Η άνοδος της θερμοκρασίας στην Αρκτική έχει ως συνέπεια να λιώνει το μόνιμο στρώμα πάγου κάτω από την επιφάνεια της γης και δυνητικά δίνει την ευκαιρία να ξαναζωντανεύουν ιοί που παρέμεναν σε ύπνωση για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, κάτι που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την υγεία ανθρώπων και ζώων.

Το ξέσπασμα μιας πανδημίας από ιούς που προέρχονται από το απώτερο παρελθόν μπορεί να μοιάζει με σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας, αλλά οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι κίνδυνοι έχουν υποτιμηθεί. Εκτός από τους ιούς, το λιώσιμο του παγετώνα μπορεί α απελευθερώσει χημικά και ραδιενεργά κατάλοιπα από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, που επίσης δυνητικά θα απειλήσουν το οικοσύστημα.

Η χρονοκάψουλα της Αρκτικής

«Υπάρχουν πολλά πράγματα που προκαλούν ανησυχία εξαιτίας της καταστροφής του παγετώνα και δείχνουν γιατί είναι πάρα πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε όσο γίνεται περισσότερο τον παγετώνα», προειδοποιεί ο Κίμπερλι Μάινερ, επιστήμονας της ΝASA, που εργάζεται στο Εργαστήριο Jet Propulsion Laboratory, στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Πασαντίνα, στην Καλιφόρνια.

Το λεπτό στρώμα μόνιμου πάγου που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια καλύπτει το ένα πέμπτο του βορείου ημισφαιρίου και εξαπλώνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια κάτω από την αρκτική τούντρα και τα βόρεια δάση της Αλάσκας, του Καναδά και της Ρωσίας. Είναι ένα είδος χρονοκάψουλας όπου συντηρούνται αρχαίοι ιοί και μουμιοποιημένα υπολείμματα ζώων που έχουν εξαφανιστεί, τα οποία οι επιστήμονες έχουν κατορθώσει να φέρουν στην επιφάνεια και να τα μελετήσουν τα τελευταία χρόνια.

Ο λόγος που αυτό το στρώμα πάγου λειτουργεί ως άριστο μέσο προφύλαξης δεν είναι το ψύχος, αλλά το ελεύθερο οξυγόνου περιβάλλον το οποίο δεν είναι διαπερατό. Αλλά οι σημερινές θερμοκρασίες στην Αρκτική αυξάνονται με ρυθμό τετραπλάσιο σε σχέση με την υπερθέρμανση του υπόλοιπου πλανήτη, με συνέπεια να μειώνεται αυτό το στρώμα πάγου.

Οι ιοί-ζόμπι

Για να κατανοήσει τους κινδύνους από τους παγωμένους ιούς ο Ζαν Μισέλ Κλαβερί, καθηγητής ιατρικής και γωνιδιοματικής στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου Aix-Marseille, στην Γαλλία, μελετά δείγματα εδάφους από την Σιβηρία. Στόχος του είναι να διαπιστώσει κατά πόσο υπάρχουν ιοί που μπορεί και σήμερα να είναι απειλητικοί. Αναζητεί αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «ιούς ζόμπι» και έχει ήδη εντοπίσει κάποιους.

Ο Ζαν Μισέλ Κλαβερί μελετά έναν συγκεκριμένο τύπου ιού που ανακάλυψε για πρώτη φορά το 2003. Πρόκειται για ιούς – γίγαντες, καθώς είναι πολύ μεγαλύτεροι σε μέγεθος από τους τυπικούς ιούς και μπορείς να τους δεις με ένα συνηθισμένο μικροσκόπιο, χωρίς να χρειάζεται το πανίσχυρη ηλεκτρονικό μικροσκόπιο που χρησιμοποιείται στα εργαστήρια.

Οι προσπάθειές του να εντοπίσει παγωμένους ιούς άρχισαν όταν μια ομάδα Ρώσων επιστημόνων το 2012 επανέφεραν στη ζωή ένα άγριο λουλούδι με βάση σπόρο ηλικίας 30.000 ετών που βρέθηκε στο στομάχι ενός σκίουρου.

Το 2014 κατάφερε να ξαναζωντανέψει έναν ιό που απομόνωσε από στρώμα πάγου, καθιστώντας τον δυνητικά επικίνδυνο για πρώτη φορά μετά από 30.000 χρόνια, όταν τον τοποθέτησε σε καλλιεργημένα κύτταρα. Για ασφάλεια επέλεξε να μελετήσει έναν ιό που μπορούσε να προσβάλει μόνο μονοκύτταρες αμοιβάδες και όχι ζώα ή ανθρώπους.

Επανέλαβε το πείραμα το 2015, απομονώνοντας έναν διαφορετικό τύπου ιού, που επίσης πρόσβαλε αμοιβάδες. Και στην τελευταία μελέτη του, που δημοσιεύθηκε στις 18 Φεβρουαρίου στο περιοδικό Viruses, ο Κλαβερί και η ομάδα του απομόνωσαν αρκετά στελέχη ιού από πολλαπλά δείγματα που είχαν ληφθεί από πάγους από επτά διαφορετικές περιοχές της Σιβηρίας και απέδειξαν ότι μπορούσαν να προσβάλουν καλλιεργημένα κύτταρα αμοιβάδων.

Αυτά τα στελέχη αντιπροσωπεύουν πέντε νέες οικογένειες ιών και το παλαιότερο είναι ηλικίας 48.500 χρόνων, με βάση την χρονολόγηση που έγινε με ραδιενεργό άνθρακα σε δείγμα εδάφους που λήφθηκε από υπόγεια λίμνη 16 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Τα νεότερα δείγματα , που εντοπίστηκαν στο στομάχι και στο δέρμα σε υπολείμματα μαμούθ, ήταν ηλικίας 27.000 χρόνων.

Οι ιοί που προσβάλλουν αμοιβάδες εξακολουθούν να είναι επικίνδυνοι ύστερα από τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα κι αυτή η διαπίστωση δείχνει το μέγεθος του προβλήματα, λέει ο Κλαβερί. «Αντιμετωπίζουμε αυτούς τους ιούς που προσβάλλουν αμοιβάδες ως παρένθετους για όλους τους άλλους πιθανούς ιούς που θα μπορούσαν να βρίσκονται στο μόνιμο στρώμα πάγου», δήλωσε ο Κλαβερί στο CNN.

«Εντοπίζουμε ίχνη πολλών, πολλών, πολλών άλλων ιών», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι «πλέον γνωρίζουμε ότι βρίσκονται εκεί». «Το συμπέρασμα είναι ότι εφόσον οι ιοί των αμοιβάδων είναι ζωντανοί, δεν υπάρχει κανένας λόγος για να μην εξακολουθούν να είναι ζωντανοί και άλλοι ιοί που μπορούν να προσβάλουν τους δικούς τους οικοδεσπότες».

Μυστικά κρυμμένα στους πάγους

Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει ίχνη ιών και βακτηρίων που μπορούν να προσβάλουν τον άνθρωπο και σήμερα είναι διατηρημένα σε μόνιμο στρώμα πάγου στον αρκτικό κύκλο.

Σε δείγμα από τους πνεύμονες μίας γυναίκας που βρέθηκε θαμμένη κάτω από τον πάγο, το 1997, σε χωριό της Χερσονήσου Σίουαρντ, στην Αλάσκα, εντοπίστηκε γωνιδιωματικό υλικό  από στέλεχος γρίπης που ήταν υπεύθυνο για την πανδημία του 1918. Το 2012 οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι η μουμιοποιημένη σορός μίας γυναίκας που είχε ταφεί στην Σιβηρία πριν από 300 χρόνια, περιείχε τη γενετική υπογραφή του ιού που προκαλεί την ευλογιά.

Η επιδημία άνθρακα στην Σιβηρία, από την οποία προσβλήθηκαν δεκάδες άνθρωποι και περισσότεροι από 2.000 τάρανδοι, στο διάστημα Ιουλίου-Αυγούστου 2016, συνδέθηκε με το λιώσιμο των πάγων στη διάρκεια των πολύ ζεστών καλοκαιριών, που επέτρεψε την επιστροφή στη επιφάνεια αρχαίων σπόρων του Bacillus anthracis, που ήταν παγιδευμένοι σε χώρους ταφής ή σε σκελετούς ζώων.

Η γνώση απέναντι στον φόβο

Η Μπιργκίτα Έβενγκαρντ, καθηγήτρια στο Τμήμα Κλινικής Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Umea της Σουηδίας, τονίζει στο CNN ότι θα πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη επαγρύπνηση για τον κίνδυνο εξαιτίας δυνητικών παθογενών στοιχείων στο στρώμα του πάγου κάτω από την επιφάνεια της γης.

«Εάν υπάρχει ένας ιός κρυμμένος στο στρώμα πάγου, με τον οποίον δεν έχουμε έρθει σε επαφή για χιλιάδες χρόνια, μπορεί να μην έχουμε επαρκείς άμυνες στο ανοσοποιητικό. Είναι σωστό να προσέχουμε αυτή την κατάσταση και να δράσουμε προληπτικά. Και ο τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τον φόβο είναι η γνώση», δήλωσε στο CNN η Μπιργκίτα Έβενγκαρντ, η οποία συμμετέχει σε μια ομάδα ερευνητών που μελετούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Οι επιστήμονες πάντως δεν γνωρίζουμε για πόσο διάστημα αυτοί οι ιοί μπορεί να παραμείνουν επικίνδυνοι αν εκτεθούν στις σημερινές συνθήκες.

Ωστόσο «οι κίνδυνοι αυξάνονται στο πλαίσιο της υπερθέρμανσης του πλανήτη», λέει ο Κλαβερί, «καθώς θα επιταχυνθεί το λιώσιμο των πάγων και περισσότεροι άνθρωποι θα εποικίσουν στην Αρκτική».

Ο Κλαβερί δεν είναι ο μόνος που προειδοποιεί ότι η περιοχή μπορεί να αποτελέσει το γόνιμο έδαφος για τη διασπορά αρχαίων ιών. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε πέρυσι και μία ομάδα επιστημόνων, που  δημοσίευσαν τα συμπεράσματα έρευνας σε δείγματα από το έδαφος και τον βυθό της λίμνης Χέιζεν, στον Καναδά, που βρίσκεται κοντά στον αρκτικό κύκλο.

Η ταυτοποίηση των ιών και άλλων επιβλαβών στοιχείων που έρχονται στην επιφάνεια λόγω της υπερθέρμανσης είναι το πρώτο βήμα για την κατανόηση των κινδύνων στο οικοσύστημα της Αρκτικής, λένε οι ερευνητές της NASA. Τα επόμενα βήματα είναι να εξακριβωθεί πού, πότε και πόσο γρήγορα θα λιώσει το μόνιμο στρώμα πάγου.

Διαβάστε επίσης:

ΗΠΑ: Γιατί το Πεντάγωνο δεν δίνει στοιχεία στο Διεθνές Δικαστήριο για ρωσικά εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία (Video)

Ερευνητής δημιούργησε ωάρια από κύτταρα αρσενικών ποντικιών!

ΗΠΑ: Τρεις τραυματίες αστυνομικοί από πυρά στο Λος Άντζελες – Νεκρός ο δράστης (Video)