Έχουν γραφεί πολλά για τον ρόλο του Τύπου στα Ιουλιανά, ακόμη και βιβλία αναφέρονται στο θέμα, ωστόσο δεν αποδίδεται σε αυτά η δέουσα σημασία στη συμμετοχή του εκδότη Γιάννη Βελλίδη και της εφημερίδας «Μακεδονία» στο σκηνικό των ημερών εκείνων, το 1965.

Εξήντα ακριβώς χρόνια μετράει η χώρα από την ημέρα που αναγκάστηκε σε παραίτηση ο νόμιμα εκλεγμένος πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, με το κόμμα της Ένωσης Κέντρου και μάλιστα με το ποσοστό του 52,72%. Στις 15 Ιουλίου του 1965, ο  Γέρος της Δημοκρατίας, όπως τον αποκαλούσαν, εξαναγκάστηκε από τον βασιλιά Κωνσταντίνο σε παραίτηση, μετά από ανταλλαγή επιστολών, από τις 8 Ιουλίου και μια δια ζώσης συνάντησης των δύο στο ανάκτορο της Κέρκυρας. Αιτία, η άρνηση του νεαρού, τότε, βασιλιά στην υπογραφή του διατάγματος για την ανάληψη του υπουργείου Εθνικής Αμύνης από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, στη θέση του «παλατιανού» Πέτρου Γαρουφαλιά.

Ταυτόχρονα, θα υπήρχε αντικατάσταση του αρχηγού του στρατού, Ιωάννη Γεννηματά, καθώς εκπονούνταν σχέδιο υπονόμευσης του πρωθυπουργού, με την επίκληση από μέρους τους εμπλοκής του γιού του Ανδρέα Παπανδρέου στην «υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ».

Όλα τούτα είναι γνωστά, όπως και ο ρόλος του Τύπου στη συκοφάντηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Πέρα από τους δεξιούς εκδότες της «Καθημερινής», της «Ακρόπολης», του «Εθνικού Κήρυκα», της «Απογευματινής», στο παιχνίδι εναντίον του Γεώργιου Παπανδρέου εισήλθαν παραδοσιακά «κεντρώοι» εκδότες, όπως το συγκρότημα Λαμπράκη («Βήμα», «Νέα»), ο Ιωάννης Παπαγεωργίου της «Αθηναϊκής» και ο -έτσι κι αλλιώς «μητσοτακικός» – Πάνος Κόκκας της «Ελευθερίας». Για το λόγο αυτόν οι αγανακτισμένοι πολίτες βγήκαν στους δρόμους, καίγοντας φύλλα των εφημερίδων αυτών, αλλά και της εφημερίδας «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» του Γιάννη Βελλίδη.

Ο «Γάτος» στηρίζει τον «Γέρο»

Είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος, με τα σημερινά δεδομένα, την επιρροή του Γιάννη Βελλίδη στα πολιτικά πράγματα εκείνης της εποχής και αρκεί να αναλογιστεί ο αναγνώστης τη ρήση του Γεωργίου Παπανδρέου, «ο Βελλίδης κρατάει στα χέρια του το ποσοστό του πρώτου κόμματος», για να πάρει μια ιδέα για την ισχύ του. Η πρώτη συνάντηση του Μακεδόνα εκδότη με τον Παπανδρέου πραγματοποιήθηκε το 1953, στα εγκαίνια των νέων εγκαταστάσεων της εφημερίδας.

Γεώργιος Παπανδρέου και Σοφοκλής Βενιζέλος στα εγκαίνια των νέων εγκαταστάσεων της «Μακεδονίας» το 1953

Ακολούθησε μια πενταετής φιλική σχέση, υποστηρικτική προς τον πολιτικό, από την πλευρά του εκδότη Βελλίδη. Μάλιστα, το 1958, μετά τις εκλογές που έφεραν στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης την ΕΔΑ του Πασσαλίδη, η πάγια αντικομμουνιστική τοποθέτηση του Βελλίδη τον έφερε σε ρόλο συνδέσμου για τον σχηματισμό της Ένωσης Κέντρου. Ήταν αυτός που συγκάλεσε στη Λοζάνη μια κρυφή συνάντηση του Σοφοκλή Βενιζέλου, του Στέφανου Στεφανόπουλου και του Σπύρου Μαρκεζίνη, προκειμένου να ενωθούν οι κεντρώες δυνάμεις, για την αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου.

Βρέθηκαν στην ελβετική πόλη, επικαλούμενοι κάποιες δικαιολογίες για τους δημοσιογράφους. Ο ίδιος ο Βελλίδης δήλωσε ότι θα επισκεπτόταν το “salon d’ auto“, στο Παρίσι. Εκεί τους ανακοίνωσε, λίγο πολύ, ότι αρχηγός ενός τέτοιου σχήματος θα έπρεπε να είναι ο Γεώργιος Παπανδρέου, κάτι με το οποίο διαφώνησε έντονα ο Μαρκεζίνης. Ο στενότατος φίλος του εκδότη Σοφοκλής Βενιζέλος είπε ότι «δε θα τον φέρουμε στο σπίτι μας τον Μαρκεζίνη, να μας πει τι θα κάνουμε…», ο δε Βελλίδης για να τον πείσει, του είπε: «Αυτόν τον θέλουμε για ντελάλη, Σπύρο». Ο Στεφανόπουλος συμφώνησε και κάπως έτσι μπήκαν τα θεμέλια για την ίδρυση της Ένωσης Κέντρου, η οποία επισήμως πραγματοποιήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 1961. Ο δήμαρχος Αθηναίων Τσουκαλάς ήταν αυτός στον οποίον ανατέθηκε η μεταφορά της πρότασης στον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος τον επισκέφθηκε στο Καστρί, για να λάβει την απάντηση: «Μετά χαράς…». 

Ο Γιάννης Βελλίδης και ο Στέφανος Στεφανόπουλος, υπό το βλέμμα του Κωνσταντίνου

Η σχετική μαρτυρία προήλθε από τον πιστό ακόλουθο και δεξί χέρι του Βελλίδη, τον οδηγό του, Λευτέρη Βόδενα, τις αναμνήσεις του οποίου έχει καταγράψει τόσο ο δημοσιογράφος Χρίστος Χριστοδούλου στο εγκυρότατο βιβλίο «Ο εκδότης Ιωάννης Βελλίδης» όσο και η εκπομπή «Αρχείο» της Δώρας Αυγέρη, στην ΕΡΤ3. Σε αυτήν, μάλιστα, υπάρχει και ηχητικό απόσπασμα από την αποκλειστική μαρτυρία στον Χρίστο Χριστοδούλου για τα γεγονότα εκείνων των ημερών, από την κόρη του Βελλίδη, την Κατερίνα, η οποία συμφωνεί με τις αφηγήσεις του Χριστοδούλου και του Βόδενα.

Εκτός αυτών, αξιόπιστη είναι και η κατάθεση του τότε συντάκτη της  « Μακεδονίας» – και αργότερα διευθυντή της – Νικόλαου Βουργουντζή, με το βιβλίο «Το τελευταίο χειρόγραφο», όπως και η μεταπτυχιακή μελέτη της δημοσιογράφου της ίδιας εφημερίδας, Σοφίας Χριστοφορίδου.

Με αυτές τις ελάχιστες πηγές ως οπλοστάσιο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι από τη μία η αντικομμουνιστική τοποθέτηση του Βελλίδη (βέβαια, ο Βουργουντζής θεωρεί ότι η εφημερίδα του κάποιες φορές αλληθώριζαν προς τα αριστερά) κι από την άλλη η παγίως κεντρώα τοποθέτησή του, ήταν οι αιτίες που τον οδήγησαν στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Για κάτι τέτοια έλαβε το προσωνύμιο «Γάτος», όπως του αποδόθηκε, καθώς επρόκειτο για μια απολύτως προορατική κίνηση.

Το σκηνικό αλλάζει

Μετά την απόλυτη δικαίωση της κίνησης Βελλίδη, όπως αποδείχτηκε στις εκλογές του 1964, υπήρξε μια άρδην μεταστροφή της εφημερίδας του, όταν ξαφνικά βρέθηκε να στηρίζει τους αποστάτες, έχοντας μάλιστα προσωπική επαφή με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Η μαρτυρία του Βόδενα, για την αλλαγή της στάσης του, κρύβει μια απορία: «Πώς μπόρεσε αυτός ο καθαρά κεντρώος εκδότης να στηρίξει τις αντιδραστικές δυνάμεις, να γίνει πιο αντιδραστικός από τους αντιδραστικούς;».

Η απάντηση του είναι παρόμοια, με αυτήν που εκθέτει και ο Βουργουντζής στο βιβλίο του. Προσπαθώντας ο Βόδενας να αιτιολογήσει τη στάση του αφεντικού του, μιλάει για τον κομμουνιστικό κίνδυνο, αλλά και για την πιθανότητα πραξικοπήματος από στρατηγούς, το οποίο προετοίμαζαν «κάποια παιδιά απ’ έξω…», όπως αναφερόταν ο Βελλίδης στους Αμερικανούς. Υπήρχε έντονη ανησυχία στην πιθανότητα συνεργασίας του Παπανδρέου με την Αριστερά. Εκτός αυτού, ο εκδότης «ψάρωσε» -αυτήν τη λέξη χρησιμοποιεί ο οδηγός του- με τον θάνατο του Σοφοκλή Βενιζέλου, τον οποίον εκτιμούσε πολύ, ενώ με τον «Γέρο της Δημοκρατίας» τον συνέδεε μάλλον μια λυκοφιλία. Αυτός ήταν και ο λόγος της περίφημης ρήσης του Γεώργιου Παπανδρέου, όταν τηλεφωνικά ο Βελλίδης προσπαθούσε να τον καθησυχάσει για τη στάση του: «Γιάννο, στα προφορικά καλά τα πας, στα γραπτά όμως κόβεσαι».

Η εφημερίδα «Μακεδονία» για τον θάνατο του Σοφοκλή Βενιζέλου

«Υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ», σαμποτάζ στον Έβρο, «οργάνωση Καρφίτσα», αλλά και κρίση στο Κυπριακό, μετά την άρνηση του «σχεδίου Άτσεσον» από τον «Γέρο» ήταν αυτά που υπαγόρευσαν την αλλαγή στάσης του Βελλίδη, σύμφωνα με τα όσα διέδιδε ο ίδιος. Ήταν, όμως, έτσι ή η εμπλοκή των Αμερικανών περνούσε και από το γραφείο του;

Οι σακούλες που κατέβαιναν από τον έβδομο όροφο

Λίγο πριν την αποστασία, στα γραφεία της «Μακεδονίας», στην οδό Μητροπόλεως 1, είχε βρεθεί ο Τζον Σωσσίδης, με αναγνωρισμένες σχέσεις με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, ολότελα άνθρωπος των ανακτόρων, ενώ στον έβδομο όροφο της ίδιας πολυκατοικίας έδρευαν τα γραφεία του Τζον Πάπας, του ιδιοκτήτη των διυλιστηρίων Esso Pappas.

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βόδενα ήταν από εκεί που κατέβηκαν κάποιες σακούλες για το γραφείο του εκδότη, τις οποίες αργότερα πέρασαν κάποιοι βουλευτές της αποστασίας και παρέλαβαν. Από το γραφείο του διέρχονταν εκείνες τις ημέρες πολλά σημαίνοντα πρόσωπα, ενώ τόσο ο Βόδενας όσο κι ο Βουργουντζής αναφέρουν επίσκεψη του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (τον οποίον μάλιστα υποχρέωσε σε αναμονή στον προθάλαμο), του Γεώργιου Μπακατσέλου, βουλευτή Θεσσαλονίκης και του Αχιλλέα Μπαντουβή, ιδιαιτέρου του για μικρό χρονικό διάστημα πρωθυπουργού, μετά την αποστασία, Στέφανου Στεφανόπουλου. Ήταν τις ημέρες που η Αθήνα  και όλη η Ελλάδα έβραζε (383 διαδηλώσεις καταμετρήθηκαν από τις 15 Ιουλίου έως τα τέλη Δεκεμβρίου του 1965) και που – πάλι κατά τον Βόδενα – ο Τζον Πάπας εισήλθε στο γραφείο, επιδεικνύοντας με την παλάμη του τον αριθμό πέντε, φωνάζοντας: : «φάιβ μίλιον», όπως τουλάχιστον το αντιλήφθηκε ο οδηγός που τράβηξε για λίγο τη συρταρωτή πόρτα.

Απόσπασμα από την εκπομπή ΑΡΧΕΙΟ της ΕΡΤ3:

(Το «δεξί χέρι» του Γιάννη Βελλίδη, Λευτέρης Βόδενας, και η κόρη του εκδότη Κατερίνα Βελλίδου αφηγούνται τις μνήμες τους από την αποστασία και τον ρόλο του εκδότη με αυτήν, στην εκπομπή της ΕΡΤ 3 «Αρχείο»( 2003) «Δυναστεία Βελλίδη. Μύθοι και αλήθειες».)

Είναι αλήθεια πώς οι συγκεκριμένες μαρτυρίες, δεν αμφισβητήθηκαν ποτέ επισήμως, αλλά εμμέσως ενισχύθηκαν, μετά από χρόνια, από μερικώς αποχαρακτηρισμένο έγγραφο των μυστικών υπηρεσιών της τότε κυβέρνησης Τζόνσον. Το σίγουρο είναι ότι ο ίσως παραγνωρισμένος ρόλος του Βελλίδη αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η πολιτική αφρόκρεμα της χώρας το βράδυ της αποστασίας βρισκόταν συγκεντρωμένη στο σπίτι του εκδότη στην Κηφισιά, εκτός βέβαια από τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Τα γενέθλια της κόρης του Κατερίνας υπήρξαν μάλλον πρόσχημα, η ορκωμοσία του αποστάτη Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα σίγουρο γεγονός που οδήγησε στην έκρηξη των Ιουλιανών. Τι κι αν , πολλά χρόνια μετά, ο «Γάτος» ομολόγησε στον Μπαντουβή, αντιλαμβανόμενος τον δρόμο που είχε στρώσει για τη χούντα: «Αχιλλέα, δεν έπρεπε να τον φάμε τον Γέρο».

Ιδιόχειρο σημείωμα  του Γεώργιου Παπανδρέου προς τον Βελλίδη

Διαβάστε επίσης:

«Βράζουν» οι αγρότες για τον ΟΠΕΚΕΠΕ – Ζητούν απόδοση πολιτικών και ποινικών ευθυνών – Ακόμη δεν πήραν αποζημιώσεις για τον Daniel

Σκάφος της Frontex βυθίστηκε στη Μυτιλήνη – Προσέκρουσε σε ξέρα (Video)

Θεσσαλονίκη: Νέα φωτιά στη ΒΙ.ΠΕ Σίνδου – Μήνυμα από το 112 για επικίνδυνους καπνούς (Video)