Η συνήθεια να στοχαζόμαστε με αντιθετικά ζεύγη (ύλη- πνεύμα, φθαρτό- άφθαρτο, φαινόμενα- είναι, αισθητό- νοητό, φυσικό- μεταφυσικό) είναι πανάρχαια.

Πώς όμως επιβλήθηκε αυτός ο τρόπος σκέψης; Από την πραγματικότητα και την εμπειρία που προμηθεύει τα στοιχεία για τέτοιες κρίσεις ή από μια δική μας ανάγκη για απλότητα και απλούστευση;

Σε κάθε περίπτωση, η μέθοδος που σχηματοποιεί έτσι τον κόσμο και τον παριστάνει δισυπόστατο είναι μια μέθοδος που μάλλον διευκολύνει, αφού μεταφράζει στη γλώσσα της λογικής την ασύλληπτη αλήθεια της ζωής. Παράδειγμα αδρό: νύχτα- ημέρα.

Ανάμεσά τους μεσολαβούν αμέτρητες στιγμές χρόνου και καταστάσεων, από την αυγή έως το σούρουπο, με τους συμβατικούς όρους να «παγιώνουν» μια ρευστή κατάσταση χρόνου, χρωμάτων, διαθέσεων.

Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε για τις τέσσερις εποχές, για τις φυλές κ. ο. κ. Αν επιζητούμε ωστόσο την αλήθεια, αυτήν θα πρέπει να την αναζητήσουμε πέρα από κάθε διχασμό και νοητική κατασκευή. Οι όροι είναι μονάχα σύμβολα, «ρούχα» που περισσότερο κρύβουν παρά φανερώνουν.

Στο βιβλίο «Επί της περιφερείας του κύκλου», η Ευδοξία, αναζητώντας (όπως συχνά συνηθίζουν οι ήρωες της Ελένης Λαδιά) εξ ενστίκτου τον δρόμο προς αυτήν την αλήθεια, τον δρόμο δηλαδή προς την επανεύρεση της ενιαίας ψυχής, βιώνει μια περιπέτεια που είναι δύσκολο να πεις αν τελείται μέσα στον σκοτεινό θάλαμο του υποσυνείδητου (που η αδρανής ευαισθησία και η εκκρεμής φαντασία ανακαλούν ανύποπτα κάποτε από την αφάνεια στον ύπνο μας), ή σε πραγματικό χρόνο, εν εγρηγόρσει, σε ένα τοπίο όπου πρόσωπα, πράγματα και γεγονότα σχηματίζουν έναν ολόκληρο κόσμο από παραστάσεις, αναπάντεχα εδραιώνοντας μια σειρά από πραγματικότητες που νομίζαμε μυθολογικές.

Καθοδηγητής αυτής της περιπέτειας αναζήτησης, ένας «Παράδοξος» Άγνωστος. Ακολουθώντας τη συμβουλή του, να βαδίζει πάντα επί της περιφερείας του κύκλου (αφού σε αυτήν αρχή και τέλος ταυτίζονται, όπως έλεγε ο Ηράκλειτος, και κάθε απόπειρα εξόδου ή πτώσης από αυτήν οδηγεί στην απώλεια), η Ευδοξία ξεκινά τον δρόμο της για να γνωρίσει, δίκην φώτων πορείας, παράδοξα και παραμυθένια πρόσωπα: έναν άνδρα που θρηνεί για την ανυπαρξία του Θεού, έναν ασκητή που βγαίνει από το κελί του μια φορά τον χρόνο, τον Ορφέα στον Άδη και τον ορφικό μύστη που θέλει να βγει από τον ασφυκτικό κλοιό του κύκλου· ακόμη και τον διάβολο, που μεταμφιεσμένος κλαίει σαν παιδί και εξαπατά.

Μέντορας σταθερός (μέχρι να τον πάρουν οι Ζεφυρίτιδες Αύρες) ο Παράδοξος, του οποίου το σύνθημα «ολοψύχως στην Τέχνη» θα νιώσει η Ευδοξία όταν γίνει μάρτυρας του διαμελισμού του Ορφέως.

Μέσα στον πένθιμο μα αναγκαίο κυκλικό δρόμο, μυθικές αφηγήσεις και πραγματικές εμπειρίες διαπλέκονται, έτσι ώστε όλα τα στοιχεία της φύσεως, καθώς διηγούνται καθένα με τον τρόπο του, το δικό του κομμάτι ζωής, να οδηγούν προς την Υπερλογική, τη μόνη δυνατότητα εξόδου από τον ασφυκτικό κύκλο της Ιστορίας.

Μόνο έτσι θα καταφέρει τελικά η ηρωίδα, έστω με τρομερό πόνο, να βγάλει τα ποθητά φτερά που η σπείρα των Φθονερών απεχθάνεται. Τα φτερά της ψυχής.

Με θητεία λαμπρή σε μια πεζογραφία που αντλεί τη δύναμή της από το βάθος των λέξεων, καθώς αυτές γίνονται κόσμοι ολόκληροι και φωτίζεται κι η πιο απροσδόκητη σημασία τους, αυτή που συχνά ξεφεύγει από τον επιφανειακό άνθρωπο του καιρού μας, η Ελένη Λαδιά μάς παρέδωσε ένα ακόμη βιβλίο αυτογνωσίας, ταξίδι σε ό,τι μάς έχει αποκαλύψει ως σήμερα η ανθρώπινη γνώση αλλά και η θεία σοφία, πλουτίζοντας έτσι τη λογοτεχνία μας με ένα έργο όπου συνυπάρχουν το παιγνιώδες της ζωής και το βάρος της ύπαρξης, η σκληρότητα της ύλης μα και οι ψιχάλες των ονείρων που τη διαπερνούν.

Λαμπερός ή θαμπός μα πάντοτε κομψός ο λόγος της, φανερώνει μιαν εμβέλεια ποιητικού βλέμματος που εισχωρεί δυναμικά και λεπταίσθητα στις πιο απρόσιτες γραμματολογικές περιοχές, «κλείνοντας το μάτι» στον ικανό αναγνώστη και καλώντας τον (με μια γλώσσα ποιητική, τόσο μοντέρνα όσο και αρχαία) σε μια κοινή κάθοδο στα βαθύτερα στρώματα συγκίνησης της πνευματικής μας παράδοσης, στα απώτατα όρια του ορφισμού και της προσωκρατικής φιλοσοφίας.

Κλείνοντας το βιβλίο αυτό, νιώθεις πως πίσω από τη δύσκολη προσαρμογή σ’ έναν κόσμο όπου το όνειρο είναι νεκρό, όπου φτιάξαμε ένα τείχος συμβάσεις και μέσα σε αυτές χάσαμε την ψυχή μας, το μυθικό μας παρελθόν δεν έχει μόνον μνημονικό και αναμνηστικό χαρακτήρα αλλά είναι η ουσιώδης μέθοδος γνώσης.

Διότι η γνώση είναι ανάμνηση. Ευθύβολη και ακαριαία, με διαπεραστική χρωματικότητα, με αναπνοές και βηματισμό που εξουδετερώνουν τον διανοητικό κίνδυνο που πάντα σε τέτοια εγχειρήματα απειλεί την αυτονομία της τέχνης, η Λαδιά δίνει έργο που απαντά τελικά στο δίλημμα παράδοση ή μοντερνισμός αλλά και στα γενικότερα αισθητικά αδιέξοδα του καιρού μας με τρόπο πρωτότυπο και αποτελεσματικό.

Και το επιτυγχάνει αυτό ενθυμούμενη, καθώς αναζητεί την ψυχή, και χωρίς ποτέ να βγαίνει έξω από την περιφέρεια του κύκλου, δείχνοντας (χωρίς να διδάσκει), πώς φτάνει κανείς στην υπέρβαση του κακού, στην ενότητα ανθρώπου και φύσεως και τελικά στην υποδοχή του Λόγου εντός μας.

Ελένη Λαδιά
Επί της περιφερείας του κύκλου Εκδόσεις Gema
Σελ.: 201

Διαβάστε επίσης

Βιβλίο: Μεγάλες Προσδοκίες

Βιβλίο: Η αυτοκρατορική νοσταλγία της Ρωσίας

Βιβλίο: Αγκάθια και Πικραλίδες