Η συμφωνία που υπεγράφη στο Σαρμ ελ Σέιχ για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα παρουσιάστηκε ως ιστορική ευκαιρία για ειρήνη, αλλά και ως μια δύσκολη αρχή. Επισήμως, σηματοδοτεί το τέλος των εχθροπραξιών και ανοίγει τον δρόμο για πολιτική λύση. Πίσω όμως από τις φωτογραφίες των υπογραφών, το ερώτημα παραμένει: μπορεί αυτό το κείμενο να μετατραπεί σε πραγματική ειρήνη;

Πριν δούμε (συνοπτικά) τους όρους της συμφωνίας ας έχουμε κατά νου τους παράγοντες που οδήγησαν σ’ αυτήν:

• Στρατιωτική εξουθένωση / αποδόμηση ικανοτήτων της Hamas. Με απλούστερη διατύπωση στρατιωτική συντριβή της Hamas.
• Το συντριπτικό (αμερικανο-ισραηλινό) χτύπημα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και κατ’ επέκταση τον περιορισμό των δυνατοτήτων της Τεχεράνης να συνεχίσει τον εφοδιασμό της Hamas.
• Ο «αποκεφαλισμός» της ηγεσίας της Χεζμπολάχ από τα «έξυπνα» ισραηλινά χτυπήματα, γεγονός που αποστέρησε τη Hamas από έναν «διπλανό σύμμαχο εν όπλοις» και διέρρηξε μια εφοδιαστική γραμμή.
• Η «ρυμούλκηση» βασικών χρηματοδοτών της Hamas όπως η Τουρκία και το Κατάρ, στην αμερικανική «γραμμή» και το σχέδιο Τραμπ.

Τι προβλέπει η συμφωνία

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε (με την Αίγυπτο να πιστώνεται μεγάλο μέρος της επιτυχίας) προβλέπει:

• Πλήρη κατάπαυση πυρός, με άμεση παύση των στρατιωτικών επιχειρήσεων και αμοιβαία αποχώρηση δυνάμεων από τα σημεία αντιπαράθεσης.
• Ανθρωπιστική πρόσβαση χωρίς εμπόδια, υπό την εποπτεία του ΟΗΕ και του Ερυθρού Σταυρού.
• Απελευθέρωση κρατουμένων και ομήρων σε σταδιακές φάσεις, με διεθνή παρακολούθηση.
• Έναρξη πολιτικής διαδικασίας για την ανασυγκρότηση των παλαιστινιακών θεσμών και την προοπτική ενιαίας παλαιστινιακής διοίκησης στη Γάζα.
• Δέσμευση για ανοικοδόμηση, με διεθνές ταμείο χρηματοδότησης υπό αιγυπτιακή εποπτεία.

Η διατύπωση είναι φιλόδοξη. Η πραγματικότητα, ωστόσο, παραμένει σύνθετη και εύθραυστη. Πολλοί αμφιβάλλουν αν η εφαρμογή των όρων είναι εφικτή χωρίς σταθερή πολιτική συμφωνία για το μέλλον της Γάζας και χωρίς σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας.

Ο αραβικός κόσμος

Οι επίσημες τοποθετήσεις των αραβικών κρατών κινούνται μεταξύ προσεκτικής ικανοποίησης και επιφυλακτικής σιωπής.

• Η Αίγυπτος, που ανέλαβε ρόλο μεσολαβητή, εμφανίζεται δικαιωμένη, υπογραμμίζοντας ότι «η ειρήνη μπορεί να επιβληθεί μόνο μέσα από πολιτική λύση». Παράλληλα, τονίζει ότι πρέπει να αποφευχθεί κάθε ενέργεια που θα οδηγούσε σε εκτόπιση Παλαιστινίων.
• Η Ιορδανία και ο Λίβανος εκφράζουν ανησυχία για τα σύνορα και τις δημογραφικές επιπτώσεις, προειδοποιώντας για νέες εντάσεις αν δεν διασφαλιστεί η παλαιστινιακή κυριαρχία.
• Η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ καλωσορίζουν τη συμφωνία, αλλά ζητούν «σαφείς εγγυήσεις» ότι η Γάζα δεν θα βρεθεί υπό ξένη κατοχή ή διοίκηση.
• Ορισμένες φωνές – κυρίως σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ημιεπίσημα έντυπα – εκφράζουν δυσπιστία: θεωρούν πως η συμφωνία αποσκοπεί περισσότερο στη διαχείριση της κρίσης παρά στη λύση του παλαιστινιακού ζητήματος.

Γενικά, στον αραβικό κόσμο επικρατεί η αίσθηση ότι η συμφωνία είναι θετικό πρώτο βήμα, αλλά η επιτυχία της θα κριθεί αποκλειστικά από το αν συνοδευτεί από σαφές πολιτικό πλαίσιο για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους.

Ρωσία και Κίνα

Η Μόσχα, μέσω του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, «χαιρέτισε τη συμφωνία», αλλά επεσήμανε ότι «οι δηλώσεις και από τις δύο πλευρές δείχνουν πως τίποτα δεν έχει οριστικά τελειώσει».

Ρωσικά μέσα, όπως το TASS, χαρακτηρίζουν την κατάπαυση «εύθραυστη» και προειδοποιούν ότι η απουσία εγγυημένων όρων μπορεί να οδηγήσει σε νέα αναζωπύρωση.

Η ρωσική διπλωματία επαναλαμβάνει τη σταθερή της θέση: μόνη βιώσιμη λύση είναι η δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967, με την Ιερουσαλήμ ως κοινή πρωτεύουσα. Παράλληλα, η Μόσχα εμφανίζεται επιφυλακτική απέναντι στις αμερικανικές πρωτοβουλίες, θεωρώντας ότι επιχειρούν να μονοπωλήσουν τη διαμεσολάβηση.

Η κινεζική αντίδραση είναι πιο ισορροπημένη αλλά ξεκάθαρα υποστηρικτική. Το υπουργείο Εξωτερικών και το πρακτορείο Xinhua μιλούν για «θετικό βήμα προς μια μόνιμη κατάπαυση». Η Κίνα δίνει έμφαση στην ανθρωπιστική διάσταση – στη διανομή βοήθειας, την αποκατάσταση υποδομών και τη διεθνή συνεργασία για ανοικοδόμηση. Εν ολίγοις η κινεζική γραμμή είναι ξεκάθαρη: πολυμερής προσέγγιση, όχι διμερής ή δυτικοκεντρική.

Ανοικοδόμηση και χρηματοδότες

Το κόστος της πλήρους ανοικοδόμησης της Γάζας υπολογίζεται σε περίπου 53 δισεκατομμύρια δολάρια σε ορίζοντα δεκαετίας, σύμφωνα με τον ΟΗΕ και την Αραβική Ένωση. Από αυτά, πάνω από 20 δισ. απαιτούνται στα πρώτα τρία χρόνια για βασικές υποδομές: ύδρευση, ενέργεια, υγεία, στέγαση.

Το σχέδιο χρηματοδότησης, που προωθεί η Αίγυπτος, προβλέπει τη δημιουργία διεθνούς ταμείου («trust fund»), με συμμετοχή:

• των χωρών του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Κατάρ),
• ευρωπαϊκών κρατών (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο),
• του ΟΗΕ και των διεθνών αναπτυξιακών τραπεζών.

Ωστόσο, κανείς μέχρι στιγμής δεν έχει ανακοινώσει συγκεκριμένα ποσά μετά τη συμφωνία. Οι αραβικές χώρες θέλουν διαφάνεια και εγγυήσεις ότι τα κονδύλια δεν θα καταλήξουν σε πολιτικές φατρίες ή σε νέα κύματα εκτοπισμών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει «έτοιμη να στηρίξει», αλλά υπό όρους διαχείρισης και ασφάλειας.

Επομένως, το μεγάλο στοίχημα δεν είναι μόνο ποιος θα πληρώσει, αλλά ποιος θα διαχειριστεί τα χρήματα και με ποια διοίκηση στη Γάζα.

Τα εμπόδια

Η συμφωνία στηρίζεται σε μια εύθραυστη ισορροπία. Τα βασικά εμπόδια είναι τρία:

1. Πολιτική αβεβαιότητα για τη διοίκηση της Γάζας.

Ποιος θα κυβερνά; Θα συμμετέχει η Παλαιστινιακή Αρχή; Τι ρόλο θα έχει η Hamas; Χωρίς σαφείς απαντήσεις, κανένας διεθνής δωρητής δεν θα δεσμευτεί ουσιαστικά.

2. Ζήτημα ασφάλειας και ελέγχου συνόρων.

Η Αίγυπτος και η Ιορδανία φοβούνται νέα κύματα προσφύγων ή παραβίαση των συνόρων τους. Η ισραηλινή πλευρά, από την άλλη, ζητά πλήρη διασφάλιση ότι η Γάζα δεν θα ξαναγίνει βάση επιθέσεων.

3. Κόπωση της διεθνούς κοινότητας.

Έπειτα από μήνες συγκρούσεων και ανθρωπιστικής καταστροφής, οι δωρητές εμφανίζονται πρόθυμοι να βοηθήσουν, αλλά όχι να χρηματοδοτήσουν επ’ αόριστον. Ο φόβος ότι τα χρήματα θα χαθούν στη διαφθορά ή στην επόμενη ανάφλεξη είναι υπαρκτός.

Συμπέρασμα: η βιωσιμότητα (της συμφωνίας) εξαρτάται τελικά από:

• ποιος θα διαχειριστεί τη Γάζα πολιτικά,
• πώς θα διανεμηθούν οι πόροι,
• και αν θα αποτραπεί νέα ριζοσπαστικοποίηση (της επόμενης γενιάς).

Κι αυτό το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς όλοι όσοι γνωρίζουν τις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή συμφωνούν πως η Hamas είναι ιδεολογικά ριζωμένη και κοινωνικά ενσωματωμένη και δεν εξαφανίζεται απλώς με έναν γύρο βομβαρδισμών ή με τον οικονομικό της στραγγαλισμό…

Διαβάστε επίσης:

Κυβέρνηση: Μαύρα μαντάτα από τις δημοσκοπήσεις

Μείζον πρόβλημα ο αφοπλισμός της Χαμάς: Η διατήρηση των όπλων της αποτρέπει τις συνεισφορές στρατιωτών στη σχεδιαζόμενη ειρηνευτική μονάδα

Ο Τσίπρας προχωράει μόνος, ο Φάμελλος «παίζει άμυνα»: Μάχη με τις «κεντρόφυγες» δυνάμεις στον ΣΥΡΙΖΑ – Σε αναμονή οι βουλευτές