Πολύ συχνά διαμαρτυρόμαστε, βλέποντας πολλά δημόσια έργα να λιμνάζουν για χρόνια. Ακόμα συχνότερα, θυμώνουμε όταν ακούμε για τα τεράστια ποσά που διατίθενται γι’ αυτά.

Θλιβόμαστε βλέποντας τις τραγικές ελλείψεις σε έργα υποδομής, με αποτέλεσμα ολόκληρες περιοχές να παρακαλούν κάθε χειμώνα να μη βρέξει και κάθε καλοκαίρι να μη τους συμβεί καμία πυρκαγιά. Η εξήγηση που δίνουμε είναι απλή: «αυτή είναι η Ελλάδα», άλλωστε αυτό είχε πεί και πρώην πρωθυπουργός.

Επειδή τίποτα δεν μαρτυρεί πως επικρατεί η κοινή λογική στην πραγματοποίηση των δημοσίων έργων, κυρίως μάλιστα από τους Δημάρχους και τους Περιφερειάρχες, θεωρούμε σκόπιμο να τους υπενθυμίσουμε, δίκην Ανοικτής Επιστολής, τα κατωτέρω, (που ισχύουν βεβαίως και για τα έργα στα οποία υπεύθυνο είναι το κεντρικό κράτος):

Τα δημόσια έργα δεν γίνονται γιατί σε μια συζήτηση, τύπου brain storming, των διαφόρων Συμβουλίων, αποφασίζεται το έργο που επιθυμούν οι περισσότεροι εξ αυτών ή το έργο που επιθυμεί -το συνηθέστερο- ο Δήμαρχος και οι επικοινωνιακοί του σύμβουλοι.

Ο κάθε Δήμος και η κάθε Περιφέρεια, οφείλουν αρχικώς να προβούν σε συνολικό σχεδιασμό βελτίωσης του Τόπου -αλλά και του Τρόπου- της καθημερινής ζωής των πολιτών τους. Βεβαίως, προέχει η επίλυση των άμεσων αναγκών τους και η ενίσχυση της ανθεκτικότητάς του Τόπου, ανθεκτικότητα σε κάθε είδους καταστροφές. Από αυτόν τον σχεδιασμό προκύπτουν τα έργα που πρέπει να πραγματοποιηθούν, κοστολογούνται και ιεραρχούνται.

Εδώ υπεισέρχεται συχνά και το trade off, δηλαδή υπολογίζουμε τα υπέρ και τα κατά των αποφάσεων και ενεργειών μας και έτσι προβαίνουμε στην βέλτιστη λύση. Αυτό σημαίνει πως τα δημόσια έργα που βλέπουμε να γίνονται, πρέπει να έχουν προέλθει από τέτοια διαδικασία. Διαδικασία που κανονικά θα πρέπει να αρχίζει από τις Περιφέρειες.

Δεν είναι δυνατόν, π.χ., να ανακατασκευάζουμε καθόλα λειτουργούσες πλατείες και να χρηματοδοτούμε αμφιβόλου ποιότητας, αλλά ιδιαιτέρου εντυπωσιασμού, «πολιτιστικές εκδηλώσεις», αν προηγουμένως δεν έχουμε ενισχύσει την ανθεκτικότητα των περιαστικών δασών της Περιφέρειάς μας, με αντιπυρικές ζώνες και οδούς ασφαλούς διέλευσης των πυροσβεστικών οχημάτων.

Δεν είναι δυνατόν να ξοδεύουμε τεράστια ποσά σε έργα «βιτρίνας», αν δεν έχουμε εξασφαλίσει πως η Μάνδρα δεν θα ξαναπλημμυρίσει.

Συχνά λείπει και η κοινή λογική: πριν κάποια χρόνια, ένας Δήμαρχος ανακατασκεύασε την πλατεία Συντάγματος, με το αντιστοιχούν τεράστιο κόστος και τον επόμενο χρόνο η πλατεία ανακατασκευάστηκε πάλι, λόγω της κατασκευής στάσης του Μετρό. Ανάλογα παραδείγματα, κωμικοτραγικού επιπέδου, υπάρχουν δυστυχώς πολλά.

Όταν τώρα πραγματοποιείται ένα έργο, οφείλουμε να παραμείνουμε εντός των πλαισίων του αρχικού προϋπολογισμού, για να μην ακυρώσουμε τα έργα που ακολουθούν, στη λίστα των προτεραιοτήτων του Δήμου και της Περιφέρειας.

Επισημαίνουμε πως η αύξηση του κόστους των έργων, οφείλεται τόσο στον ελλιπή σχεδιασμό τους, όσο και στις καθυστερήσεις ολοκλήρωσής τους. Οι συνάδελφοι μηχανικοί το ξέρουν, πρέπει όμως να το μάθουν και όλοι οι πολίτες: όταν καθυστερεί ένα έργο, αυξάνεται το κόστος του (εκ του θεσμοθετημένου τρόπου εκτέλεσης των δημοσίων έργων).

Όπου υπάρχουν τέτοιες αυξήσεις, θα πρέπει να ερευνηθούν, γιατί σίγουρα κάποιος ευθύνεται, ενδεχομένως σκοπίμως: είτε η χρηματοδοτική αρχή, που καθυστερεί τις πληρωμές, είτε οι επιβλέποντες του έργου, υπάλληλοι του Δήμου ή της Περιφέρειας, είτε οι μηχανικοί που ενέκριναν τη μελέτη.

Όσον αφορά στα δημόσια έργα που κινδυνεύουν να επιφέρουν παράπλευρα και μη αναστρέψιμα προβλήματα, δυσμενέστερα από αυτά που επιλύουν, ακολουθούμε συχνά διαδικασία τύπου learning by doing, κοινώς «βλέποντας και κάνοντας» (κάτι που συχνά και αδίκως ειρωνευόμαστε).

Όταν, π.χ., είναι απαραίτητη η επέκταση των πεζοδρομίων σε κάποια κεντρικό οδό της πόλης, τα επεκτείνουμε αρχικά με τρόπο πρόχειρο και εύκολα αναστρέψιμο, περιμένουμε να δούμε πως αυτό θα λειτουργήσει και μετά οριστικοποιούμε την επέμβαση ή επανερχόμαστε στην πρότερη κατάσταση. Αναφερόμαστε βεβαίως στην επέκταση των πεζοδρομίων της οδού Πανεπιστημίου, έργο απαραίτητο για τους πεζούς στο κέντρο μιας ιστορικής πόλης, κάτι που γίνεται σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις και έργο που δικαίως υπήρξε αίτημα και του Συλλόγου των Αρχιτεκτόνων (επισημαίνουμε πως υπάρχουν μελέτες ολοκληρωτικής πεζοδρομήσεως της Πανεπιστημίου ή της Σταδίου.

Παλαιότερα φιλονικούσαμε αν πρέπει να πεζοδρομηθεί η Πανεπιστημίου ή η Σταδίου). Αλλά βέβαια, γι’ αυτήν την δοκιμαστική επέκταση των πεζοδρομίων, προσπαθούμε να είμαστε φειδωλοί στα έργα και στα έξοδα. Εξυπακούεται πως και αυτή η λύση θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό, να έχει κριθεί ως προτεραιότητα και να έχει κοστολογηθεί.

Δυστυχώς όμως, δεν μας δίδονται οι απαραίτητες πληροφορίες περί του σχεδιασμών των έργων και του κόστους τους. Όλα εν κρυπτώ και παραβύστω.

Μερικοί, ως μηχανικοί, ίσως εύκολα διαπιστώνουμε παράλογες σπατάλες. Ουδείς Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης αισθάνεται όμως την ανάγκη να λογοδοτήσει στους ψηφοφόρους του: φαντάζομαι λογοδοτεί μόνο στο κόμμα που τον προώθησε στη θέση αυτή (δες και άρθρο ΕΣΤΙΑΣ, 8/8/2023, περί «αναθυμιάσεων του χρήματος», από τον Μ. Κοττάκη)

Αβιάστως έτσι, επανερχόμαστε σε παλαιότερο κείμενό μας, στο φιλόξενο ΠΟΝΤΙΚΙ, με τίτλο «Το σοβιετικό μοντέλο ζεί……στην Ελλάδα» (2014, https://www.topontiki.gr/2014/06/16/to-sovietiko-montelo-zi-stin-ellada/.

Αναμφισβήτητα ευρισκόμαστε ακόμα σε προ-πολιτική περίοδο……

Ο Νικήτας Χιωτίνης είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

Διαβάστε επίσης

Η Μαλλού στον ουρανό με διαμάντια

Δύο στα δύο στο υπουργείο ΠΡΟΠΟ

Η φαλκίδευση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης