Για μια βιβλιοθήκη δίχως σύνορα

Με το συντριπτικό βάρος του βιώματος, ο συγγραφέας μοιάζει να εμποτίζει τις σελίδες με την απελευθερωτική μέθη που χαρίζει το αλκοόλ στους πιστούς του, κάνοντας το ξεφύλλισμα του βιβλίου να αναδίδει τη μυρωδιά ενός σπάνιου ποτού που μας συνεπαίρνει ώς τα φυλλοκάρδια. Ταυτόχρονα, ξέρει να κρατά εκείνες τις εμπνευσμένες αποστάσεις από το δράμα που ενέχει η αυτοβιογραφία, αποστάσεις λυτρωτικές, που εκτινάσσουν αισθητικά και καλλιτεχνικά το κείμενο.

Ο Φάλαντα από νεαρή ηλικία ισορροπούσε, σαν να στοιχημάτιζε τη μοίρα του σε μια κατά βάση ασυμβατότητα: την οικογένεια και το αλκοόλ. Έχοντας, ωστόσο, συνάψει στενότερες σχέσεις με το κρασί και με ό,τι συνεπακόλουθο σε παρέες, μπλεξίματα, σανατόρια και κέντρα απεξάρτησης, προσπαθούσε κωμικοτραγικά πολλές φορές να χωρέσει ταυτόχρονα σε δύο ζωές. Αυτός όμως ο παραλογισμός έχει πάντα ως αποτέλεσμα μια μελαγχολικά λογική κατάληξη – να βιώνεις δύο θανάτους.

Ο ήρωας του πίνει το καταπέτασμα όπου βρεθεί κι όπου σταθεί προς αναζήτηση τέρψης, ενώ ταυτόχρονα πάσχει σαν να πίνει στην υγεία μιας ανεκπλήρωτης απόλαυσης. Αυτό που ζητά κατάβαθα είναι να ξεχάσει, να φύγει από την πραγματικότητα που τον εξοντώνει, να απελευθερωθεί μέσα στην ηδονική πτώση της απώλειας. Ο μέθυσος δεν χορταίνει να πίνει και να χάνει τον αυτοέλεγχό του. Ό,τι συγκροτεί τον Έρβιν, είναι και ο μεγαλύτερος εχθρός του – κι αυτός δεν είναι άλλος από τη δυναμική και αξιότερή του γυναίκα, τη Μάγδα Ζόμερ.

Ο Έρβιν, που διευθύνει μια μικρή επιχείρηση με αγροτικά προϊόντα, πριν από όλα δεν αντέχει την αδυναμία του – δεν την αποδέχεται. Πολύ δε περισσότερο, δεν μπορεί να συμβιβαστεί ότι εκεί που αδυνατεί αυτός, υπερτερεί η σύζυγός του. Ο Έρβιν δεν έχει θέση ουσιαστικά στη Γερμανία της δεκαετίας του ’30 με τη θυελλώδη επικράτηση του εθνικοσοσιαλισμού, που θεωρεί την αδυναμία… εθνική προδοσία. Η μεγαλοφυΐα, ωστόσο, του συγγραφέα είναι ότι δεν πέφτει στην παγίδα της ιδεολογικής – πολιτικής προσέγγισης. Κρατά τον μέθυσο κι αδύναμο ήρωά του στα στενά όρια της προσωπικής τραγωδίας, εκεί ακριβώς όπου η γελοιοποίησή του δρα λυτρωτικά. Ο Έρβιν δεν δυσκολεύεται να διαλέξει μια από τις προτροπές του Μπωντλέρ: «Πρέπει να είστε πάντα μεθυσμένοι. Από κρασί, ποίηση ή αρετή. Όπως προτιμάτε».

Η αδυναμία του Έρβιν να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα της μικρής του επιχείρησης, πράγμα που αναλαμβάνει να το κάνει η σύζυγός του Μάγδα, τον οδηγούν στη λύση του ποτού. Στον βυθό κάθε ποτηριού αναζητεί τη χαμένη του αυτοπεποίθηση. Ο συγγραφέας φιλοτεχνεί με ζηλευτή επιδεξιότητα τη διαδικασία της ψυχικής εξάρτησης του Έρβιν απ’ το αλκοόλ και την καταβύθισή του στον κόσμο της μέθης. Ο πότης πίνει στην υγεία των ανθρωπίνων αδυναμιών, ξορκίζοντας τον ζόφο μιας κοινωνίας που δεν ανέχεται την αδυναμία, τη διαφορετικότητα, τα ανθρώπινα ελαττώματα. Ο πότης πίνει στα σκοτεινά του βάθη γιατί είναι θνητός, κοιτώντας μέσα από το θολό του βλέμμα την αξιοθρήνητη όψη μιας Άριας κοινωνίας…

Hans Fallada

Ο πότης

Μετάφραση – επίμετρο: Έμυ Βαϊκούση

Εκδόσεις: Κίχλη

Σελ.: 420

Διαβάστε επίσης:

Περί ανάγνωσης και βιβλίων: Οι ρίζες του αντισημιτισμού

Όταν στις γυναίκες οργιάζει η φαντασία

Βιβλιο: 20 χρόνια μιας ανοιχτής πληγής