Η τρέχουσα κρίση στη Βενεζουέλα αποτελεί μια προειδοποίηση για την περιοχή και την παγκόσμια πολιτική σκηνή. Προσφέρει μια ευκαιρία να παρατηρήσουμε πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες χειρίζονται σύνθετες διεθνείς κρίσεις σε περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος.

Η πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ, όπως φάνηκε και στην Ουκρανία, συνδυάζει οικονομική πίεση, διπλωματικές απειλές και στρατιωτική παρουσία, με στόχο τη διασφάλιση των αμερικανικών συμφερόντων. Η Βενεζουέλα γίνεται έτσι ένα «πειραματικό πεδίο» για την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής, όπου η διαχείριση της κρίσης θα καθορίσει όχι μόνο το μέλλον της χώρας, αλλά και τις ευρύτερες περιφερειακές ισορροπίες.

Σε πορεία κατάρρευσης

Από το 2014, όταν κατέρρευσαν οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου, η Βενεζουέλα βρίσκεται αντιμέτωπη με μία από τις βαθύτερες οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις στη σύγχρονη ιστορία της Λατινικής Αμερικής.

Η υπερβολική εξάρτηση από τα έσοδα του πετρελαίου, η εκτεταμένη διαφθορά και η πίεση των διεθνών κυρώσεων έχουν αποδυναμώσει δραματικά την ικανότητα του κράτους να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του πληθυσμού.

Όπως αναφέρει το ανεξάρτητο πρακτορείο ειδήσεων The New Humanitarian, σχεδόν το 82% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ εκατομμύρια έχουν ήδη μεταναστεύσει.

Η νομισματική κατάρρευση, ο υπερπληθωρισμός και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος Venezuelan bolívar (1 VES ≈ 0,0035 ευρώ) έχουν εκτινάξει τις τιμές των αγαθών, ενώ οι συντάξεις και τα ημερομίσθια βρίσκονται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα.

Η δημόσια υγεία, η παιδεία, οι υποδομές, η πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες έχουν αποδιοργανωθεί. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε φάρμακα, τροφή, ιατρική φροντίδα, ηλεκτρικό ρεύμα και καθαρό νερό.

Η ανθρωπιστική κρίση έχει μετατραπεί σε καθημερινότητα. Ακόμη κι αν υπάρξει πολιτική βούληση και διεθνής στήριξη, η κοινωνία της Βενεζουέλας θα χρειαζόταν χρόνια για να ανακάμψει.

Η πολιτική της καταστολής

Παρά την οικονομική καταστροφή και την κοινωνική κατάρρευση, το καθεστώς του Νικολάς Μαδούρο παραμένει στην εξουσία, καθώς έχει οικοδομήσει ένα σύστημα ελέγχου και επιβίωσης.

Συγκεκριμένα, ελέγχει τους κρατικούς θεσμούς (δικαστική εξουσία, κρατικές υπηρεσίες, πετρελαϊκή εταιρεία) και λαμβάνει κατασταλτικά μέτρα, με αποτέλεσμα να έχει αποδυναμώσει κάθε οργανωμένη αντιπολίτευση.

Σύμφωνα με έρευνα που κυκλοφόρησε πρόσφατα (Νοέμβριος 2025), οι παρεμβάσεις στη δικαστική ανεξαρτησία είναι συστηματικές και μεθοδευμένες, με αποτέλεσμα η δικαστική εξουσία να έχει υποβαθμιστεί σημαντικά σε σχέση με άλλες χώρες με παρόμοιο ιστορικό.

Σήμερα, η αντιπολίτευση είναι κατακερματισμένη και εξασθενημένη. Ο φόβος, οι συλλήψεις, η καταστολή και η έλλειψη οικονομικών πόρων έχουν εξουδετερώσει την αντίστασή της. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση επιβιώνει όχι επειδή προσφέρει, αλλά γιατί έχει εξαλείψει πρακτικά κάθε εναλλακτική.

Στο αμερικανικό στόχαστρο

Το 2025, η πίεση της Ουάσιγκτον προς το Καράκας δεν περιορίζεται σε κυρώσεις και διπλωματικές απειλές, αλλά έχει μετατραπεί σε πραγματική στρατιωτική και γεωστρατηγική απειλή.

Σύμφωνα με το «Defense News», το αεροπλανοφόρο «USS Gerald R. Ford» με τη συνοδεία του (Carrier Strike Group) επαναπροωθήθηκε στην Καραϊβική υπό τη διοίκηση του U.S. 6th Fleet για αποστολές που, σύμφωνα με την Ουάσιγκτον, έχουν ως στόχο την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών. Επιπρόσθετα, έχουν αναπτυχθεί αποβατικά πλοία με ομάδες πεζοναυτών, έτοιμες για ταχεία αντίδραση και αποβατικές επιχειρήσεις. Στον αέρα, οι ΗΠΑ διαθέτουν μαχητικά F35, F/A18, drones και βομβαρδιστικά.

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή, από την εισβολή στον Παναμά το 1989, η οποία υπογραμμίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ θεωρεί ότι μια πιθανή στρατιωτική επέμβαση ίσως είναι απαραίτητη. 

Οι ΗΠΑ επισημαίνουν ότι στόχος είναι η αναχαίτιση καρτέλ ναρκωτικών, που φέρονται να έχουν υποστήριξη και συνεργασία με κρατικούς φορείς της Βενεζουέλας. Ωστόσο, αναλυτές και μέσα ενημέρωσης προειδοποιούν ότι η κίνηση έχει προφανή γεωπολιτικά κίνητρα, όχι μόνο κατά της ναρκοδιακίνησης, αλλά και ως μέσο πίεσης προς τον Μαδούρο.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν κινούνται μόνο στρατιωτικά. Έχουν ήδη ενεργοποιήσει νομικά και διπλωματικά μέσα για να αυξήσουν την πίεση. Όπως αναφέρει το Reuters, έχουν χαρακτηρίσει την οργάνωση «Cartel de los Soles» ως «τρομοκρατική», κατηγορώντας την για διακίνηση ναρκωτικών με κρατική υποστήριξη.

Το καθεστώς Μαδούρο κατηγορείται ανοιχτά για «ναρκοκρατία», με κύρια χαρακτηριστικά την κυριαρχία των εγκληματικών οργανώσεων, τη διαφθορά σε όλα τα επίπεδα, τη χρήση βίας και την οικονομική εξάρτηση από τα έσοδα του ναρκεμπορίου. Όμως, οι εισαγγελικές αρχές των ΗΠΑ δεν έχουν δημοσιοποιήσει πλήρη αποδεικτικά στοιχεία, γεγονός που φέρνει τη νομική βάση των αμερικανικών επιχειρήσεων σε αμφισβήτηση. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο χαρακτηρισμός «τρομοκρατική οργάνωση» ουσιαστικά επιδιώκει να νομιμοποιήσει τις στρατιωτικές ενέργειες.

Η αντίδραση του Καράκας

Η αντίδραση από τη Βενεζουέλα ήταν άμεση και εντυπωσιακή. Ο υπουργός Άμυνας Βλάντιμιρ Παντρίνο Λόπες ανακοίνωσε την κινητοποίηση περίπου 200.000 στρατιωτών για «γενική άσκηση ετοιμότητας», καλώντας όλες τις ένοπλες δυνάμεις, τις κρατικές εφεδρείες και τις πολιτοφυλακές.

Επιπρόσθετα, ο Μαδούρο κάλεσε τους πολίτες να συστρατευτούν, κάνοντας λόγο για «απειλή ασύλληπτης δυσκολίας» και προειδοποίησε ότι σε περίπτωση επίθεσης από το εξωτερικό, θα κηρύξει τη χώρα σε «κατάσταση πολέμου».

Στην παρούσα φάση, το καθεστώς προσπαθεί να οικοδομήσει μια αίσθηση «εθνικής ενότητας» και «επαναστατικής άμυνας», αξιοποιώντας τον φόβο μιας εξωτερικής επίθεσης για να αποκτήσει λαϊκή νομιμοποίηση, αλλά και να στρέψει την προσοχή των Βενεζουελάνων μακριά από την ήδη υποβαθμισμένη καθημερινότητά τους.

Τα πετρέλαια

Πετρέλαιο: Το Reuters αναφέρει ότι, για το 2024, η παραγωγή αργού πετρελαίου της Βενεζουέλας εκτιμάται γύρω στα 952.000 βαρέλια / ημέρα (bpd). Σύμφωνα με το World Energy News, η χώρα διαθέτει περίπου 303 δισεκατομμύρια βαρέλια αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου. Εντούτοις, η παραγωγή σήμερα είναι πολύ κάτω από τα ιστορικά υψηλά της, εξαιτίας των ανεπαρκών επενδύσεων, των κυρώσεων και των προβλημάτων υποδομών.

Φυσικό αέριο: Η Βενεζουέλα θεωρείται ως μια από τις κορυφαίες χώρες της Λατινικής Αμερικής για τα αποθέματα φυσικού αερίου που διαθέτει. Ωστόσο, η παραγωγή φυσικού αερίου είναι σχετικά περιορισμένη και κυμαίνεται σε περίπου 113.000.000 κυβικά μέτρα / ημέρα. Να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος του παραγόμενου φυσικού αερίου καίγεται (flaring) ή δεν αξιοποιείται, λόγω της έλλειψης κατάλληλων ενεργειακών υποδομών και της κακοδιαχείρισης.

Πιθανά σενάρια

Η Βενεζουέλα σήμερα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η οικονομία της είναι αποδυναμωμένη, το πολιτικό σκηνικό κατακερματισμένο και το καθεστώς Μαδούρο εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τις δυνάμεις ασφαλείας. Ταυτόχρονα, η πίεση των Αμερικανών έχει φτάσει στο υψηλότερο επίπεδό της εδώ και δεκαετίες.

Με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, μπορούμε να διακρίνουμε μερικά βασικά ρεαλιστικά σενάρια για το πώς μπορεί να εξελιχθεί αυτή η κρίση:

Σενάριο περιορισμένης πίεσης: Καθόλου απίθανο, οι Ηνωμένες Πολιτείες να διεξάγουν αεροναυτικές επιχειρήσεις εναντίον βενεζουελανικών ναρκοδίκτυων, χωρίς εισβολή ή προσπάθεια κατάληψης. Παρατείνουν και αυξάνουν την πίεση κατά του Μαδούρο, προκειμένου να αποδυναμώσουν οικονομικά και διπλωματικά το καθεστώς και να το εξαναγκάσουν σε πολιτικές παραχωρήσεις ή και τη διεξαγωγή εκλογών.

Σενάριο στοχευμένων πληγμάτων και αποσταθεροποίησης: Οι αμερικανικές δυνάμεις διεξάγουν στοχευμένες αεροναυτικές επιθετικές επιχειρήσεις κατά καθεστωτικών υποδομών, στρατιωτικών εγκαταστάσεων, ενεργειακών υποδομών ή και «ναρκοστόχων». Σε συνδυασμό με τις κυρώσεις και τη διεθνή πίεση, είναι πιθανόν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για πολιτική ανατροπή και για διαπραγματεύσεις με μετριοπαθή τμήματα της αντιπολίτευσης.

Σενάριο κοινωνικής έκρηξης και πολιτικής κατάρρευσης: Η ανθρωπιστική κρίση, η φτώχεια και η απόγνωση μπορεί να οδηγήσουν σε εσωτερική αναταραχή, λαϊκή εξέγερση ή μαζική έξοδο. Αν αυτό συνδυαστεί με εξωτερική πίεση, το καθεστώς μπορεί να καταρρεύσει, όχι λόγω στρατιωτικής ή εξωτερικής επέμβασης, αλλά λόγω κοινωνικής δυναμικής αντίδρασης.

Σενάριο αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης: Παρότι αξιολογείται ως ακραίο σενάριο, εντούτοις δεν αποκλείεται οι Ηνωμένες Πολιτείες, με το πρόσχημα του ναρκοπολέμου και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, να επιλέξουν να διεξάγουν παρατεταμένες επιθετικές επιχειρήσεις κατά των βενεζουελανικών ενόπλων δυνάμεων και των ναρκοδικτύων, με αντικειμενικό σκοπό την αλλαγή του καθεστώτος (regime change).

Σενάριο αυτοεξορισμού: Μετά την επικοινωνία Τραμπ – Μαδούρο, δεν φαίνεται απίθανο και το σενάριο οικειοθελούς απομάκρυνσης του Μαδούρο από τη Βενεζουέλα. Ωστόσο, θα μπορούσε να συμβεί μόνο αν συντρέξουν τρεις προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, πειστικές εγγυήσεις για τον ίδιο και το στενό του περιβάλλον, πλήρης κατάρρευση του εσωτερικού μηχανισμού εξουσίας και συναίνεση των βασικών συμμάχων (Ρωσία, Κούβα, Τουρκία κ.λπ.), που θα τον δεχθούν και θα τον υποστηρίξουν.

Μεταξύ εσωτερικής κατάρρευσης και διεθνούς έντασης

Η κρίση στη Βενεζουέλα δεν είναι απλώς ένα εθνικό πρόβλημα. Καταδεικνύει ώς έναν βαθμό τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση Τραμπ αναμένεται να χειριστεί στο άμεσο μέλλον ανάλογες καταστάσεις τόσο στη Λατινική Αμερική, όσο και σε περιοχές όπου εμφανίζονται απειλές ή παρεμποδίζεται η προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων.

Αν οι Αμερικανοί προχωρήσουν σε επίσημη στρατιωτική επέμβαση – ειδικά εάν υπάρχει αποδοχή από το Κογκρέσο – τότε θα πρόκειται για ενέργεια με σοβαρές επιπτώσεις, όχι μόνο για τη Βενεζουέλα, αλλά για ολόκληρη την Καραϊβική και τη Λατινική Αμερική.

Αν αντιθέτως επιλέξουν να ασκήσουν πίεση κατά του καθεστώτος με απώτερο στόχο τον εξαναγκασμό σε πολιτική ανατροπή και διεξαγωγή εκλογών, τότε η Βενεζουέλα πιθανόν να παραμείνει για μήνες ή και χρόνια σε καθεστώς παρατεταμένης κρίσης, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τη μετανάστευση, την ανθρωπιστική κατάσταση και τις πολιτικές αντιδράσεις στην ευρύτερη περιοχή.

Για τους συμμάχους του Καράκας, όπως η Ρωσία και η Κίνα, η κρίση της Βενεζουέλας συνιστά πρόκληση, καθώς διατηρούν σχέσεις συνεργασίας και προωθούν τα συμφέροντά τους σε πολιτικό, στρατιωτικό και ενεργειακό επίπεδο. Γνωρίζουν ότι η παροχή ουσιαστικής υποστήριξης είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθότι είναι πιθανό να ρισκάρουν μια άμεση εμπλοκή.

Για την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, αλλά και τις ενεργειακές αγορές, η συνεχιζόμενη κρίση της Βενεζουέλας σηματοδοτεί νέα κύματα προσφύγων, πιθανή προσέγγιση στην προσφορά πετρελαίου και αλυσιδωτές γεωπολιτικές επιπτώσεις.

Η Βενεζουέλα κινείται μεταξύ εσωτερικής κατάρρευσης και διεθνούς έντασης, ενώ οι επιλογές του καθεστώτος και των Ηνωμένων Πολιτειών είναι βέβαιο ότι θα καθορίσουν το μέλλον της Λατινικής Αμερικής, τις προσφυγικές ροές και τις ενεργειακές αγορές. Η κατάσταση παραμένει εύθραυστη και σύνθετη. Κάθε στρατηγική παρέμβαση ή πίεση θα έχει συνέπειες που ξεπερνούν τα σύνορα του Καράκας.

Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος, είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής [email protected]

Διαβάστε επίσης:

Πόλεμος στην Ουκρανία: Στην Ουάσιγκτον κλήθηκαν οι Ουκρανοί για διαπραγματεύσεις, μετά τη συνάντηση Γουίτκοφ – Πούτιν

Ξέσπασμα αφρικανικής πανώλης των χοίρων στην Καταλονία – Συναγερμός για τις εξαγωγές ιβηρικού χαμόν

Βόρεια Μακεδονία: Στη φυλακή τρεις Έλληνες – Εντοπίστηκαν πάνω από 200 φυσίγγια στα οχήματά τους σε ελέγχους στα σύνορα