Σε διευκρινίσεις για τη συμμετοχή υπό προϋποθέσεις της Άγκυρας στα ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα, προχώρησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Σχετικά με τη δυνατότητα συμμετοχής τρίτων χωρών στο μέσο SAFE, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής αρμόδιος για θέματα άμυνας Τομάς Ρενιέ δήλωσε ότι η Επιτροπή έχει λάβει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη.

«Λάβαμε ήδη σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη, όταν προτείναμε το SAFE. Το ‘Αρθρο 16 είναι σαφές. Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί, αν η εν λόγω τρίτη χώρα θέτει άμεση απειλή στην άμυνα ή την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της ΕΕ ή σε ολόκληρη την ΕΕ», είπε ο Τομάς Ρενιέ.

Ο Τομάς Ρενιέ αναφέρθηκε επίσης στη ρήτρα διασφάλισης που διέπει το SAFE. Όπως εξήγησε, μέχρι το 65% των συστατικών ενός προϊόντος κοινής προμήθειας πρέπει να προέρχεται από χώρες της ΕΕ, της ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή την Ουκρανία. Όλες οι τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα ποσοστό όχι μεγαλύτερο από το 35% των συστατικών του προϊόντος.

To λεγόμενο Safe (Δράση για την Ασφάλεια της Ευρώπης), που πρότεινε τον περασμένο Μάρτιο η Κομισιόν, αποτελεί μέρος του προγράμματος Επανεξοπλισμού της Ευρώπης – Ετοιμότητα 2030 (ReArm Europe- Readiness 2030) συνολικών δαπανών 800 δισ. ευρώ για την επόμενη πενταετία.

Η Πολωνική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ χαιρέτισε την έγκριση του κανονισμού ως «επιτυχία» για ολόκληρη την ΕΕ. Ο Πολωνός Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα δήλωσε: «Υιοθετήσαμε το πρώτο μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα αμυντικών επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ, αξίας 150 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό δεν αποτελεί μόνο επιτυχία της Προεδρίας, αλλά ολόκληρης της ΕΕ. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές μέσο που θα ενισχύσει τις αμυντικές μας δυνατότητες και θα υποστηρίξει την αμυντική μας βιομηχανία. Όσο περισσότερο επενδύουμε στην ασφάλεια και την άμυνά μας, τόσο καλύτερα αποτρέπουμε όσους θέλουν να μας βλάψουν».

Ο μηχανισμός προβλέπει ότι σε κάθε αμυντικό πρόγραμμα οι εταιρείες της Ε.Ε – κατ’ εξαίρεση της Ουκρανίας και της Νορβηγίας – θα έχουν συμμετοχή τουλάχιστον κατά 65%, ενώ η Τουρκία και τα υπόλοιπα τρίτα κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορούν να ξεπεράσουν το 35% και δεν θα έχουν απευθείας πρόσβαση στα κοινοτικά κονδύλια.

Κατά κανόνα τουλάχιστον το 65% της αξίας κάθε έργου που θα χρηματοδοτείται θα πρέπει να προέρχεται από αμυντικές εταιρείες στην Ε.Ε., εκτός εάν η Κομισιόν συνάψει συμφωνία ασφάλειας και εμπορική συμφωνία αμυντικής βιομηχανίας με τρίτη χώρα, όπως συνέβη πρόσφατα με το Ηνωμένο Βασίλειο. Κάτι τέτοιο για την Τουρκία είναι εξαιρετικά δύσκολο λόγω της απόστασης που τη χωρίζει από το ευρωπαϊκό κεκτημένο σε θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής, ωστόσο μπορεί να συνάψει εμπορική συμφωνία, που χρειάζεται ειδική πλειοψηφία και ήταν εξαρχής και το «επίμαχο» ζήτημα που απασχόλησε την Αθήνα. Στο κείμενο δεν γίνεται ευθεία αναφορά στην Τουρκία, ενώ αρκετά κράτη μέλη με προεξάρχουσα τη Γερμανία δεν επιθυμούσε διατύπωση εξαίρεσης της Άγκυρας.

Από την ελληνική πλευρά ζητήθηκε από την Κομισιόν να υπάρξει συμπληρωματική δήλωση που επισυνάφθηκε στα πρακτικά του Coreper, την περασμένη Τετάρτη και όπου δεσμεύεται για χρήση του άρθρου 212 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ένωσης, βάσει του οποίου «οι συμφωνίες οικονομικού, χρηματοδοτικού και τεχνικού περιεχομένου της Ένωσης με τους υποψήφιους εταίρους αποφασίζονται με ομοφωνία».

Επιπλέον, η Αθήνα κατέθεσε εθνική δήλωση όπου εκφράζει την πεποίθηση ότι «η Κομισιόν και οι εταίροι θα σεβαστούν τις θεμελιώδεις αρχές σε όλα τα στάδια της εφαρμογής του Safe» και πως οι συμπεφωνημένες διατάξεις και ρυθμίσεις του μηχανισμού δεν θα αποτελέσουν «προηγούμενο» για μελλοντικά αμυντικά προγράμματα της Ευρώπης.

Στο κείμενο του κανονισμού διατυπώνεται πάντως σαφώς και οριζοντίως ότι η συμμετοχή τρίτης χώρας δεν πρέπει να απειλεί τα συμφέροντα της Ε.Ε. και των κρατών-μελών της. Σε κάθε περίπτωση, η συμμετοχή της Τουρκίας δεν αποκλείεται από δυνάμει μελλοντικές διμερείς ή πολυμερείς συνεργασίες. Αδιευκρίνιστες παραμένουν εξάλλου οι τελευταίες, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες «παράθυρο» συμμετοχής τουρκικών αμυντικών εταιρειών θα δοθεί μέσω κοινοπραξιών και σχετικών συμφωνιών μετόχων.

Διπλωματικές πηγές για τη θέση της Ελλάδας για το SAFE

Όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, σχετικά με τον Κανονισμό κυκλοφόρησαν γνώμες και ανακοινώσεις που καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα».

Σταχυολογούνται τα ακόλουθα:

1. Ανοίγει ο δρόμος για μόνιμη συμμετοχή τρίτων χωρών στα εξοπλιστικά προγράμματα της ΕΕ. Ανακριβές: Ο Κανονισμός είναι ένα συγκεκριμένο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, περιορισμένης (τετραετούς) διάρκειας.

2. Η Ελλάδα μπορούσε να μπλοκάρει την υιοθέτηση του Κανονισμού. Ανακριβές: Ο Κανονισμός υιοθετήθηκε με ειδική πλειοψηφία. Συναίνεσαν 26 από τα 27 κράτη μέλη, περιλαμβανομένης της Κύπρου.

3. Η Ελλάδα δεν μπόρεσε να περάσει ουσιαστικές βελτιώσεις στο σχέδιο Κανονισμού. Ανακριβές: Τα υπόλοιπα κράτη μέλη ήταν υπέρ της υιοθέτησης του Κανονισμού, μάλιστα στην αρχική του εκδοχή πριν τις προτάσεις βελτίωσης από ελληνικής πλευράς. Θα μπορούσε συνεπώς να είχε υιοθετηθεί, χωρίς καμία αλλαγή. Η Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, κατάφερε να εξασφαλίσει ισχυρές νομικές βάσεις ως προς τις προϋποθέσεις συμμετοχής υποψήφιων προς ένταξη χωρών.

4. Η Ελλάδα δεν θα έχει κανένα λόγο στην οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία ΕΕ-τρίτης χώρας διότι η συμμετοχή τρίτων χωρών στο SAFE είναι αυτόματη μετά την ψήφιση του Κανονισμού. Ανακριβές: Ο Κανονισμός θέτει το γενικό πλαίσιο της διαδικασίας. Θα ακολουθήσουν διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με την τρίτη χώρα, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις. ‘Αρα κρίσιμο είναι το στάδιο της διμερούς συμφωνίας που θα αφορά την κάθε συγκεκριμένη χώρα.

Με ελληνική παρέμβαση, για την υπογραφή κάθε τέτοιας διμερούς συμφωνίας απαιτείται ομοφωνία, βάσει του άρθρου 212 ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ. Αυτό προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη υπ’ αριθ. 23 του Κανονισμού σε συνδυασμό με τη δήλωση της Επιτροπής που καταγράφηκε στα πρακτικά του της συνεδρίασης του COREPER II της 18ης Μαΐου ότι προτίθεται να χρησιμοποιήσει το άρθρο 212 ΣΛΕΕ ως νομική βάση για τις συμφωνίες αυτές.

5. Η Ελλάδα δεν μερίμνησε ώστε να ληφθούν υπ’ όψιν στη συμμετοχή τρίτων χωρών τα εθνικά της συμφέροντα. Ανακριβές: Η Ελλάδα κατάφερε να περιληφθεί στο άρθρο 16 του Κανονισμού SAFE, σχετικά με τους κανόνες επιλεξιμότητας εταιρειών και οντοτήτων τρίτων χωρών, ως προϋπόθεση η συνεκτίμηση των συμφερόντων ασφαλείας και άμυνας της ΕΕ και των κρατών-μελών.

Συμπερασματικά, και ομοφωνία και λήψη υπ’ όψιν των εθνικών συμφερόντων ασφαλείας. Σύνθετα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να μελετώνται σε βάθος και δεν επιδέχονται επιφανειακής και αυθαίρετης ερμηνείας για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Απαιτείται σοβαρότητα ανάλογη της βαρύτητας των ζητημάτων.

Διαβάστε επίσης:

Ερωτήματα για την ασφάλεια μετά την τραγωδία στο Λίβερπουλ

«Ρήγματα» στον συνασπισμό της Γερμανίας από την άδεια Μερτς στον Ζελένσκι για πλήγματα βαθιά στη Ρωσία

Μεγάλη έκρηξη σε εργοστάσιο χημικών στην Κίνα – Τουλάχιστον πέντε νεκροί, συγκλονιστικά βίντεο