Την Πέμπτη 27 Ιουλίου, ο σπουδαίος ποιητής Νίκος Παναγιωτόπουλος απεβίωσε σε ηλικία 78 ετών έπειτα από σκληρή μάχη με τον καρκίνο. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος μας αφήνει μεγάλη κληρονομιά το «Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια»! Τον αποχαιρετούμε ευγνώμονες όλοι όσοι ευτυχήσαμε να αφουγκραστούμε «την ηχώ μιας μεγάλης ψυχής»!

Α’

Ήρθαν να τον προλάβουν ζωντανό

από ηθική κληρονομική καταβολή που έχουν

να προλαβαίνουν αυτόν που πεθαίνει

ενώ δεν υπάρχει πηγαίος λόγος καλοσύνης

ή αυθόρμητη κίνηση που να στρέφεται προς τη δυστυχία

(θεωρούσε αυτός που πέθανε) και να είναι αποδεκτή

από έναν περήφανο άντρα. Αλλά και της περηφάνιας

της μέλλεται κάποια στιγμή να φορτωθεί ηθική.

Είναι η μοίρα του ανθρώπου να φορτώνει τα πάντα ηθική

και να γίνεται διάβολος.

Νίκος Παναγιωτόπουλος, «Σύσσημον ή Τα Κεφάλαια», εκδ. Ίνδικτος, σελ. 508, Αθήνα 2006

Ήταν σαν χθες, θυμάμαι, όταν μια από τις τελευταίες Πέμπτες του 2006 τσουγκρίζαμε τα ποτήρια μας στην ταβέρνα του «Οικονόμου» στα Πετράλωνα, όπου συγκεντρωνόταν η παρέα μας, ευχόμενοι μακροημέρευση στο «Σύσσημον» που μόλις είχε κυκλοφορήσει…

Η ποιητική σύνθεση μεγάλης εκτάσεως που ξέραμε ότι γραφόταν αδιάκοπα, τουλάχιστον επί μιαν εικοσαετία, ήδη από το 1985, ήταν τυπωμένη και την κρατούσαμε στα χέρια μας! Για όσους δεν είχαν την τύχη να είναι προϊδεασμένοι για το έργο από αποσπασματικές αναγνώσεις που τους εμπιστευόταν ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, η αγωνία ήταν μεγάλη έως ότου αρχίσαμε να διαβάζουμε τους πρώτους στίχους.

Θυμάμαι, όταν ξεκίνησα την ανάγνωση του έργου, έπαιρνα συνέχεια τηλέφωνο διάφορους φίλους, δεινότερους αναγνώστες, προσπαθώντας να εκμαιεύσω τις εντυπώσεις τους. Το μόνο που είχα καταφέρει αρχικά προχωρώντας όσο μπορούσα την ανάγνωση, ήταν να βεβαιωθώ ότι στην περίπτωση του φίλου μας που τρώγαμε και πίναμε μαζί απολαμβάνοντας την πολύτιμη παρέα του, δεν είχαμε να κάνουμε με μια ποιητική σύνθεση σαν αυτές που είχαμε συνηθίσει. Ήταν κάτι άλλο, που προσωπικά δεν μπορούσα να το κατατάξω ως παλιό ή νέο, πρωτοποριακό ή κλασικό. Το μόνο που διαισθανόμουν έντονα ήταν ότι επρόκειτο πριν από όλα για μια ποιητική διήγηση σπάνιας αυθεντικότητας που τη νιώθει αυθόρμητα ο αναγνώστης, δίχως παρεμβάσεις. Ένιωθα ότι αυτή η ανάγνωση θα τραβήξει μακριά. Ότι πρόκειται για μια δημιουργία, κτισμένη λέξη-λέξη, με την έγνοια του μάστορα να αφήσει τον εαυτό του στο έργο του.

Με την αγωνία και την αμηχανία που σου προκαλεί ένα σημαντικό έργο που, ωστόσο, ακόμα δεν είχε ζυγιστεί κυρίως από τον χρόνο, που τόσο εύστοχα χαρακτηρίζεται ως πανδαμάτωρ, προσπάθησα μόλις στις πρώτες μέρες του 2007 να γράψω δυο τρεις γραμμές για το «Σύσσημον» που φιλοξενήθηκαν ακριβώς στην ίδια στήλη, στο Ποντίκι Art της 18ης Ιανουαρίου 2007.

[…] Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, φαρμακαποθηκάριος στο επάγγελμα, επί μια συναπτή εικοσαετία, φαίνεται ότι δεν καλλιεργούσε επί ματαίω τη σχέση του με τα φαρμάκια, παραδίδοντάς μας μια ποιητική σύνθεση-αντίδοτο, στη δημιουργική καχεξία των καιρών μας. Διαμορφώνοντας τη συνείδησή του, στις πίσω θέσεις της επικαιρότητας, εμφανίστηκε ως από μηχανής θεός στη θορυβώδη σκηνή της ποιήσεώς μας.

[…] Μια αριστοτεχνικά εκλεπτυσμένη ιερουργική αφήγηση της επώδυνης ανθρώπινης περιπέτειας, αυτής που βιώνει τη θνητότητά της.

[…] Δίχως αμφιβολία, έχουμε στα χέρια μας ένα από τα σημαντικότερα ποιητικά κείμενα των τελευταίων δεκαετιών…

[…] Πρόκειται για ένα ποίημα-ποταμό, ένα έπος, όπου δοκιμάζεται η πνευματική υπόσταση του σώματος μέσα από μια οριακή σύγκρουση με αφορμή τον θάνατο ενός λογοτέχνη που υπήρξε το κέντρο μιας πνευματικής συντροφιάς.

[…] Από μια κηδεία, ο Παναγιωτόπουλος φωτίζει το μέγιστο των θαυμάτων, την ανθρώπινη εσωτερικότητα, τον οικουμενικό αόρατο κόσμο που καθορίζει, κρυμμένος πίσω από τις ανθρώπινες σάρκες, το οικοδόμημα της ζωής.

[…] Ο αφηγητής καταβυθίζεται ώς τα ερέβη του ανθρώπινου ωκεανού, με ένα μακροβούτι, δίχως δεύτερη ανάσα, με μιαν ευκαιρία μονάχα στις δυνατότητές του, την αδιανόητη κατανόηση του ζωντανού έμψυχου πάλλοντος σώματος με τη νεκρή άκαμπτη μοίρα του»!

Λεζάντα: Ο ποιητής Νίκος Παναγιωτόπουλος στο γραφείο του, όπως τον απαθανάτισε ο φακός του Κωνσταντίνου Πίττα έναν χρόνο πριν, στις 24 Μαΐου 2022

Διαβάστε επίσης:

10 συγγραφείς προτείνουν 50 βιβλία για το καλοκαίρι

Βιβλίο: Η επανένωση τόπων και ψυχών

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας