Διονύσης Καλαμβρέζο
Εικονικός εφιάλτης
Εκδόσεις: Παπαζήση
Σελ.: 434

Το μόνιμο μοτίβο της λεγόμενης επιστημονικής φαντασίας ή της λογοτεχνίας του φανταστικού είναι το μέλλον και εκφράζει την πανανθρώπινη αγωνία που γεννά το άγνωστο, το μελλούμενο. Το ερώτημα του πώς θα είναι αύριο ο κόσμος απασχολεί κάθε γενιά ανθρώπων. Έτσι έχουμε αποτυπωμένα στην παγκόσμια λογοτεχνική κληρονομιά μια σειρά ταξιδιών στον χρόνο που ικανοποιούσαν αυτήν την ερευνητική ανάγκη του ανθρώπου να ερμηνεύσει πληρέστερα τον εαυτό του και τον κόσμο, να τον κατανοήσει, πράγμα που έδωσε ώθηση στις επιστήμες, την έρευνα και την πρόοδο. Όσο πιο πολύ προσέγγιζε το μέλλον ο άνθρωπος, τόσο πιο ασφαλής ένιωθε.

Παρατηρώντας τη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, ένα βασικό συμπέρασμα – όσο και εντυπωσιακό το δίχως άλλο – είναι ότι η παγκόσμια κοινότητα ζει σε εντελώς διαφορετικές εποχές ταυτόχρονα, με το πολιτισμικό παράδοξο κάποιες κοινωνίες να χρησιμοποιούν υπερσύχρονες τεχνολογίες την ώρα που βιώνουν χρονικά περασμένους αιώνες. Έτσι έχουμε έναν άνθρωπο ο όποιος χρησιμοποιεί όλο το αδιανόητο εύρος των εφαρμογών ενός iPhone, αλλά ζει με ένα δίκαιο όπου οι γυναίκες για παράδειγμα κάνουν κλειτοριδεκτομή (FGM). Το δίχως άλλο ζούμε σε έναν, όσο ποτέ άλλοτε τόσο μπερδεμένο, πολλών ταχυτήτων κόσμο…

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο συγγραφέας Διονύσης Καλαμβρέζος εμφανίζεται στα βιβλία του να ασχολείται με αυτό το είδος γραφής και με τους συνεπακόλουθους προβληματισμούς. Ταυτόχρονα, σε όλα του τα βιβλία, όπως και στον «Εικονικό εφιάλτη», εκφράζει τον φόβο της απώλειας των πολιτισμικών αξιών και παραδόσεων της ανθρωπότητας ή αλλιώς την αγωνία του για τον κίνδυνο «απανθρωπισμού», συντηρώντας πίσω από κάθε μυθιστορηματική περιπέτεια αυτόν τον προβληματισμό.

Πόσο ικανός είναι σήμερα ο άνθρωπος να κατανοήσει το ψηφιακό περιβάλλον που ζει, να γεφυρώσει τον παλιό κόσμο με τον άγνωστο και πολύπλοκο νέο τεχνολογικό; Τι θα μας ξημερώσει αύριο – ένα αύριο που έχει ήδη ξεπεραστεί καθώς η ανθρωπότητα ζει στο μέλλον της; Πόσο μπορούν οι κοινωνίες ή το παγκόσμιο χωριό όπως έγινε ο κόσμος, να κατανοήσουν την τεχνητή νοημοσύνη, τις εφαρμογές της και κυρίως τις εκπλήξεις που μας επιφυλάσσει η νέα πραγματικότητα; Μια πραγματικότητα όπου η αίσθηση του χρόνου έχει διασπαστεί καθώς ταυτόχρονα ζούμε σε ένα πολιτισμικό παρελθόν, σε ένα αναφομοίωτο παρόν όπου συμβιώνουμε με καταστάσεις που δεν ξέρουμε αν τις ελέγχουμε ή αν μας ελέγχουν, μέσα σε ένα εκθαμβωτικό μέλλον που ήδη έχει έρθει πρόωρα!

Το μυθιστόρημα εξελίσσεται στη Νέα Υόρκη, τη σύγχρονη Ρώμη, την πολυπολιτισμική μήτρα του σύγχρονου κόσμου. Ο χρόνος του μυθιστορήματος είναι το εγγύς μέλλον με ό,τι μπορεί πλέον να σημαίνει αυτό χρονικά… αν το μέλλον δεν τρέχει ταυτόχρονα στο παρόν. Αυτή είναι η αγωνία του συγγραφέα, βαθιά ανθρωπιστική ή ακριβέστερα ανθρωποκεντρική, θα έλεγα.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ, παρούσα, μας ήρθε (κατά κάποιον τρόπο) από το μέλλον, δώρα φέρουσα, αλλά και πολλά μυστικά ταυτόχρονα. Εξελίξεις που δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστο τον τρόπο ζωής μας όπως τον καταλαβαίνουμε. Κινδυνεύει ο άνθρωπος από το δημιούργημά του; Έπεσε θύμα της υπεροψίας του; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά. Το βέβαιο είναι ότι ο άνθρωπος της τεχνητής νοημοσύνης είναι ένα όριο, ένα επόμενο βήμα που έχει γίνει και κανείς δεν γνωρίζει τι μέλλει γενέσθαι. Αυτήν την αγωνία εκφράζει το μυθιστόρημα. Τι θα απογίνει ο άνθρωπος όπως τον γνωρίζουμε; Τι θα απογίνει η ατομικότητα, η αίσθηση του ιδιωτικού χώρου και χρόνου; Τι θα απογίνουν οι ελευθερίες μας, οι δικές μας αξίες;

Στο μυθιστόρημα, όπως και στον πραγματικό κόσμο, το ζητούμενο είναι η ασφάλεια. Καθώς ο κόσμος έχει βγει από μια σειρά δοκιμασίες, η στρατηγική της νέας εποχής, της τεχνητής νοημοσύνης και των ψηφιακών εικονικών πραγματικοτήτων έχει έναν στόχο: να προσαρμόσει την κοινωνία στη νέα εποχή. Αυτήν τη μετάβαση από τον πραγματικό στον εικονικό κόσμο διαχειρίζεται « Η Μεταβατική Υπηρεσία Κοινωνικής Προστασίας της Νέας Υόρκης».

Η διήγηση είναι δομημένη πάνω σε μια σαφή κεντρική ιδέα όπου η εικονική πραγματικότητα ενσωματώνεται στην πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα σύγχρονο, με έντονους προβληματισμούς για το πόσο μπορεί να αλλάξει η ανθρωπότητα και ο άνθρωπος μέσα σε μια δράση τοποθετημένη στην πιο… κατάλληλη πόλη του πλανήτη!

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Ένα αριστοτεχνικό μνημείο λόγου

Βιβλίο: Οι προτάσεις της Εβδομάδας

Βιβλίο: Το πένθος ως τραγούδι ειρήνης