Μια συγκλονιστική ιστορία εθνικής συμφιλίωσης

Μαρία Σαμπατακάκη

Ασπρό: Οι αγελαδοτρόφοι του Ασπρόπυργου

Αριστερά και Σχέδιο Μάρσαλ

Εκδόσεις: Κέδρος

Σελ.: 80

Μια σπάνιου ενδιαφέροντος μονογραφία κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Βασιλείου Τσίγκου. Πρόκειται στην ουσία για μια καταπληκτική ιστορία – κυρίως γιατί ξεχωρίζει κυριολεκτικά σαν τη μύγα μεσ’ στο γάλα και αποτελεί μιαν ευαίσθητη όσο και εξαιρετικά σπάνια περίπτωση, η οποία ανατρέπει όλα τα ιστορικά στερεότυπα που έζησε η μεταπολεμική Ελλάδα. Η μονογραφία αυτή αναφέρεται στον Συνεταιρισμό Αγελαδοτρόφων του Ασπρόπυργου και αποτυπώνει τις προσπάθειες εκβιομηχάνισης της παραγωγής γάλακτος, μια προσπάθεια που ξεκίνησε προπολεμικά από την αγροτική μεταρρύθμιση του Αλ. Παπαναστασίου για να συνεχιστεί με την εκσυγχρονιστική πολιτική της τελευταίας κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου.

Ήδη στην περιοχή του Ασπρόπυργου, περιοχή κατεξοχήν βιομηχανική και με ανεπτυγμένη την κτηνοτροφία από το 1920, υπήρξε έντονο ενδιαφέρον, το οποίο πρώτοι ενέταξαν στα σχέδιά τους ένας Αρβανίτης γεωπόνος, ο Γεώργιος Καλλέργης, και ο Ηπειρώτης Ευάγγελος Τοσίτσας. Τα σχέδια αυτά δεν έμειναν ανεπηρέαστα από τον Εθνικό Διχασμό που συνεχίστηκε μεταπολεμικά με την εμφύλια διαμάχη. Να σημειώσουμε ότι η εκβιομηχάνιση της χώρας δεν διέλαθε την προσοχή της ελληνοαμερικανικής οργάνωσης των ΑΧΕΠΑΝΣ ήδη από τις αρχές του 1920, οι οποίοι δείχνουν έμπρακτο ενδιαφέρον για τη μεταφορά κεφαλαίων της ομογένειας από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα προκειμένου να χρηματοδοτηθούν έργα κοινής ωφέλειας. Το 1936, παρά τη δύσκολη συγκυρία, ιδρύεται ο Συνεταιρισμός Αγελαδοτρόφων στον Ασπρόπυργο υπό την ηγετική ομάδα ανθρώπων που ανήκουν ιδεολογικά στο ΚΚΕ.

Μετά τον πόλεμο δημιουργήθηκε ένα νέο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον που δεν άφησε ανεπηρέαστη τη χώρα μας. Εδώ μπαίνουμε στην περίφημη πολιτική του Δόγματος Τρούμαν. Η κτηνοτροφία στον Ασπρόπυργο είχε καταφέρει να επιβιώσει της γερμανικής Κατοχής. Το μόνο πρόβλημα πλέον ήταν η σύνθεση των εργαζομένων στον Συνεταιρισμό Αγελαδοτρόφων, καθώς ήταν όλοι τους κομμουνιστές. Πώς θα χρηματοδοτείτο ένας κομμουνιστικός συνεταιρισμός τη στιγμή που μαινόταν ο εμφύλιος πόλεμος; Στις αρχές του 1949 η υπουργοποίηση του Ευάγγελου Αβέρωφ στην κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη δίνει τη δυνατότητα στον Αβέρωφ να βοηθήσει τον Συνεταιρισμό με χρηματοδότηση από το Σχέδιο Μάρσαλ.

Αγροτική Τράπεζα και Ευάγγελος Αβέρωφ συνέβαλαν τα μέγιστα ώστε ο Συνεταιρισμός να λάβει δάνειο που ανερχόταν στα 50.000 δολάρια από την αμερικανική αποστολή που επόπτευε τη διαχείριση των κεφαλαίων, συν 40.000 δολάρια που έλαβε ο Συνεταιρισμός λίγες μέρες μετά την απομάκρυνση του Αβέρωφ από το αρμόδιο υπουργείο.

Η ιστορία του Ασπρό εξέφραζε για τους Αμερικανούς την πεμπτουσία του Σχεδίου Μάρσαλ και αυτό τους ήταν υπεραρκετό. Οι ιδεολογικοί δεσμοί του Συνεταιρισμού με το ΚΚΕ δεν αποτέλεσαν εμπόδιο στη χρηματοδότησή του από τη στιγμή που γινόταν γρήγορη και αποδοτική απορρόφηση των κεφαλαίων δίχως τις παρεμβάσεις της εγχώριας ελίτ.

Η ιστορία των αγελαδοτρόφων του Ασπρόπυργου, που παρά την ιδεολογική – κομματική τους τοποθέτηση φάνηκαν πρόθυμοι να ενστερνιστούν και να εκμεταλλευτούν το New Deal του Προέδρου Τρούμαν, αποτελεί ένα ιστορικό παράδοξο που αποδεικνύει ότι θα μπορούσαν οι συμφορές να είχαν αποφευχθεί… Ωστόσο, το γεγονός αυτό είναι και ελπιδοφόρο, καθώς αποτελεί φωτεινό παράδειγμα πως όλα μπορούν να γίνουν καλύτερα.

---

Το παρελθόν είναι μια όμορφη χώρα

Κυριάκος Αθανασιάδης

Το κορίτσι που πετούσε

Εικονογράφηση: Ναταλία Καπατσούλια

Εκδόσεις: Μίνωας

Σελ.: 112

Στο τελευταίο του βιβλίο ο Κυριάκος Αθανασιάδης κάνει ένα «κόλπο»: γράφει μια ιστορία που φαινομενικά απευθύνεται σε παιδιά, ενώ στην πραγματικότητα το κοινό του είμαστε όλοι μας. Παρά ταύτα, το «Κορίτσι που πετούσε» διαβάζεται, και είμαστε σίγουροι πως θα διαβαστεί πολύ, από όλα τα παιδιά 8 χρονών και πάνω, που θα μαγευτούν από την περιγραφή εκείνου του μαγικού καλοκαιριού στο Νησί, όπου συνέβησαν τόσα και τόσα.

Ποια; Μα, η φιλία ανάμεσα στο Αγόρι και στο Κορίτσι, τα δύο δωδεκάχρονα παιδιά, και τα παιχνίδια τους στη θάλασσα, οι εξερευνήσεις τους, το τρέξιμο με τα ποδήλατα, το καρπούζι που έτρωγαν, ο ήλιος που έδυε πέρα στον ορίζοντα και όλα τα άλλα. Απλά πράγματα, όμορφα, γλυκά και τρυφερά. Οι δυο τους θα ανταλλάξουν ιδέες και συγκινήσεις, θα χαρούν ο ένας την παρέα του άλλου, θα περπατήσουν, θα ιδρώσουν, θα διαβάσουν κόμικς και θα γελάσουν, πολύ.

Μόνο που τότε θα έρθουν και οι αναπόφευκτοι κακοί, στο πρόσωπο κάποιων σκληρών αγοριών, και θα θελήσουν να τα διαλύσουν όλα αυτά, να τα τσαλαπατήσουν με τα πόδια τους και να τα κάψουν με τους αναπτήρες τους. Το Αγόρι δεν μπορεί να τους αντιμετωπίσει κι ας το θέλει. Δεν μπορεί να σώσει ούτε τα εικονογραφημένα περιοδικά του, ούτε τον εαυτό του, ούτε την ομορφιά της στιγμής, ούτε – το κυριότερο βέβαια – το Κορίτσι.

Αλλά το Κορίτσι μπορεί. Και θα το κάνει.

Και έτσι, απλά, η μαγεία μπαίνει μέσα στην ιστορία, όμως χωρίς ένταση και μεγάλα λόγια, χωρίς τρομερές εξάρσεις και ηρωισμούς. Δεν χρειάζεται άλλωστε. Η μαγεία είναι δυνατή, παντοδύναμη, απλώς ως κατάσταση. Και τίποτε δεν μπορεί να της αντισταθεί. Κανένα «κακό» αγόρι, καμιά συμμορία, και κανένας αναπτήρας που λαχταράει να κάψει την Ομορφιά. Μάλιστα, καμιά φορά η μαγεία είναι και μεταδοτική…

Η ιστορία μας θα έχει και συνέχεια, αλλά αυτό που έχει σημασία εδώ είναι η προέκτασή της στον χρόνο, και κυρίως στο σήμερα. Και είναι αυτό ακριβώς που θα συναρπάσει μικρούς και μεγάλους, όταν θα αντιληφθούν πως όλο αυτό – το παρελθόν, το Νησί, το Αγόρι και το Κορίτσι, η μαγεία – ήταν αληθινό. Και πως αφορούσε όλα τα κορίτσια, και όλες τις γυναίκες. Γιατί είναι αυτές που πετούν.

Ένα βιβλίο για όλα τα παιδιά, αλλά και για όποιον νοσταλγεί την πιο όμορφη πατρίδα του – την παιδική του ηλικία. Με την εικονογράφηση της Ναταλίας Καπατσούλια, μιας από τις πιο παραγωγικές γραφίδες της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής: εξαίσια ασπρόμαυρα σχέδια, που ξεκινούν από απλά, περιγραφικά και συγκινητικά σκίτσα, για να εξελιχθούν σε κάτι πολύ πιο σύνθετο και υποβλητικό.

Ένα φεμινιστικό παιδικό βιβλίο; Ναι. Το παρελθόν είναι μια όμορφη χώρα, και είναι γεμάτο κορίτσια που πετάνε ψηλά.

Διαβάστε επίσης:

Η Θεσσαλονίκη στα θυελλώδη χρόνια του Μεσοπολέμου

Woke – Η καθολική αποδόμηση: έθνος – φύλο – φυλή

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας