ε., φαίνεται πως βρίσκεται ακόμη μία φορά στο προσκήνιο έξι χρόνια μετά.

Η κρίση αυτή, που δημιούργησε νέους πολιτικούς συσχετισμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση – μεγάλο κομμάτι επωμίστηκε η Γερμανία με αποδοχή μεγάλου όγκου Σύρων, και όχι μόνο, προσφύγων και μεταναστών –, είναι πάλι παρούσα και έχει πυροδοτήσει εκ νέου την παγωμένη συζήτηση για το ένα νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου στην Ευρώπη.

Τα κρίσιμα δεδομένα έως τώρα είναι τα εξής:

1. Δώδεκα χώρες, μεταξύ των οποίων, οι χώρες του Βίσεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία), η Αυστρία, οι Βαλτικές χώρες, η Σλοβενία και η Κύπρος, στις αρχές Οκτωβρίου ζήτησαν από κοινού ευρωπαϊκά κονδύλια για να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή φράχτη ή άλλων οχυρωματικών έργων στα σύνορά τους.

2. Η κινητοποίηση του στρατού στα βουλγαρικά σύνορα για αντιμετώπιση των προσφυγικών / μεταναστευτικών ροών.

3. Ο διαρκώς ενισχυόμενος φράχτης στα σύνορα του Έβρου ύστερα από την απόπειρα μαζικής παραβίασης των ελληνικών συνόρων τον Μάρτιο του 2020.

4. Η κρίση που έχει ξεσπάσει στα σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας με μετανάστες που φτάνουν από την Ανατολή.

Αυτά είναι αρκετά για να δρομολογηθεί μια πιθανή αναθεώρηση της πολιτικής για το άσυλο και τη δημιουργία ενός νέου Συμφώνου Μετανάστευσης, το οποίο ωστόσο δεν υπάρχει ακόμα ως επίσημο σχέδιο. Το μόνο που διακινείται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι διάφορα non paper για διαβούλευση μεταξύ κρατών – μελών.

Ο πιο καλός ο μαθητής

Ως καλός μαθητής, ο Λευκορώσος Πρόεδρος Αλεξάντρ Λουκασένκο προωθεί μαζικά μετανάστες στα σύνορα με την Πολωνία αποτελώντας πρόθυμα ένα κομμάτι του σχεδίου Ερντογάν, που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και χρόνια. Η απόφαση Ερντογάν να εμφανιστεί ως «πατερούλης» του μουσουλμανικού κόσμου, και δη των σουνιτών, βρίσκεται, θα έλεγε κανείς, πίσω από τις ενέργειες του Λουκασένκο, που βάζουν στην Ε.Ε. έναν ακόμη εκβιασμό.

Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, το «ταξίδι» των επίδοξων μεταναστών ξεκινά σε γραφεία ταξιδίων που έχουν στηθεί στη Βηρυτό, στη Δαμασκό, στο Ερμπίλ του βόρειου Ιράκ και αλλού, τα οποία πωλούν ταξιδιωτικά πακέτα που περιλαμβάνουν τουριστική βίζα για Λευκορωσία, αεροπορικά εισιτήρια προς Μινσκ, ολιγοήμερη διαμονή στο Μινσκ και μεταφορά στα σύνορα με την Πολωνία.

Η «υβριδική επίθεση», όπως αποκαλείται, του Λευκορώσου Προέδρου εναντίον της Ε.Ε., η οποία ακολουθεί εκείνη του Τούρκου Προέδρου στον Έβρο τον Μάρτιο του 2020, εισφέρει νέα δεδομένα στη συζήτηση για την προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων. «Καθιερώνει» λίγο περισσότερο την πρακτική των επαναπροωθήσεων και αναχαιτίσεων στο πλαίσιο της φύλαξης της Ευρώπης από «υβριδικές απειλές».

Το πρόβλημα ωστόσο εστιάζεται στο ότι οι επαναπροωθήσεις αντιτίθενται στο διεθνές δίκαιο, με συνέπεια η Κομισιόν – διά στόματος της προέδρου της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν – να «ξορκίζει» την παροχή κονδυλίων για δημιουργία τειχών και συρματοπλεγμάτων για την αναχαίτιση των νέων μεταναστευτικών ροών. Και για να μην απαρνηθεί η Ευρώπη τις ανθρωπιστικές της αξίες, η «περιχαράκωση» φαίνεται ότι είναι η πρώτη επιλογή των Ευρωπαίων ηγετών.

Νόμιμες επαναπροωθήσεις

Ωστόσο το πρόβλημα περιπλέκεται, καθώς το πολωνικό κοινοβούλιο υπερψήφισε νομοθεσία που (σύμφωνα με τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) έχει στόχο να νομιμοποιήσει τις επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο πέρα από τα σύνορά της, κατά παράβαση των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας και του διεθνούς δικαίου. Οι συνοριοφύλακες υποστηρίζουν ότι ενεργούν σύμφωνα με τους κυβερνητικούς κανονισμούς που τροποποιήθηκαν τον Αύγουστο και πλέον έχουν καταγραφεί σε νόμο.

Οι τροπολογίες στον νόμο περιλαμβάνουν μια διαδικασία σύμφωνα με την οποία τα άτομα που συλληφθούν παράνομα να διασχίζουν τα σύνορα, μπορεί να διαταχθούν να εγκαταλείψουν το πολωνικό έδαφος, βάσει απόφασης του τοπικού αρχηγού της συνοριοφυλακής.

Ούρσουλα vs Σαρλ Μισέλ

Την ώρα που η Κομισιόν προτάσσει τις ανθρωπιστικές αξίες της Ε.Ε. και το διεθνές δίκαιο, ερωτήματα προκαλεί η δήλωση, με ακριβώς αντίθετο περιεχόμενο, του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ όταν βρέθηκε στη Βαρσοβία για να εκφράσει τη συμπαράστασή του στην πολωνική κυβέρνηση.

«Γίνεται μία συζήτηση για να διαπιστώσουμε κατά πόσον οι υποδομές αυτές μπορούν να χρηματοδοτηθούν από την Ε.Ε.» ανέφερε ο Μισέλ. «Πρέπει να ξεκαθαριστεί η ικανότητα της Ένωσης να επιδεικνύει αλληλεγγύη με εκείνους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και φυλάττουν σύνορα, τα οποία είναι και εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε.».

Το ενιαίο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου θα αποτελέσει την επόμενη πρόκληση για την Ε.Ε., καθώς απαιτείται ομοφωνία μεταξύ των κρατών – μελών που έως τώρα δεν φαίνεται να υπάρχει στον ορίζοντα, μετά και τα γεγονότα του 2015.

Σφοδρή κριτική από τον ΟΗΕ

Έντονη ήταν η κριτική από τον ύπατο αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Φιλίπο Γκράντι, κατά την τελευταία ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

«Προκαλούν σοβαρή ανησυχία οι πρακτικές που ακολουθούνται από ορισμένες χώρες. Τα τείχη και τα συρματοπλέγματα, οι παράνομες επαναπροωθήσεις, η χρήση βίας εναντίον προσφύγων και μεταναστών, κάποιοι από τους οποίους ξεγυμνώνονται και ρίχνονται στα ποτάμια ή στη θάλασσα με αποτέλεσμα να πνιγούν, αναδεικνύουν την προσπάθεια κάποιων να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους, πληρώνοντας το τίμημα τρίτες χώρες, ώστε να αναλάβουν εκείνες την ευθύνη» ήταν τα λόγια του.

Δεν θα προκαλέσει εντύπωση το να δούμε στο άμεσο μέλλον έναν… εναλλακτικό (νομιμοποιητικό) όρο για τα pushbacks από τα κράτη – μέλη στην προσπάθεια για διατήρηση της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. ελλείψει μιας δίκαιης κατανομής των αιτούντων άσυλο.

Διαβάστε επίσης:

«Turkaegean»: Η Τουρκία παρουσιάζει το Αιγαίο ως δικό της και προμοτάρει τουρισμό με ελληνικά στοιχεία (Video)

Τραγωδία στα σύνορα Λευκορωσίας- Πολωνίας: Νεκρό μωρό προσφύγων από τη Συρία

Λευκορωσία: Μεγάλη ανησυχία Μπάιντεν για τη μεταναστευτική κρίση