Οι εξελίξεις στην οικονομία κάνουν την εξίσωση των εκλογών ακόμα πιο περίπλοκη

Σε annus horribilis για την κυβέρνηση εξελίσσεται έως τώρα το 2022, καθώς σε όλους τους κρίσιμους τομείς για τη χώρα τα πράγματα μόνο καλά δεν μπορεί κάποιος να πει ότι πάνε.

Ειδικά στον τομέα της οικονομίας, ο οποίος θεωρείται προνομιακό πεδίο από την κυβέρνηση της Ν.Δ., παρά το γεγονός ότι μέσα στο 2021 υπήρξε ισχυρή ανάκαμψη μετά την ύφεση του 9% του 2020, οι περισσότεροι άλλοι δείκτες κινούνται σε αρνητικό έδαφος προκαλώντας πονοκεφάλους, ενώ ουσιαστικά η χώρα βρίσκεται σε άτυπη προεκλογική περίοδο.

Μάλιστα, παρ’ ότι η κυβέρνηση απορρίπτει μετά… βδελυγμίας το ενδεχόμενο πρόωρης προσφυγής στις κάλπες, τα σενάρια αλλά και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα κάθε άλλο παρά αποκλείουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Το πραγματικά μεγάλο πρόβλημα πάντως είναι ότι η κυβέρνηση δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να πουλήσει αποτελεσματικά στην κοινωνία το επιθετικό «μεταρρυθμιστικό» προφίλ που είχε μέχρι τώρα και αναγκάζεται, προκειμένου να μην υποστεί μεγάλη εκλογική ζημιά εξαιτίας των συνεχώς επιδεινούμενων οικονομικών προβλημάτων, να παίζει… κατενάτσιο.

Ζόρια παντού

Η πορεία σημαντικών οικονομικών μεγεθών θεωρείται ότι περιπλέκει πολύ τα πράγματα και ανατρέπει σχεδιασμούς καθώς:

● Ο πληθωρισμός πλέον βρίσκεται στο 5,5%, ύψος ρεκόρ από τότε που η Ελλάδα είναι μέλος της ευρωζώνης.

● Η βασική αιτία του πληθωρισμού, δηλαδή η ραγδαία αύξηση του ενεργειακού κόστους, ακόμα δεν είναι γνωστό πότε αναμένεται να παρουσιάσει σημάδια αποκλιμάκωσης, αν και το σενάριο για μειώσεις τιμών μετά το α’ τρίμηνο του 2022 πλέον έχει πάει… περίπατο.

● Ήδη πολλά βασικά είδη ευρύτατης κατανάλωσης παρουσιάζουν σημαντικές αυξήσεις, ιδίως μετά τις νέες παραγγελίες χονδρικής.

● Ακόμα και η μείωση του ΕΝΦΙΑ ουσιαστικά έρχεται για να μετριάσει κάπως τις μεγάλες αυξήσεις που παρατηρούνται στις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων.

● Οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης για τη μείωση των επώδυνων συνεπειών της ακρίβειας πρέπει να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ανάγκη ελάφρυνσης των βαρών που πέφτουν στους ώμους των πολιτών και στα καμπανάκια της Ε.Ε. για δημοσιονομική πειθαρχία.

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Κομισιόν μοιάζει και αυτή να μην έχει ακόμα αποφασίσει τι ακριβώς θα γίνει με τα ελλείμματα και τα χρέη που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας. Για την ώρα η ρήτρα διαφυγής παραμένει και για το 2022, ωστόσο οι κομισάριοι των Βρυξελλών στέλνουν μηνύματα προς όλες τις χώρες να αρχίσουν να… συμμαζεύονται εν όψει του 2023.

Για το ζήτημα αυτό, κατά πάσα πιθανότητα εντός του Μαρτίου, το Eurogroup αναμένεται να στείλει πιο σαφή μηνύματα, τα οποία εκτιμάται ότι θα είναι στην κατεύθυνση της δημοσιονομικής «συστολής», προκειμένου να αρχίσουν να μειώνονται τα ελλείμματα που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια των προηγούμενων ετών λόγω κορωνοϊού SARS-CoV-2.

Στα ύψη το κόστος δανεισμού

Σε αυτό το περιβάλλον η ξαφνική αύξηση του κόστους δανεισμού της χώρας, μετά το τελευταίο Δ.Σ. της ΕΚΤ, περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα και δυσχεραίνει σημαντικά την κατάσταση για την κυβέρνηση.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται μετά τις ανακοινώσεις της ΕΚΤ, σύμφωνα με τις οποίες από τον Μάρτιο τελειώνει το πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων λόγω πανδημίας (πρόγραμμα γνωστό με τα αρχικά ΡΕΡΡ) και εντός του 2022 και ανάλογα με τις εξελίξεις θα υπάρξει αύξηση του βασικού επιτοκίου της ευρωτράπεζας ύστερα από χρόνια σχεδόν μηδενικών επιτοκίων.

Σχεδόν αυτόματα, τα επιτόκια δανεισμού των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου πήραν την ανηφόρα, με την Ελλάδα να βλέπει το επιτόκιο του 10ετούς ομολόγου του Δημοσίου να φθάνει στο 2,5% προτού σταθεροποιηθεί – για την ώρα – λίγο πάνω από το 2,4% (έναντι του ιστορικού χαμηλού 0,53% τον Αύγουστο του 2021, όπερ μεταφράζεται σε αύξηση του κόστους δανεισμού κατά σχεδόν 350% μέσα σε μερικούς μήνες). Η εξέλιξη αυτή είναι σημαντική για πολλούς λόγους:

● Πρώτον, πλέον καθίσταται αναγκαία η αναθεώρηση του προγραμματισμού εξόδων στις αγορές για δανεισμό, καθώς το επιτόκιο είναι σημαντικά υψηλό και θα επιβαρύνει κι άλλο το χρέος.

● Δεύτερον, τα επιτόκια αυξάνονται παρά το γεγονός ότι η ΕΚΤ δήλωσε ότι κατ’ εξαίρεση θα συνεχίσει να στηρίζει την Ελλάδα επανεπενδύοντας σε ομόλογα τα όσα εισπράττει από λήξεις και τόκους του ΡΕΡΡ.

● Τρίτον, η αύξηση του κόστους δανεισμού φαίνεται ότι πηγαίνει πιο πίσω την επιστροφή της χώρας σε επενδυτική βαθμίδα (άρα και δυνατότητα ένταξής της στο βασικό πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ), κάτι που πλέον προσδιορίζεται – εκτός απροόπτου – για το δεύτερο εξάμηνο του 2023.

● Τέταρτον, πλήττει το ρητορικό σχήμα που είχε χρησιμοποιήσει κατά κόρον και ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο παρελθόν, ότι, δηλαδή, η ραγδαία μείωση του κόστους δανεισμού οφείλεται στο γεγονός ότι οι αγορές ανέκτησαν την εμπιστοσύνη τους στη χώρα λόγω ανάληψης της διακυβέρνησής της από τη Ν.Δ.

● Πέμπτον, ξαναβάζει τη χώρα στο πλάνο ως έναν από τους «αδύναμους κρίκους» της ευρωζώνης και αυξάνει τις πιέσεις προς την κυβέρνηση να στείλει μήνυμα αποφασιστικότητας και σταθερότητας, ενδεχομένως και εις βάρος των προσπαθειών της για ενίσχυση του εισοδήματος των πολιτών.

● Έκτον, οι τράπεζες αρχίζουν να αναθεωρούν τους σχεδιασμούς τους σχετικά με τις εκδόσεις ομολόγων για εξόδους τους στις αγορές.

Οι πολιτικές συνέπειες

Σε αμιγώς πολιτικό επίπεδο, η αύξηση του κόστους δανεισμού της χώρας «στριμώχνει» ακόμα περισσότερο την κυβέρνηση, η οποία βλέπει ότι σχεδόν τίποτα δεν της πάει καλά το τελευταίο διάστημα, κάτι που πλέον αντικατοπτρίζεται και στις δημοσκοπήσεις, οι οποίες καταγράφουν δυσαρέσκεια των πολιτών για τους χειρισμούς της σε όλα τα μείζονα ζητήματα (πανδημία, ακρίβεια, φυσικά φαινόμενα κ.λπ.).

Με το κλίμα να είναι όπως είναι, αλλά και με τις προοπτικές να μην δείχνουν… φωτεινές, πλέον το ζήτημα του χρόνου προσφυγής στις κάλπες μετατρέπεται σε γρίφο, πολλώ δε μάλλον αν επιβεβαιωθούν τα σενάρια που θέλουν την Κομισιόν να «κλείνει την κάνουλα» της ρήτρας διαφυγής από το 2023 και να ζητάει από τις χώρες επιστροφή στη δημοσιονομική πειθαρχία (άρα και στα πρωτογενή πλεονάσματα για την Ελλάδα).

Παράλληλα, πλέον οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν φθορά της κυβέρνησης – παρ’ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει να μην μπορεί να την εισπράξει – σε σημείο που, ακόμα και αν τελικά αλλάξει ο εκλογικός νόμος και «ταπεινωθεί» κοντά στο 35% – 36% το όριο της αυτοδυναμίας, να θεωρείται αμφίβολο αν η Ν.Δ. θα μπορέσει να το πιάσει.

Στην τελευταία δημοσκόπηση της εταιρείας Pulse για τον ΣΚΑΪ, με αναγωγή επί των εγκύρων η Ν.Δ. καταγράφει ποσοστό 32,5%, με τον ΣΥΡΙΖΑ στο 22,5% και το ΚΙΝΑΛΛ στο 14,5%, ενώ στην πρόθεση ψήφου η Ν.Δ. εμφανίζει πτώση δύο εκατοστιαίων μονάδων (από το 33% στα τέλη Νοεμβρίου, στο 31%).

Η εικόνα αυτή έχει σημασία, καθώς, αν πλέον η πτωτική τάση γίνει ο «κανόνας», τότε ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι η Ν.Δ. θα μπορέσει να ανακάμψει ή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα αρχίσει – έστω και λόγω έλλειψης εναλλακτικών – να εισπράττει τη δυσαρέσκεια προς την κυβέρνηση.

Μέτρα εντός… πλαισίου

Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση προσπαθεί να δείξει ότι βρίσκεται μπροστά από τις εξελίξεις, με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστα Σκρέκα να ανακοινώνει χθες νέο πακέτο στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων για τις αυξήσεις στην ενέργεια.

Όπως ανακοίνωσε ο υπουργός, για τον Φεβρουάριο στο ηλεκτρικό ρεύμα η στήριξη στα νοικοκυριά θα αφορά όλες τις κύριες κατοικίες (4,2 εκατομμύρια παροχές) και για τις πρώτες 150 κιλοβατώρες θα δοθούν 150 ευρώ, ενώ από 150 έως 300 κιλοβατώρες θα δοθούν 110 ευρώ, όπερ σημαίνει ότι η μέση μηνιαία ενίσχυση φτάνει τα 39 ευρώ, χαμηλότερα σε σχέση με τον Ιανουάριο, που ήταν στα 42 ευρώ.

Ο Σκρέκας ανέφερε ότι αυτό οφείλεται σε μικρή αποκλιμάκωση που σημειώθηκε στις χονδρικές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας. Όσον αφορά στην επιδότηση στο φυσικό αέριο, θα διατηρηθεί στα επίπεδα Ιανουαρίου, στα 20 ευρώ ανά θερμική μεγαβατώρα, ενώ η ΔΕΠΑ θα προσφέρει στους πελάτες της άλλα 20 ευρώ έκπτωση.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον, πάντως, είχαν δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα, ιδίως υπό το πρίσμα της δήλωσης της προέδρου της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία άφησε ανοιχτό «φεγγίτη» για δυνατότητα μείωσης του ΕΦΚ στα καύσιμα, απαντώντας σε σχετική ερώτηση του Δημήτρη Παπαδημούλη (για τις εξελίξεις αυτές μπορείτε να διαβάσετε πιο αναλυτικά στις σελίδες 22-23).

Έτσι ο ΥΠΟΙΚ ξεκαθάρισε ότι προς το παρόν η κυβέρνηση δεν προτίθεται να προχωρήσει σε μείωση του ΕΦΚ στα καύσιμα, ωστόσο, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο μείωσης του ΦΠΑ σε προϊόντα πρώτης ανάγκης, λέγοντας ότι «όλα είναι ανοιχτά για μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα, ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση το προσεχές διάστημα. Έχουμε πλήρη εικόνα του κόστους».

Ωστόσο, αυτό που είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί είναι ότι ο Χ. Σταϊκούρας τόνισε ξανά και ξανά ότι δεν υπάρχουν «λεφτόδεντρα» και ότι οι όποιες παρεμβάσεις θα γίνουν εντός των δημοσιονομικών περιθωρίων.

Δυσκολία θετικού αφηγήματος

Αν στα παραπάνω προστεθεί και η – τουλάχιστον προβληματική – εικόνα σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας της Covid-19 (όσον αφορά τα «σκληρά» μεγέθη της επιδημιολογικής κατάστασης της χώρας, ο ημερήσιος αριθμός των κρουσμάτων παραμένει πενταψήφιος, ενώ πλέον μοιάζει να σταθεροποιείται στους εκατό και πάνω ο αριθμός των ημερήσιων θανάτων), υπάρχει η υποψία ότι η κυβέρνηση «ξεμένει» από επιλογές για ένα θετικό αφήγημα εν όψει εκλογών.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος το τελευταίο διάστημα αναφέρονται μόνο στις παρελθούσες επιτυχίες και θετικές πολιτικές της κυβέρνησης και πολύ λιγότερο στο μέλλον.

Προφανώς αυτή η επιλογή είναι συνειδητή, καθώς υπενθυμίζει σταθερά στους πολίτες τα (όποια) επιτεύγματα της κυβέρνησης έως τώρα, αλλά από την άλλη είναι εμφανές ότι απουσιάζει ένα θετικό αφήγημα για το μέλλον, παρά το γεγονός ότι το καλοκαίρι αναμένεται καλό σχετικά με τον τουρισμό, ενώ θα αρχίσει σταδιακά να ρέει και το χρήμα από το ταμείο ανάκαμψης.

Ωστόσο, η διαχείριση των κρίσεων και οι οδυνηρές συνέπειες της ακρίβειας στο πορτοφόλι των πολιτών δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια για τη δημιουργία θετικής εικόνας.

Συνεπώς, ολόκληρη πλέον η στρατηγική της κυβέρνησης θα εστιάσει στη διατήρηση κεκτημένων, αφού ο δρόμος μέχρι τις κάλπες θα είναι στρωμένος με πολλές παγίδες.

Διαβάστε επίσης:

ΚΙΝΑΛ: Μπορεί ο Ανδρουλάκης καλύτερα από τη Φώφη;

ΕΣΥ: Η Δημόσια Υγεία στη δίνη του κυκλώνα

Έκρηξη βραχυχρόνιων μισθώσεων