H Ουκρανία και η Ρωσία αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% του παγκόσμιου εμπορίου σιταριού και κριθαριού. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το καλαμπόκι και το ηλιέλαιο είναι 17% και 50%. Η Ρωσία ήταν επίσης ο κορυφαίος εξαγωγέας αζωτούχων λιπασμάτων στον κόσμο, ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής λιπασμάτων καλίου και ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας λιπασμάτων φώσφορου.

Από την Ρωσία και την Ουκρανία προέρχεται το 70% των εισαγωγών σιταριού της Αιγύπτου, το 45% των εισαγωγών της Αιθιοπίας και το 41% της Υεμένης, ενώ ακολουθούν η Τουρκία, το Μπαγκλαντές, το Σουδάν και η Τανζανία με σημαντικά ποσοστά εισαγωγών. Για το καλαμπόκι, το οποίο αποτελεί βασική εισροή της κτηνοτροφίας,  οι κύριες εισαγωγικές  χώρες από τη Ρωσία είναι το Ιράν, η  Τουρκία, η Νότια Κορέα, το Βιετνάμ ο Λίβανος και δύο ευρωπαϊκές, η Ολλανδία και η Ελλάδα.

Εύκολα συμπεραίνουμε ότι οι πιο ευάλωτες και διατροφικά ανασφαλείς και φτωχές χώρες του πλανήτη  αντιμετωπίζουν το φάσμα δραματικής επισιτιστικής κρίσης καθώς κατά τη διάρκεια του 2021, οι τιμές του σιταριού και του κριθαριού έχουν αυξηθεί κατά 31% πάνω από τα αντίστοιχα επίπεδά τους το 2020 και υπάρχουν εκτιμήσεις για περεταίρω αύξηση στις διεθνείς τιμές των τροφίμων και των ζωοτροφών κατά 8% έως 22% για το 2022 (FAO, 2022).

Αναμένεται σημαντική μείωση στην παγκόσμια προσφορά αυτών των προϊόντων και των γεωργικών εισροών όπως τα λιπάσματα και οι ζωοτροφές. Αυτό θα συμβεί καθώς πλησιάζει η καλλιεργητική περίοδος για τα σιτηρά και είναι αμφίβολο, αν οι Ουκρανοί αγρότες θα μπορέσουν να καλλιεργήσουν όλες τις διαθέσιμες εκτάσεις και αν η Ρωσία θα συνεχίσει τις εξαγωγές της εξαιτίας των οικονομικών κυρώσεων  που έχουν τεθεί από τις Δυτικές χώρες.

Έτσι, μεγάλος αριθμός κατοίκων στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν θα έχει πρόσβαση σε επαρκείς ποσότητες βασικών διατροφικών προϊόντων, ενώ δεν πρέπει να παραβλέπουμε τη μεγάλη ανθρωπιστική κρίση που ήδη πλήττει την ίδια την Ουκρανία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) και την Ελλάδα, παρατηρείται σημαντική αύξηση των τιμών σε βασικά τρόφιμα, λόγω της μειωμένης προσφοράς, ενώ υπάρχουν μερικές ελλείψεις στα ράφια των καταστημάτων τροφίμων, οι οποίες οφείλονται κυρίως σε κερδοσκοπικές συμπεριφορές.

Προτεραιότητα συνεπώς για την Ε.Ε αποτελεί πλέον η διασφάλιση της επάρκειας βασικών αγροδιατροφικών προϊόντων (ελαιούχες και πρωτεϊνούχες καλλιέργειες), και για αυτό το λόγο το 2022 (κυρίως για την εαρινή σπορά) θα  επιτραπεί η χρήση εκτάσεων των «Περιοχών Οικολογικής Εστίασης» υπό αγρανάπαυση για βοσκή ή παραγωγή πρωτεϊνούχων καλλιεργειών και η καταβολή στους παραγωγούς αυξημένων προκαταβολών άμεσων ενισχύσεων και μέτρων αγροτικής ανάπτυξης, με βάση την έκταση και τα ζώα, από τον Οκτώβριο του 2022. Αποφασίστηκε επίσης, η ενεργοποίηση του αποθεματικού κρίσης ύψους 500 εκατ. ευρώ, από το οποίο στην Ελλάδα αναλογούν περίπου 26 εκατ. ευρώ -με τη δυνατότητα προσαύξησης του ποσού κατά το διπλάσιο με εθνικές χρηματοδοτήσεις.

Επιπλέον, εγκρίθηκε Πρόγραμμα Υποστήριξης Έκτακτης Ανάγκης ύψους 330 εκατ. ευρώ προς στην Ουκρανία για τη διασφάλιση της πρόσβασης του πληθυσμού σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, και παράλληλα η Επιτροπή συνεργάζεται με τον FAO (Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας) σε περιοχές της Δυτικής Ουκρανίας για την στήριξη  των μικρών εκμεταλλεύσεων και για την εξασφάλιση της γεωργικής παραγωγής. Τέλος, έχουν δεσμευτεί από την ΕΕ για την περίοδο 2021-2024 για τις διατροφικά ανασφαλείς χώρες, 2,5 δισ. ευρώ (1,4 δισ. ευρώ για ανάπτυξη και 1,1 δισ. ευρώ για ανθρωπιστική βοήθεια).

Το ερώτημα είναι αν οι ενέργειες αυτές είναι αρκετές για να αντιμετωπίσουν το τεράστιο πρόβλημα της επισιτιστικής κρίσης που έρχεται για τον Τρίτο Κόσμο, καθώς εμπειρία από το παρελθόν, (διατροφική κρίση του 2008-2010) έχει δείξει ότι, πέραν των τραγικών συνεπειών σε όρους ανθρωπιστικούς (μεγάλα ποσοστά υποσιτιζόμενων πληθυσμών και απόλυτη πείνα), πυροδοτούνται κοινωνικές και πολιτικές κρίσεις («Αραβική Άνοιξη») και ανεξέλεγκτες προσφυγικές ροές, δεδομένου ότι όσο πιο φτωχοί είναι οι πληθυσμοί τόσο μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος χρησιμοποιείται για  αγορά τροφίμων.

Ο Ναπολέων Νικ. Μαραβέγιας είναι καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης

Διαβάστε επίσης:

Η… απομονωμένη Τουρκία και η πρόθυμη Ελλάς

Πόσο σοβαρά πήρε τον Πούτιν το ΝΑΤΟ;

Πόλεμος στην Ουκρανία: Πιο πιθανή η κατάπαυση, παραμένει δύσκολη η ειρήνευση