Τίτλος ταινίας: Η γεύση του κερασιού

Σκηνοθεσία: Αμπάς Κιαροστάμι

Παίζουν: Χομαγιούντ Ερσάντι

Σχεδόν σα να κάνει ένας σπουδαίος φιλόσοφος κινηματογράφο, ο Ιρανός Αμπάς Κιαροστάμι είναι αυτός που αναλαμβάνει το σχετικό έργο, και ολοκληρώνει ένα φιλοσοφικό δοκίμιο με το μελάνι των εικόνων. Πρώτος στη δεκαετία του ‘90, με δηλωμένη πίστη στην ψηφιακή κάμερα, ο Αμπάς Κιαροστάμι πραγματοποιεί ευκίνητα γυρίσματα, και οργανώνει ένα ιδιαίτερο road movie στην Τεχεράνη, και κυρίως στα περίχωρά της. Η αναζήτηση χείρας βοηθείας του πρωταγωνιστή, του κυρίου Μπαντί, γίνεται η ίδια αφηγηματικό όχημα κι έτσι, με τον ευφυή τούτον τρόπο, έχουμε την απόλυτη ταύτιση περιεχομένου και φόρμας: η φιλοσοφική διερώτηση και ο δρόμος για την απόκριση σε αυτήν.

Όσο το αυτοκίνητο του Μπαντί περιφέρεται και περιστρέφεται στα μέσα και στα έξω της ιρανικής πρωτεύουσας, η κάμερα- βλέμμα του πρωταγωνιστή ψηλαφεί ανθρώπους, όψεις και βλέμματα. Πάνω τους προσπαθεί να διαβάσει σκέψεις και αντιδράσεις, πραγματοποιεί μικρές ανασκαφές. Διόλου τυχαία, μια από τις συναντήσεις του φιλμ πραγματοποιείται πάνω σε ένα σκαπτικό μηχάνημα, σε μια έκταση εξόρυξης πετρωμάτων, την οποία ανεβαίνουν αγκομαχώντας τα φορτηγά, σα σύμβολα «μικρών γολγοθάδων» της καθημερινότητας. Προφανώς, ο Μπαντί αδυνατεί να σηκώσει το φορτίο ζωής που του αναλογεί και ψάχνει τρόπο να τερματίσει τη διαδρομή, να αυτοκτονήσει. Για το σκοπό αυτόν αναζητά κάποιον να τον βοηθήσει στην πρόθεσή του, έναντι αδράς αμοιβής. Η πορεία και οι συναντήσεις με διαφορετικούς τύπους ανθρώπων αποτελεί και τη φιλοσοφική άσκηση του σκηνοθέτη, καθώς οι αντιδράσεις και τα επιχειρήματα διαφέρουν.

Παρακολουθώντας τις ασκήσεις ζωής, οι οποίες εκτελούνται γύρω του, ο Μπαντί αδυνατεί να συμμετάσχει. Στη συνάντησή του με έναν στρατιώτη, ο πρωταγωνιστής αντιλαμβάνεται την προσήλωση σε κανόνες – έστω και δίχως την κατανόησή τους- οι οποίοι, ωστόσο, υποβοηθούν την τήρηση της τάξης και την οργάνωση της ομαδικής- κοινωνικής ζωής. Συνεπώς, ο φαντάρος δεν μπορεί να αναλάβει τον εξοστρακισμό ενός μέλους από την κοινότητα, πολλώ δε μάλλον να αντιληφθεί το «γιατί» της αυτοχειρίας του. Η κοινωνία – ακόμη και με τη μορφή της αγέλης- έχει υποχρέωση να προστατεύει τα «ζωάκια» της, τα οποία ενστικτωδώς κρατούνται από το κλαδί της ζωής, έστω κι αν αυτό κάποτε θα σπάσει. Ως τότε, ενστικτωδώς συμβιώνουμε και συναρμοζόμαστε. Τι κι αν ο τρόπος που το πράττουμε δεν υπακούει στη δυνατότητα της ατομικής ελευθερίας;

Σε άλλη συνάντηση, το λόγο παίρνει η θρησκεία και η ηθική αντίδραση στην αυτοκτονία. Και πάλι δεν υπάρχει δυνατότητα αυτόφωτης επιλογής στον βίο, η ατομική ελευθερία χαρίζεται άνωθεν κι εκεί, τελικά, την αποδίδουμε. Η ελεύθερη βούληση είναι μια άχρηστη ψευδαίσθηση, καθώς ο Θεός, ο οποίος είναι σαφώς σοφότερος και πληρέστερος από εμάς, κατέχει τα μυστικά της ύπαρξής μας. Εμείς, απλώς, δεχόμαστε τη χάρη του, τον ευγνωμονούμε και τον ακολουθούμε: Αυτός γνωρίζει, ακόμη και το λόγο της ταλαιπωρίας μας, του Γολγοθά μας, όπως αναφέραμε, άρα τον εμπιστευόμαστε, καθώς δεν μπορούμε παρά να αφεθούμε στη γνώση του. Ακούγεται παράδοξο να σχολιάζουμε με χριστιανικούς όρους μια ταινία γυρισμένη στα εδάφη της ισλαμικής δημοκρατίας του Ιράν, ωστόσο θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι μια ομάδα σημαντικών σκηνοθετών της χώρας γνωρίζει τον χριστιανισμό, εμπνεέται από αυτόν και με την τακτική των σούφηδων ( ομάδες μουσουλμάνων μοναχών, με σαφείς αναγωγές στην ορθοδοξία) προσπαθούν να ξεφύγουν από την κρατική μέγγενη. Το ίδιο συνέβη και με τη συγκεκριμένη δημιουργία του Κιαροστάμι, στην οποία υπήρξαν κρατικές αντιδράσεις για τις θρησκευτικές αναφορές του, αλλά ο Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες το 1997 την έκαναν αποδεκτή από το καθεστώς.

Τελικά, ο σχεδόν υπερόπτης- καταθλιπτικός Μπαντί, αφού εύκολα αντιμετωπίζει τον αντίλογο, δύσκολα όμως τη σκόνη του βίου ( η ταινία μοιάζει χαμένη σε ένα χωματώδες τοπίο, όμοιο με την άχαρη ζωή ) βρίσκει «τον μάστορα» του. Στο πρόσωπο ενός παρασκευαστή στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας (εκεί όπου η φύση αποτελεί τον «πηλό» της ανθρώπινης ύπαρξης) συμπυκνώνεται η εμπειρία και η γνώση του νοήματος της ανθρώπινης παρουσίας στον κόσμο. Όπως δηλώνει, η δωδεκάχρονη εγγονή του πάσχει από λευχαιμία και με τα χρήματα που τού προσφέρει ο Μπαντί θα καταφέρει να εξεύρει και να αγοράσει το σωτήριο φάρμακο. «Έτσι, θα ξαναδεί την ανατολή του ήλιου και θα ξαναδοκιμάσει τη γεύση του κερασιού», όπως χαρακτηριστικά αιτιολογεί την πράξη της βοήθειας στην αυτοχειρία. Και βράδυ πια, ο Μπαντί χώνεται στον τάφο του, στο σκοτάδι του κάτω κόσμου. Το πλάνο παραμένει επίσης βουτηγμένο στο πηχτό σκοτάδι, για κάποιο χρόνο. Μια αστραπή φωτίζει το σκότος της νύχτας και του φιλμ. Να ‘ναι, άραγε, το φως μιας ανώτερης ύπαρξης;

Το σίγουρο είναι πως οι ασκήσεις ζωής, εκεί έξω, συνεχίζονται και τώρα, στο τελευταίο, πλέον, πλάνο, είναι ο ίδιος ο Κιαροστάμι ο οποίος τις κινηματογραφεί. Η ζωή ανήκει σε αυτούς που γνωρίζουν τον τρόπο να γεύονται τους χυμούς της και η τέχνη είναι ένας από αυτούς.

Αξιολόγηση: ****1/2

Διαβάστε επίσης:

Ο Τζουντ Λο ως Βλαντιμίρ Πούτιν στην ταινία «Ο Μάγος του Κρεμλίνου» του Ολιβιέ Ασάγιας

«Hamnet»: Paul Mescal και Jessie Buckley ενώνουν τις δυνάμεις τους στη νέα ταινία της Chloé Zhao (photos/video)

«Is This Thing On?»: Κυκλοφόρησε το πρώτο trailer της ταινίας που σκηνοθετεί ο Bradley Cooper (photos/video)