Δημιουργεί τόπους και τους δίνει ψυχή. Δεν το κάνει τώρα τελευταία. Ανέκαθεν συνέβαινε αυτό. Τα σκηνικά είτε στο θέατρο, είτε στον κινηματογράφο, είτε στην τηλεόραση που δημιουργεί, που χτίζει ο σκηνογράφος- ενδυματολόγος Αντώνης Χαλκιάς, πρωταγωνιστούν ισότιμα σε κάθε έργο.

Λειτουργούν ως προστιθέμενη αξία. Είναι φορές που αποτελούν κίνητρο. Για παράδειγμα το χωριό που έφτιαξε για τη σειρά «Νησί» έστειλε καραβιές τουριστών από όλη την Ελλάδα στην Κρήτη για να δουν από κοντά το χωριό που έστεκε απέναντι από τη Σπιναλόνγκα.

Θαυμαστές δουλειές από έναν σεμνό υπηρέτη της Τέχνης του, που εν τέλει είναι πολυσύνθετη και πολυεπίπεδη.

Πιο πρόσφατα αποτελέσματα, ευρείας λήψης,  τα βλέπετε στις «Άγριες μέλισσες» (Αντέννα). Σαν άλλος πολεοδόμος έχτισε το Διαφάνι. Στο θέατρο δημιούργησε τη συνθήκη διαμερίσματος για το θεατρικό «Ο Θεός της σφαγής» (θέατρο Αθηνά).

Επαγγελματίας καταξιωμένος, διακεκριμένος, όμως ες αεί  μαθητής. Διαρκώς διαβάζει. Αν το απαιτούν οι ανάγκες κάθε δουλειάς που αναλαμβάνει μία φορά, εκείνος το θέλει δέκα.

Ο Αντώνης Χαλκιάς θέλει και επιλέγει να μιλά μέσα από την Τέχνη του, τη δουλειά του, αυτό που αγαπά.

Αν ο ηθοποιός είναι στο φώς, αν τα σκηνικά είναι σε πρώτο πλάνο, ο σκηνογράφος, ο Αντώνης Χαλκιάς επιλέγει να στέκει εκεί που η εμβέλεια των προβολέων δεν φτάνει, πάντα όμως σε επαγρύπνηση για τα «παιδιά» του. Τα όνειρα του. Στο μεταξύ αναμένει να ωριμάσουν οι συνθήκες ώστε να δει η  μεγάλη επιθυμία του να γίνεται πραγματικότητα. Η οποία, όπως λέει και στο topontiki.gr (σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του) είναι έργο ζωής για τον ίδιο).    

 Πώς στήνετε ένα σκηνικό απαιτητικό όπως, στο παρελθόν στο «Νησί» και τώρα στις «Άγριες μέλισσες»;

Τα κείμενα αυτά που ανέλαβα να σκηνογραφήσω, «Το Νησί» αλλά και οι «Άγριες μέλισσες», είχαν δύναμη κειμένου και ήταν η αφετηρία να εισέλθω στις κοινωνίες που αφηγούνται, σχεδόν βιωματικά να περπατήσω στα σοκάκια και να σταθώ στα καφενεία τους, κάπως έτσι  όπως ο περιηγητής του Akira Kurosawa στα «Όνειρα» εισέρχεται στους πίνακες του Van Gogh. Για μένα ήταν ένα ταξίδι εμπειρίας στους κόσμους τους. Η εμπειρία αυτή ήταν και αρχή της δημιουργίας. Η υλοποίηση του σκηνικού είναι μια τεχνική διαδικασία.

Πώς το σκεφτήκατε;

Γίνομαι αυτόπτης μάρτυρας των όσων διαδραματίζονται, παίρνω θέση να βλέπω καθαρά, γυρίζω το κεφάλι μου να δω πόσοι μαζί μου παρακολουθούν, βλέπω τι ώρα είναι, κρατάω  σημειώσεις… Ζω το κείμενο.

Είναι προϊόν συνεργασίας με τους δημιουργούς, σάς δίνουν κάποιες «συντεταγμένες» και πάνω σε αυτές εργάζεστε ή είναι έργο ενός- δικό σας εν προκειμένω;

Ο Σκηνογράφος είναι δημιουργός. Η ανάγνωση του κειμένου είναι μοναχική δράση και η αρχή της ιχνογραφίας των χώρων. Η Γνώση της εποχής και της κοινωνίας, απαιτεί ώρες παράλληλης ανάγνωσης βιβλιογραφίας,  μέσω της οποίας  θα φωτιστούν κενά και θα τεκμηριωθούν ιστορικά οι επιλογές.

Η Αρχιτεκτονική είναι ένα πρώτο ζητούμενο όχι μόνο ως προς τον ρυθμό αλλά και ως προς τα υλικά και τις λεπτομέρειες κατασκευής. Η έναρξη της δημιουργικής συνομιλίας είναι η κατάθεση των σκηνογραφικών σχεδίων, στη σύσκεψη σκηνοθέτη, παραγωγού με κώδικα την κινηματογραφική τους εμπειρία.

Η πρόκληση του κειμένου

Τί προετοιμασία απαιτείται και από τί εξαρτάται;

Για παραγωγές όπως αυτές που αναφέρατε προηγούμενα, απαιτούνται κατασκευές μεγάλης κλίμακας και σε υπαίθριους χώρους, όπου προκύπτουν θέματα που δεν συναντώνται σε κατασκευές στο πλατό.

 Ένα βασικό πρόβλημα είναι οι ανεμοπιέσεις  στις μεγάλες επιφάνειες του σκηνικού,  μόνιμες για χρόνια, εκτεθειμένες ακόμα και σε συνθήκες  θύελλας  και αυτό είναι σοβαρή υπόθεση.  Ένα πεύκο προβάλει αντίσταση με τον κορμό και τις πευκοβελόνες του, αν δεν έχει ευκαμψία θα το τσακίσει ο σφοδρός άνεμος. Το σκηνικό είναι σταθερό, η καταστροφή ακόμα και μέρους του, σημαίνει την διακοπή των γυρισμάτων.

 Σ’ αυτή την διαδικασία επιβεβλημένη είναι η επιστασία του εργοταξίου από τους συνεργάτες μηχανικούς και εργοδηγούς, με οποιεσδήποτε συνθήκες καιρού, αφόρητης ζέστης στις  «Άγριες μέλισσες», βροχής και κρύου στο «Νησί», με ένα κρυφό χαμόγελο ικανοποίησης όμως, καθώς βλέπουμε τους κόπους μας να υλοποιούνται. Η προετοιμασία συνεχίζεται παράλληλα με την συλλογή των επίπλων και των αντικειμένων, για το ντύσιμο των χώρων. Όλα είναι θέμα καλής οργάνωσης.

Υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο Διαφάνι της Καρπάθου και το τηλεοπτικό θεσσαλικό χωριό;  

Το μοναδικό Διαφάνι  είναι το επίνειο του χωριού Όλυμπος στην Κάρπαθο, της πατρίδας μου και αυτό τώρα στον Θεσσαλικό κάμπο.  Διαφάνι ονόμασα το καΐκι που φέρνει τους Αθηναίους στην Σπιναλόγκα για την σειρά «Το Νησί».

Το χωριό στις «Άγριες Μέλισσες»  ήταν απόφαση της Μελίνας Τσαμπάνη, αναζητώντας κάποιο όμορφο και πρωτότυπο, συμβολικό όνομα για το χωριό της σειράς που έμελλε να γίνει ανάγκη τόσων θεατών να παρακολουθούν καθημερινά απ’ τους δέκτες τους, στα χρόνια της πανδημίας.  Η μόνη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο Διαφάνι της Καρπάθου και του Θεσσαλικού κάμπου είναι ο σκηνογράφος.

Το «χτίσιμο» του Διαφανίου ήταν/είναι μια ακόμη δουλειά;

Κάθε νέα δουλειά είναι μοναδική και ξεκινάει απ’ την αρχή σαν να μην υπήρξε ποτέ  το χθες. Η ίδια ανασφάλεια και ο ίδιος  δημιουργικός πυρετός. Η βιβλιοθήκη «κατεβαίνει» και το γραφείο γεμίζει βιβλία, σχέδια και σημειώσεις. 

Ποια ήταν η πρόκληση στη διαμόρφωση του χωριού;

Μοναδική πρόκληση είναι το κείμενο.  Δεν μπορεί να ήταν ποτέ κάτι άλλο. Για παράδειγμα, σημαντικό στοιχείο της ιστορίας ήταν ότι, στο σπίτι των κοριτσιών έξω από το χωριό, ο πατέρας τους Γιώργης Σταμίρης, είχε φυτέψει μία λεύκα για κάθε του κόρη. Η επιλογή λοιπόν της θέσης του σκηνικού έγινε δίπλα σε τρεις λεύκες με καθαρό ορίζοντα.

Από κει και πέρα όμως φαντασιώνεσαι αυτά που περιγράφουν οι  συγγραφείς, δίνεις μορφή και όψη στο αρχιτεκτόνημα και συμπληρώνεις στοιχεία που σου έχουν φανερώσει οι επιλογές και ο δρόμος που ακολούθησες, αυτός που εμπλούτισες σ’ αυτή τη διαδρομή αναζήτησης. 

Ένα σημαντικό κομμάτι της επιτυχίας στις «Άγριες μέλισσες» οφείλεται και σε εσάς, στην δουλειά σας. Διαφωνείτε;

Να συμφωνήσουμε ότι το κείμενο είναι καταπληκτικό. Διαβάζοντας μόλις το πρώτο επεισόδιο των «Άγριων μελισσών», ήταν φανερό ότι θα ήταν η επιτυχία της χρονιάς. Αυτό ήταν που έπεισε τον τηλεοπτικό σταθμό, τον παραγωγό και τόσους πρωταγωνιστές να συμμετάσχουν.

 Ήταν φυσικό να αδράξω την ευκαιρία και να αφοσιωθώ για την καλύτερη δυνατή τηλεοπτική του μεταφορά. Το ύψος της παραγωγής και οι απαιτήσεις του κειμένου, μου έδωσαν την δυνατότητα να σχεδιάσω πολλούς χώρους. Χαίρομαι γιατί το πετύχαμε όλοι μας. 

Δια βίου μάθηση

Ο σκηνογράφος, πέρα από σπουδές και φαντασία, ποια άλλα εφόδια πρέπει να έχει και σε τί ποσοστό παίζει ρόλο η τεχνολογία;

Είχα την τύχη να σπουδάσω με δάσκαλο τον Τάσο Ζωγράφο, εποχές που τηλεοπτικά σχεδιαζόταν η σειρά «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Ο Τάσος Ζωγράφος έκανε τα κοστούμια και ο Πέτρος Καπουράλης τα σκηνικά. Αυτό ήταν ένα τεράστιο μάθημα κλίμακας για μένα. Εκεί είδα όλο το εύρος της δράσης και τις τεχνικές που μηχανεύονταν.

 Ο σκηνογράφος οφείλει να κατέχει πολλά, είναι πολεοδόμος, αρχιτέκτονας, εφευρέτης,  αλχημιστής.  Σπουδές συνεχίζει να κάνει όσο δουλεύει και ανακαλύπτει, διευρύνοντας τη φαντασία του και τις τεχνικές του.

Το σημαντικό είναι να αναζητά το ανοίκειο και την κρυμμένη γωνία θέασης στην παραστατική τέχνη που υπηρετεί.

Στα χρόνια που περνούν η τεχνολογία κάνει τα δύσκολα απλά και αυτά που συνέβαιναν στα πρώτα χρόνια της ελληνικής τηλεόρασης, να φαντάζουν αρχαιολογία.

Σας ζητούν να φτιάξετε τα σκηνικά σε μια δουλειά και μπροστά σας είναι το απόλυτο κενό. Από που πιάνεται η σκέψη σας και τι μεσολαβεί ώστε την παράδοση ενός ολοκληρωμένου σκηνικού;

Ποτέ δεν βρίσκομαι στο απόλυτο κενό, πάντα είναι στο σχεδιαστήριο. Η αναζήτηση στο κινηματογραφικό κείμενο είναι κατά βάση παραστατική, ενώ στο θεατρικό όχι κατ’ ανάγκη. Σε παιδεύει, αλλά η λύση θα έρθει πάντα από κάποιο κρυμμένο σημείο, ή από κάτι που δεν έλαβες υπ’ όψιν σου. Για παράδειγμα, τα «Μικροαστικά» των Γιάννη Νεγρεπόντη – Λουκιανού Κηλαϊδόνη κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε κόκκινο βινύλιο νέας τεχνολογίας. Ο κόκκινος δίσκος έγινε το βασικό σκηνογραφικό στοιχείο της παράστασης που επιμελήθηκα.     

Δημιουργός υποθέσεων

Τα σκηνικά σε μια παραγωγή έχουν ρόλο στην πλοκή. Πρωταγωνιστούν ισάξια με τους ήρωες. Πώς το καταφέρνετε;

Μια υπόθεση κρύβεται πίσω από κάθε σκηνικό που οδηγεί τη σχεδίαση. Παράδειγμα ο χώρος της εφημερίδας στις  «Άγριες μέλισσες». Δημιουργείς την υπόθεση ότι είναι τα γραφεία μιας παλιάς εφημερίδας στη Λάρισα, σε όροφο κτιρίου μακεδονικής αρχιτεκτονικής με χαγιάτι.

Όταν στο ξύλινο πάτωμα υπάρχουν ηθοποιοί με ταλέντο και  πίσω από τα τζαμωτά περνάνε οι δημοσιογράφοι με τις μαύρες μανσέτες ή ανεβαίνει ο στοιχειθέτης τυπογράφος του πιεστηρίου με το δοκίμιο στα χέρια, το σκηνικό αποκτά, νομίζεις,  μυρωδιά μελάνης. Αλλιώς ο χώρος μόνος του θα ήταν νεκρός, μουσειακός.

Το θνησιγενές των σκηνικών

Η δουλειά του σκηνογράφου ολοκληρώνεται με την παράδοση των σκηνικών; Πότε σταματάει;

Τρέχει να προλάβει ή κάθεται δίπλα στην κάμερα και στον σκηνοθέτη, εκεί είναι η θέση του. Η συνομιλία και το τροχάδην διαρκεί ως το τέλος των γυρισμάτων. 

Έπειτα από χρόνια εργασίας στο θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, η δημιουργία σκηνικών είναι εύκολη υπόθεση για εσάς πλέον;

Το ίδιο άγχος και ανασφάλεια στον χρόνο σχεδίασης και  πειραματισμών στα υλικά και στις τεχνικές. Τρέξιμο με το συνεργείο της προετοιμασίας για έπιπλα, υφάσματα και αντικείμενα. Το στάδιο κατασκευής τώρα πια, μου είναι παιχνίδι και απόλαυση.

Στις «Άγριες μέλισσες», στο τέλος του β’ κύκλου με τις σεναριακές αναταραχές στο Διαφάνι έγιναν στάχτη κάποια κτίρια. Στο θεατρικό «Ο Θεός της σφαγής» οι ήρωες περίπου διαλύουν σε κάθε παράσταση το σκηνικό. Όταν για τις ανάγκες ενός έργου- θεατρικού, κινηματογραφικού, τηλεοπτικού- σκηνικά πρέπει να καταστραφούν, πώς αισθάνεστε;

 Όλα συμβαίνουν για την παράσταση ή για το έργο και ό,τι υπάρχει μετά είναι απομεινάρια μιας ζωής που τελείωσε. Έχουν το θνησιγενές απ’ την δημιουργία τους.  Όλα αποτυπώνονται καλύτερα στη μνήμη και διατηρούνται ζωντανά εκεί, καθώς τα μεγεθύνει ο χρόνος που περνά.

Θα ήταν ψέμα να πω ότι μου είναι αδιάφορο να βλέπω την αποκαθήλωσή τους. Την άνοιξη του 2010 στην Πλάκα στο «Νησί», έφευγα από το γύρισμα για να παρακολουθήσω από μακριά την αποξήλωση του σκηνικού, ως να χαθεί και η τελευταία σκόνη του από τον αέρα της θάλασσας και να συμφιλιωθώ με το τέλος.

Ποιες είναι οι δυσκολίες στο έργο του σκηνογράφου; Στις «Άγριες μέλισσες» για παράδειγμα, αλλά και στο θεατρικό «Ο Θεός της σφαγής»;

Υπάρχουν πάντα τα πλαίσια μέσα στα οποία πρέπει να κινηθείς. Μια από τις βασικές προκλήσεις είναι να μπορέσεις να υπάρξει, το πέρα απ’ τα όρια στο πεπερασμένο είτε είναι το πλατό είτε η σκηνή. Αυτό που αναφέρετε ως δυσκολίες είναι οι προκλήσεις της σκηνογραφίας.

Έχει σημασία ο χώρος, ο τόπος;

Μια από τις σημαντικές προκλήσεις της σκηνογραφίας είναι η εναρμόνιση του χώρου- χρόνου σε τρία επίπεδα αναφοράς, 1) το σενάριο 2) την παράσταση 3) τον εσωτερικό διάλογο του σκηνογράφου με τον εαυτό του ως δημιουργού.

Τί σημαίνει να σκηνογραφείτε στην Επίδαυρο ή το Ηρώδειο;

Η Επίδαυρος και το Ηρώδειο είναι ναοί της Τέχνης και επομένως ιεροί χώροι και της σκηνογραφίας. Είναι δυνατόν να μην λάβει υπόψη του ο σκηνογράφος την διαχρονική ιερότητα ενός τόπου στον οποίο καλείται να σκηνογραφήσει; 

Συνεπής δημιουργία

Τί αλλάζει όταν καλείστε να δημιουργήσετε σκηνικά σε ένα οποιοδήποτε άλλο θέατρο;

Ενδιαφέρον ερώτημα. Κάθε χώρος απαιτεί τον σεβασμό του, ωστόσο το πρώτο και τελευταίο μέλημα του σκηνογράφου είναι η συνεπής δημιουργία.

Ποια δουλειά σας θυμάστε έντονα και για ποιο λόγο;

Την πρώτη μου ταινία στα 29 μου χρόνια, το «Καραβάν σαράι» του Τάσου Ψαρρά. Είχα μια δίψα δημιουργίας και δράσης. Οι αποστάσεις Λαύριο, Ελευθερούπολη, Ξάνθη και  χωριά βόρεια του Κιλκίς ήταν περίπατος στο πάρκο. Σχεδίασα την κάθε λεπτομέρεια των σκηνικών, διένυσα όλο το ύψος της χώρας για την επιλογή των χώρων και στο τέλος ήρθε αυτό που δεν περίμενα. Θυμάμαι, στο δείπνο των βραβευμένων του 27ου Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ο σκηνοθέτης Γρηγόρης Γρηγορίου με το μεγάλο του μουστάκι, να με βλέπει με δυσπιστία αμφιβάλλοντας αν αυτό το πιτσιρίκι που καθόταν απέναντί του, σχεδίασε πράγματι αυτή την ταινία εποχής. 

Ποια δεν θέλετε να θυμάστε και γιατί;

Μάλλον δεν υπάρχει ή το έχω απωθήσει από τη μνήμη τόσο, που είναι σαν να μην υπήρξε…

Σημείο αναφοράς

Σε ποια δουλειά θα θέλατε να είχατε κάνει, ή θα θέλατε να κάνετε τα σκηνικά;

Το λογοτεχνικό έργο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, «Εκατό χρόνια μοναξιά» σε σειρά στο Netflix. Αυτό που με συγκίνησε ως αναγνώστη αλλά και ως σκηνογράφο ειδικότερα στο συγκεκριμένο λογοτεχνικό έργο είναι η συνεχής παραστατικότητα του λόγου του.

Πλήθος εικόνων διαπλέκονται δημιουργικά η μια με την άλλη, ζωντανεύοντας στην φαντασία, φέρνοντας στο προσκήνιο οσμές, γεύσεις και ανεπανάληπτα αισθήματα. Είναι προφανές ότι αναγνώρισα βιωματικά όλη την εξιστόρηση και δεν παύω να αναφέρομαι σε κάθε ευκαιρία.  

Σε ποιο χώρο εργάζεστε πιο άνετα; Στο θέατρο, τον κινηματογράφο, ή την τηλεόραση;

Θα εργαζόμουν άνετα σε οποιονδήποτε χώρο καταρχάς με συνεργάτες που εκτιμώ και επικοινωνώ αλλά και με τις κατάλληλες συνθήκες.

Το θρίλερ της πανδημίας τί σκηνικά θα χρειαζόταν αν γινόταν έργο;

 Δεν υπάρχει κείμενο γι’ αυτό που βιώσαμε και βιώνουμε ακόμα για να αποτελεί ανάγκη σχεδίασης χώρων. Πολύ διαφορετικά θα καταγραφεί σαν θρίλερ και αλλιώς σαν ευκαιρία παρατήρησης της κοινωνίας και του εαυτού μας στις συνθήκες αυτές. 

Με την πανδημία πάθαμε. Μάθαμε όμως;

Αμφιβάλλω αν ήταν για όλους μάθημα. Ότι πάθαμε, είναι σίγουρο.

Έχουμε βγει καλύτεροι από αυτή την περιπέτεια;

Με εμπιστοσύνη στην επιστήμη σίγουρα ναι, αλλά με τον φόβο του άγνωστου και βαθιά πληγωμένη την λογική βγήκαμε χειρότεροι. 

Οι διεστραμμένοι θα εξακολουθούν να εκβιάζουν στο θέατρο

Ό,τι αποκαλύφθηκε στο χώρο του θεάτρου εν τέλει ήταν «κοινό μυστικό»;

Όχι σ’ αυτή την σοβαρότητα, κοινό μυστικό, δεν θα το έλεγα. 

Εκτιμάτε ότι η δημοσιοποίηση συμπεριφορών- αξιόποινων πράξεων θα «κόψει» την όρεξη κάποιων άλλων;

Όχι θα περιοριστούν όσο να καταλαγιάσει ο φόβος τους.  Δεν θα πτοήσει τους διεστραμμένους να εκβιάζουν αυτούς που υποκύπτουν, όσο παραμένει η μεγάλη ανεργία και η έλλειψη των ευκαιριών.   

Το επόμενο σχέδιο ποιο είναι;

Περιμένω να ωριμάσουν οι συνθήκες και να γίνει η μεγάλη μου επιθυμία πραγματικότητα,  η τηλεοπτική μεταφορά του «Ιμαρέτ- στη σκιά του ρολογιού», υπέροχο έργο του Γιάννη Καλπούζου. Θα είναι έργο ζωής για μένα, το αγάπησα πολύ.   

 Μια φράση  που φυλάτε ως κόρη οφθαλμού και σας καθόρισε;

Για κάθε πρόβλημα, υπάρχει μία λύση, αρκεί να τη βρεις.

Διαβάστε επίσης

Mega Play: Νέα εμπειρία τηλεθέασης από την σύγχρονη υβριδική πλατφόρμα του Mega (Video)

Τηλεθέαση Top 10 ΠΣΚ 3-5/12: Περιέργεια για τη «Φάρμα» – Σκληρές κόντρες με τον ανταγωνισμό

«Η φάρμα»: Άρχισαν τα ζόρια τηλεθέασης με το «καλημέρα»