Η πρόσφατη εισβολή ρωσικών drones στον εναέριο χώρο της Πολωνίας αναζωπύρωσε τις ανησυχίες για την κλιμάκωση του πολέμου πέρα από τα ουκρανικά σύνορα και υπενθύμισε πόσο εύθραυστη παραμένει η ασφάλεια της Ευρώπης.

Την ίδια στιγμή, η παντελής απουσία ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου καταδεικνύει ότι η προοπτική μιας ειρηνευτικής λύσης απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο. Σε αυτό το πλαίσιο, η σύγκρουση δεν περιορίζεται μόνο στο πεδίο των μαχών, αλλά εξελίσσεται σε έναν ευρύτερο αγώνα φθοράς με άμεσες συνέπειες για το ΝΑΤΟ, την Ευρώπη και τη διεθνή κοινότητα.

Ρωσικά drones παραβιάζουν τον πολωνικό εναέριο χώρο

Περίπου 20 ρωσικά φθηνά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Gerbera παραβίασαν σκόπιμα τον πολωνικό εναέριο χώρο και καταρρίφθηκαν με πανάκριβα συστήματα αεράμυνας, υπογραμμίζοντας πόσο απροετοίμαστη είναι η Ευρώπη και το ΝΑΤΟ για την εξουδετέρωση παρόμοιων απειλών. Το Gerbera είναι ένα φτηνό drone μεγάλης εμβέλειας, κινεζικής κατασκευής, το οποίο συναρμολογείται στη Ρωσία. Διαθέτει έναν κινητήρα και μια έλικα στο πίσω μέρος, όπως τα drones Shahed, που η Ρωσία είτε αγοράζει από το Ιράν είτε κατασκευάζει η ίδια.

Λίγες ώρες αργότερα, αφού η Μόσχα αρνήθηκε ότι τα drones προέρχονταν από τη Ρωσία, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ επικαλέστηκε το Άρθρο 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, που ορίζει ότι τα κράτη – μέλη της Συμμαχίας μπορούν να διαβουλεύονται όποτε θεωρούν ότι απειλείται η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλειά τους.

Λίγες ημέρες μετά τη μαζική παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου, ένα ακόμη ρωσικό drone εισήλθε στον ρουμανικό εναέριο χώρο. Οι ρουμανικές δυνάμεις απογείωσαν δύο μαχητικά αεροσκάφη F-16 από την 86η Αεροπορική Βάση κοντά στο Φετέστι, τα οποία παρακολούθησαν το drone μέχρι να εξέλθει από τον ρουμανικό εναέριο χώρο (50 λεπτά μετά την είσοδό του). Αυτή ήταν η δεύτερη ρωσική παραβίαση του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ, μέσα σε τέσσερις ημέρες.

ΝΑΤΟϊκή επιχείρηση «Ανατολικός Φρουρός» (Eastern Sentry)

Λόγω της αυξημένης έντασης μετά την εισβολή των ρωσικών drones, αλλά και λόγω της διεξαγωγής της κοινής διακλαδικής ρωσο-λευκορωσικής άσκησης Zapad-2025 (12-16 Σεπτεμβρίου):

● Περίπου 40.000 Πολωνοί στρατιώτες έλαβαν εντολή να αναπτυχθούν στην περιοχή των συνόρων Πολωνίας – Λευκορωσίας.

● Το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε αργοπορημένα την έναρξη της επιχείρησης «Ανατολικός Φρουρός» (Eastern Sentry), για την ενίσχυση της ανατολικής πλευράς του ΝΑΤΟ.

● Ο Πολωνός Πρόεδρος Κάρολ Ναβρότσκι υπέγραψε διάταγμα που εξουσιοδοτεί το ΝΑΤΟ να αναπτύξει ένα ακόμη απόσπασμα στην ανατολική Πολωνία για τη διεξαγωγή της εν λόγω επιχείρησης.

Οι εξελίξεις δείχνουν ότι η ένταση στα σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας δεν αποτελεί μια απλή «παρενέργεια» του πολέμου, αλλά έναν νέο άξονα αντιπαράθεσης. Την ίδια στιγμή, η κινητοποίηση των πολωνικών δυνάμεων καταδεικνύει ότι η Βαρσοβία δεν προτίθεται να αφήσει την πρωτοβουλία κινήσεων στη Μόσχα και το Μινσκ, αλλά αναλαμβάνει ενεργό ρόλο «πρώτης γραμμής».

Τι επιδίωκε το Κρεμλίνο;

Η Ρωσία πρωτίστως επιδιώκει να περιορίσει ή να αποτρέψει τη δυτική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Εφόσον υιοθετηθεί η εκδοχή ότι τα ρωσικά drones εισέβαλαν σκόπιμα στον εθνικό εναέριο χώρο της Πολωνίας, τότε μπορούμε να καταλήξουμε σε μια σειρά εκτιμήσεων, οι οποίες δεν αλληλοαναιρούνται μεταξύ τους, αλλά αντίθετα αλληλοσυμπληρώνονται.

Η χρήση των drones εντάσσεται σε ένα ευρύτερο υβριδικό πλαίσιο, όπου οι στρατιωτικές ενέργειες συνδυάζονται με την προπαγάνδα και τον ψυχολογικό αντίκτυπο στην κοινή γνώμη. Στην προκειμένη περίπτωση, οι μικρής κλίμακας παραβιάσεις των drones Gerbera στην Πολωνία χρησιμοποιήθηκαν από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις προκειμένου:

● Να αξιολογήσουν σε επιχειρησιακό επίπεδο την αποτελεσματικότητα της αντίδρασης των δυτικών δυνάμεων. Δηλαδή, το ποσοστό κατάρριψης των drones, την τακτική που επιλέχθηκε, τα όπλα (π.χ. βλήματα εδάφους – αέρος, το είδος του ηλεκτρονικού πολέμου, τα αεροσκάφη αναχαίτισης, τα drones αναχαίτισης και τις λοιπές δυνάμεις αεράμυνας), τις επικοινωνίες που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και την ταχύτητα λήψης αποφάσεων κατά τη διάρκεια και μετά την παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου. Στο σημείο αυτό να υπογραμμίσουμε ότι η αδυναμία του ΝΑΤΟ στην άμυνα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών είναι υπαρκτή.

● Να ασκήσουν ψυχολογική πίεση, καθότι τα εχθρικά drones δημιουργούν αίσθημα ανασφάλειας στις κοινωνίες των γεωγραφικά εκτεθειμένων χωρών, αλλά ταυτόχρονα καλλιεργείται η εντύπωση μιας πιθανής ρωσικής επίθεσης προς τη Δύση.

● Να διατηρήσουν μια συγκρουσιακή κατάσταση σε επιθυμητό επίπεδο. Η Μόσχα δεν επιδιώκει την ειρήνη, αλλά την εφαρμογή μιας στρατηγικής ελεγχόμενης έντασης με τη Δύση.

● Να αποκωδικοποιήσουν στη συγκεκριμένη περίπτωση τις προθέσεις της Ουάσιγκτον και των Ευρωπαίων για πιθανή εφαρμογή του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ περί συλλογικής άμυνας, όταν ένα ή περισσότερα κράτη – μέλη δεχθούν επίθεση.

● Να εξασφαλίσουν διπλωματικά και στρατιωτικά οφέλη, εφόσον η κυβέρνηση Τραμπ δεν ανταποκριθεί άμεσα και συνεκτικά. Στόχος του Κρεμλίνου είναι να διαρραγεί η συνοχή μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρώπης, οπότε η αντίδραση κατά της Ρωσίας δεν θα είναι «ΝΑΤΟϊκή», αλλά μόνο «ευρωπαϊκή».

Ρωσο-Λευκορωσική διακλαδική άσκηση «Zapad-2025»

Οι ρωσικές και οι λευκορωσικές δυνάμεις διεξήγαγαν τη διακλαδική άσκηση Zapad-2025 (Δύση-2025), από τις 12 έως τις 16 Σεπτεμβρίου, στη Ρωσία και τη Λευκορωσία, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων περιοχών της Βαλτικής και του Μπάρεντς. Σκοπός της άσκησης ήταν να δοκιμαστεί η αμυντική ετοιμότητα των δυνάμεων του «Κράτους της Ένωσης» Ρωσίας – Λευκορωσίας και να εκπαιδευτεί το προσωπικό στη χρήση πυρηνικών όπλων (!)

Την τελευταία ημέρα της άσκησης, ο Πούτιν επισκέφτηκε το πεδίο εκπαίδευσης Mulino (περίπου 340 χλμ. ανατολικά της Μόσχας), όπου δήλωσε ότι 100.000 στρατιώτες, συμπεριλαμβανομένου στρατιωτικού προσωπικού από έξι επιπλέον χώρες (Μπαγκλαντές, Ινδία, Μπουρκίνα Φάσο, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Μάλι και Ιράν), συμμετείχαν στη Zapad-2025. Ωστόσο, οι ένοπλες δυνάμεις της Λιθουανίας ανέφεραν ότι συνολικά συμμετείχαν 30.000 Ρώσοι και Λευκορώσοι στρατιώτες, αλλά μόνο 8.000 αναπτύχθηκαν εντός της Λευκορωσίας. Από αυτούς, οι 2.000 ήταν Ρώσοι και οι 6.000 ήταν Λευκορώσοι στρατιώτες. Προφανώς, οι απαιτήσεις των επιχειρήσεων στο ρωσο-ουκρανικό μέτωπο δεν επέτρεπαν την αποδέσμευση μεγαλύτερης δύναμης.

Επιθέσεις ουκρανικών drones κατά ρωσικών στόχων

Το ουκρανικό Γενικό Επιτελείο ανέφερε ότι, από τις 11 έως τις 16 Σεπτεμβρίου, ουκρανικά drones μεγάλης εμβέλειας έπληξαν:

● Τον μεγαλύτερο λιμένα πετρελαίου Πριμόρσκ της Βαλτικής Θάλασσας, μέσω του οποίου η Ρωσία μεταφέρει περίπου 60 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.  

● Το διυλιστήριο πετρελαίου Bashneft-Novoil στην Ούφα της Δημοκρατίας του Μπασκορτοστάν (περίπου 1.150 χλμ. νοτιοανατολικά της Μόσχας).

● Το δεύτερο μεγαλύτερο ρωσικό διυλιστήριο πετρελαίου Kirishi στην περιφέρεια Λένινγκραντ, με ετήσια χωρητικότητα άνω των 20 εκατομμυρίων τόνων πετρελαίου.

● Το χημικό εργοστάσιο Metafrax στην πόλη Γκουμπάκα (περίπου 1.250 χλμ. ανατολικά της Μόσχας), τα προϊόντα του οποίου χρησιμοποιούν οι ρωσικές αμυντικές βιομηχανίες για την κατασκευή εκρηκτικών.

● Το διυλιστήριο πετρελαίου Saratov (περίπου 700 χλμ. νοτιοανατολικά της Μόσχας), το οποίο έχει παραγωγική ικανότητα 4,8 εκατομμυρίων τόνων και προμηθεύει τον ρωσικό στρατό.

Το «Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου» (ISW) εκτιμά ότι οι επιθέσεις των ουκρανικών drones κατά κρίσιμων ρωσικών ενεργειακών υποδομών αφενός υποβαθμίζουν την ικανότητα της Ρωσίας να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο, αφετέρου αυξάνουν τις ελλείψεις βενζίνης στη Ρωσία και στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας.

Μαζικές ρωσικές επιθέσεις με drones και βλήματα κατά της Ουκρανίας

Σύμφωνα με αναφορές της ουκρανικής Πολεμικής Αεροπορίας, από τις 10 έως τις 17 Σεπτεμβρίου 2025, οι ρωσικές δυνάμεις συνέχισαν τις μαζικές επιθέσεις με συνολικά 782 drones (Shahed, Gerbera και άλλα) και 44 βλήματα (cruise Kalibr, Kh-101, Kh-59/69Μ και Iskander-M/KN-23), προκαλώντας ζημιές κυρίως σε οικιστικές, εμπορικές και ενεργειακές υποδομές στις περιφέρειες Τσερνιχόφ, Χάρκοβο, Ζαπορίζια, Σούμι, Νικολάιφ, Χμελνίτσκι, Βίνιτσα, Βολίν, Ζιτόμιρ και Ντνιεπροπετρόφσκ.

Ο Ζελένσκι χαρακτήρισε τις ρωσικές επιθέσεις με drones ως «επιχείρηση αεροπορικής τρομοκρατίας» και πρόσθεσε ότι τον Σεπτέμβριο η Ρωσία έχει εκτοξεύσει περισσότερα από 3.500 drones και σχεδόν 190 πυραύλους εναντίον της Ουκρανίας.

Στρατιωτική υποστήριξη των συμμάχων προς την Πολωνία

Μετά την εισβολή των ρωσικών drones, η οποία τόνισε τη στρατιωτική αδυναμία των ευρωπαϊκών χωρών και την εξάρτησή τους από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι σύμμαχοι ανακοίνωσαν ότι θα ενισχύσουν στρατιωτικά την Πολωνία. Συγκεκριμένα:

● Η Σουηδία θα παράσχει ένα πακέτο έκτακτης ανάγκης με μέσα αεράμυνας και αεροσκάφη.

● Η Ολλανδία θα προσφέρει συστήματα αεράμυνας Patriots, καθώς και αμερικανο-νορβηγικά συστήματα αεράμυνας μέσου βεληνεκούς NASAMS.

● Η Τσεχία θα παραδώσει μια μονάδα ελικοπτέρων με ειδικά τροποποιημένα ελικόπτερα Mi-171.

Τι να περιμένουμε…

Στην παρούσα φάση, ούτε η Μόσχα αλλά ούτε και το Κίεβο δείχνουν διάθεση για συμβιβασμό. Η Ρωσία επενδύει στη φθορά, ενώ η Ουκρανία επιδιώκει περισσότερη στρατιωτική στήριξη από το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη.

Ο πόλεμος έχει μετατραπεί σε έναν αγώνα αντοχής, με αργές μετακινήσεις γραμμών και φθορά σε προσωπικό και οπλικά συστήματα. Επομένως, δεν διαφαίνεται άμεση αποφασιστική ανατροπή. Η Δύση αναμένεται να ενισχύσει την ουκρανική αεράμυνα, καθώς οι επιθέσεις με ρωσικά drones και πυραύλους συνιστούν βασική απειλή. Υπάρχει προσδοκία για παροχή πιο προηγμένων δυτικών συστημάτων, αλλά και για ρωσική προσαρμογή με νέες τακτικές και οπλικά συστήματα.

Η παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου μπορεί να χαρακτηρισθεί μεταξύ άλλων και ως ένα «προσυγκρουσιακό επεισόδιο» μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ, το οποίο απομακρύνει περισσότερο την προοπτική του τερματισμού του πολέμου. Αν η Μόσχα συνεχίσει να δοκιμάζει τις ΝΑΤΟϊκές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, τότε η επέκταση του πολέμου δυτικότερα θα θεωρείται αναμενόμενη.

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Διαβάστε επίσης:

Παρά τρίχα σύγκρουση του Air Force One: Απίστευτοι διάλογοι – «Αφήστε το iPad!» (Audio)

Πενσιλβάνια: Τρεις αστυνομικοί νεκροί, δύο σε κρίσιμη κατάσταση από πυρά ενόπλου (photos/videos)

Επίσκεψη Τραμπ στη Βρετανία: Μετά τη χλιδή επιστροφή στα… γήινα – Συνάντηση με Στάρμερ