Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε κατά τον τρέχοντα μήνα Απρίλιο να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), επειδή δεν εφαρμόζει ορθά τους κανόνες της Οδηγίας για τις καθυστερήσεις πληρωμών (Οδηγία 2011/7/ΕΕ).

Οι καθυστερήσεις πληρωμών επηρεάζουν αρνητικά τις επιχειρήσεις, καθώς μειώνουν τη ρευστότητά τους, αποτρέπουν την ανάπτυξή τους, παρεμποδίζουν την ανθεκτικότητά τους και ενδεχομένως αλλοιώνουν την προσπάθειά τους να γίνουν πιο πράσινες και πιο ψηφιακές. Στο σημερινό οικονομικό πλαίσιο, οι επιχειρήσεις και ιδίως οι μικρομεσαίες βασίζονται στις τακτικές πληρωμές για να μπορούν να λειτουργήσουν και να επενδύουν.

Για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό, η Οδηγία 2011/7/ΕΕ για την καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών στις εμπορικές συναλλαγές θέσπισε αυστηρά μέτρα τα οποία, όταν εφαρμόζονται σωστά από τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμβάλλουν σημαντικά στην απασχόληση, την ανάπτυξη και τη βελτίωση της ρευστότητας των επιχειρήσεων.

Η Οδηγία για τις καθυστερήσεις πληρωμών υποχρεώνει τις δημόσιες αρχές να εξοφλούν τα τιμολόγιά τους εντός 30 ή 60 ημερών, αν πρόκειται για υγειονομικές αρχές. Οι δημόσιες αρχές, τηρώντας αυτές τις προθεσμίες πληρωμής, δίνουν το παράδειγμα για να καταπολεμηθεί η νοοτροπία των καθυστερημένων πληρωμών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραπέμπει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της ΕΕ λόγω των πρακτικών που εφαρμόζουν τα ελληνικά δημόσια νοσοκομεία όσον αφορά τις πληρωμές προς τους προμηθευτές τους, οι οποίες παραβιάζουν την Οδηγία για τις καθυστερήσεις πληρωμών. Τα νοσοκομεία αυτά δεν τηρούν την υποχρέωση άμεσης εξόφλησης των οφειλών τους όταν οι προμηθευτές συμφωνούν να παραιτηθούν από τα δικαιώματά τους για τόκους, κατά παράβαση της πάγιας νομολογίας.

Τον Νοέμβριο του 2023 η Επιτροπή είχε ήδη παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της ΕΕ για μια άλλη υπόθεση καθυστερημένων πληρωμών, η οποία αφορούσε τις υπερβολικές καθυστερήσεις πληρωμών από τα ελληνικά δημόσια νοσοκομεία (INFR(2019)2298).

Οι καθυστερήσεις πληρωμών από τα δημόσια νοσοκομεία παρεμποδίζουν την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υγείας, ιδίως των ΜΜΕ. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι επιχειρήσεις αυτές διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στον ταχύ εφοδιασμό των νοσοκομείων, βοηθώντας τα να παραμείνουν σε λειτουργία.

Η Ελλάδα καθώς επίσης και τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να διασφαλίζουν ότι οι δημόσιες αρχές πληρώνουν εγκαίρως τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προμηθεύονται. Η Επιτροπή στηρίζει τα κράτη μέλη στην αποτελεσματικότερη επιβολή των διατάξεων της οδηγίας, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής ισχυρότερων εργαλείων παρακολούθησης και επιβολής.

Πότε κινεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδικασία επί παραβάσει;

Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη να παρακολουθεί κατά πόσον η νομοθεσία της ΕΕ εφαρμόζεται ορθά και εμπρόθεσμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή αναφέρεται ως «θεματοφύλακας των Συνθηκών».

Η πολιτική της για την επιβολή της νομοθεσίας έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου, ώστε να έχει τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο. Στην ανακοίνωση του 2016 με τίτλο «Δίκαιο της ΕΕ: Καλύτερη εφαρμογή για καλύτερα αποτελέσματα» και στην ανακοίνωση του 2022 με τίτλο «Επιβολή του δικαίου της ΕΕ για μια Ευρώπη που παράγει αποτελέσματα» καθορίζεται στρατηγική και στοχευμένη χρήση των διαδικασιών επί παραβάσει.

Προτεραιότητα δίνεται στην αντιμετώπιση των παραβάσεων που θίγουν περισσότερο τα συμφέροντα των πολιτών και των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των παραβάσεων του δικαίου της ΕΕ οι οποίες παρεμποδίζουν την υλοποίηση σημαντικών στόχων της ενωσιακής πολιτικής ή ενδέχεται να υπονομεύσουν τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες για τη λειτουργία της Εσωτερικής Αγοράς της ΕΕ.

Υπάρχουν τέσσερα κύρια είδη παραβάσεων του δικαίου της ΕΕ:

• Μη κοινοποίηση: ένα κράτος μέλος δεν κοινοποιεί εγκαίρως στην Επιτροπή τα μέτρα που λαμβάνει για τη μεταφορά μιας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο.
• Μη συμμόρφωση: η Επιτροπή θεωρεί ότι η νομοθεσία κράτους μέλους δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των οδηγιών της ΕΕ.
• Παράβαση των Συνθηκών, κανονισμών ή αποφάσεων: η Επιτροπή θεωρεί ότι η νομοθεσία κράτους μέλους δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των Συνθηκών, κανονισμών ή αποφάσεων της ΕΕ.
• Πλημμελής εφαρμογή: το δίκαιο της ΕΕ δεν εφαρμόζεται ορθά, ή δεν εφαρμόζεται καθόλου, από τις εθνικές αρχές.

Ο πρωταρχικός στόχος της διαδικασίας επί παραβάσει είναι να διασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ προς το γενικό συμφέρον και όχι να παρέχει ατομική έννομη προστασία.

Η Επιτροπή κινεί διαδικασίες επί παραβάσει σύμφωνα με την πολιτική της για την επιβολή της νομοθεσίας, αλλά δίνει επίσης μεγάλη έμφαση στην πρόληψη. Η συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών είναι καθοριστική και, με διάφορα εργαλεία, η Επιτροπή βοηθά συστηματικά τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους να μεταφέρουν και να εφαρμόσουν ορθά το δίκαιο της ΕΕ στο εθνικό τους δίκαιο, με πρωταρχικό σκοπό την πρόληψη των παραβάσεων.

Ποιος είναι ο ρόλος των κρατών μελών;

Τα κράτη μέλη φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για την ορθή μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και την ορθή εφαρμογή και υλοποίηση του δικαίου της ΕΕ. Οφείλουν επίσης να παρέχουν τα κατάλληλα ένδικα βοηθήματα και μέσα για τη διασφάλιση αποτελεσματικής έννομης προστασίας στους τομείς που καλύπτονται από το δίκαιο της ΕΕ.

Τα εθνικά δικαστήρια διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αλυσίδα επιβολής της νομοθεσίας. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις της ΕΕ, όταν θίγονται δικαιώματά τους εντός των κρατών μελών, πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ταχεία και αποτελεσματική εθνική έννομη προστασία, σύμφωνα με την αρχή της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να είναι ανεξάρτητα, αμερόληπτα και θεσμοθετημένα.

Γιατί έχει σημασία η επιβολή του δικαίου της ΕΕ;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια κοινότητα δικαίου, που βασίζεται σε κοινές αξίες τις οποίες συμμερίζονται τα κράτη μέλη. Η εφαρμογή και η επιβολή του δικαίου της ΕΕ και ο σεβασμός του κράτους δικαίου αποτελούν τα ίδια της τα θεμέλια. Το δίκαιο αποτελεί το καλύτερο μέσο που διαθέτει η ΕΕ προκειμένου να καταστήσει τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και το περιβάλλον μας κοινωνούς των οφελών της.

Η αρχή της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης βασίζεται στην αρχή της ισότητας ενώπιον των Συνθηκών. Εξασφαλίζει ίσα δικαιώματα για όλους και όλες σε ολόκληρη την ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι όλες οι διατάξεις του δικαίου της ΕΕ θα πρέπει να έχουν την ίδια έννοια και να εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα κράτη μέλη.

Το δίκαιο αποτελεί τη βάση επί της οποίας η ΕΕ μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο την εσωτερική αγορά, να προωθήσει τη μετάβασή μας σε μια πιο πράσινη και πιο ψηφιακή Ευρώπη και να προστατεύσει και να προωθήσει τις αξίες μας, την αποτελεσματική δικαστική συνεργασία και την ασφάλεια της Ένωσής μας.

Η Επιτροπή δεσμεύεται να εντείνει το έργο της για την προώθηση και την προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών, των θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου. Η επιβολή του δικαίου της ΕΕ είναι καθοριστική για την επίτευξη αυτού του στόχου.

*Ο Πάνος Γρέδης είναι εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου στις Βρυξέλλες και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΚΟΣΜΟΥ

Διαβάστε επίσης:

Τι προλαβαίνουν να αλλάξουν Κασσελάκης και Ανδρουλάκης;

Γιατί τόση βία;

Ευρωεκλογές 2024: Τεράστια προβλήματα και πολιτικός κυνισμός