Τίτλος ταινίας: «Misericordia»

Σύνοψη: Η επιστροφή ενός νέου σε ένα χωριό της γαλλικής επαρχίας, με αφορμή τον θάνατο του αφεντικού του, ανακινεί μια σειρά παθών και λαθών, τα οποία εκτείνονται από το παρελθόν ως το παρόν. Ο νεαρός Ζερεμί και οι ερωτική του επιθυμία γίνονται καταλύτης απροόπτων εξελίξεων.

Σκηνοθεσία: Αλέν Γκιροντί

Παίζουν: Φελίξ Κισίλ, Κατρίν Φρο, Ζαν Μπατίστ Ντιράν, Ζακ Ντεβελέ

Αν κάτι καθιστά πρωτότυπη τη δημιουργία του Αλέν Γκιροντί είναι το γεγονός ότι όλη η «Misericordia» (θα το μεταφράζαμε «ευσπλαχνία») εξελίσσεται σε ένα και μόνον χωριό του γαλλικού νότου, με την εμφάνιση επτά μόνον ατόμων στη διάρκειά της. Για την ακρίβεια, έξι κατοίκων κι ενός νεαρού, πρώην κατοίκου, ο οποίος επιστρέφει εκεί όπου εργάστηκε ως φούρναρης, με αφορμή τον θάνατο του αφεντικού του. Καταμετρούμε: η χήρα, ο γιός της, ο επίμαχος Γουόλτερ, ένας εφημέριος και δύο αστυνομικοί (ένας άνδρας και μια γυναίκα), οι οποίοι προσπαθούν να εξιχνιάσουν έναν φόνο. Προσθέτουμε και τη φιγούρα ενός «ωσεί παρόντος» νεκρού.

Γαλλική επαρχία και έγκλημα φέρνουν αμέσως στη μνήμη τον σπουδαίο Κλοντ Σαμπρόλ, τον αρχετυπικό μάστορα του είδους. Κι εδώ τα μπλεξίματα, οι αξεδιάλυτες σχέσεις και κυρίως οι επιθυμίες, βασικό υλικό της κατασκευής του ανθρώπου. Αυτές στέκονται ικανές να μεταλλάξουν το άτομο και να το οδηγήσουν σε απρόβλεπτες πράξεις και αντιδράσεις. Το ιδιαίτερο γνώρισμα της ταινίας είναι ότι το χωριό μοιάζει να μην κατοικείται από κανέναν άλλον. Αυτό το στράγγισμα των χαρακτήρων μοιάζει με προϊόν θεατρικής αφαίρεσης, εν μέσω μιας ολότελα  κινηματογραφικής δημιουργίας. Συνάμα, οι χαρακτήρες αυτοί, όπως ο καθένας εκπροσωπεί έναν ανθρώπινο τύπο,  μπαινοβγαίνουν σε αυτό το σκηνικό, ανεβάζοντας την ένταση σε κάθε τους εμφάνιση, ως την κορυφαία στιγμή (κυριολεκτικά και μεταφορικά) της συνάντησης του νεαρού Ζερεμί με τον ιερέα, στο εξομολογητήριο του ναού.

Το ρόλο του καταλύτη των εξελίξεων, στο πρόσωπο ενός ωραίου νεαρού, τον έχουμε δει και στα έργα του Παζολίνι και του Βισκόντι, με παρόμοιο τρόπο. Ο Ζερεμί ξεσηκώνει τον πόθο και «ξεσηκώνεται» από αυτόν. Η επιθυμία του δεν γνωρίζει προσανατολισμό φύλου, σχεδόν σαν μια άυλη ομορφιά, ένας «εξολοθρευτής άγγελος». Όλα στο φιλμ κινούνται ήρεμα σαν ένα ποτάμι, του οποίου όλα τα μυστικά κρύβονται στον βυθό του. Εκεί, στο υποσυνείδητο, όπου βρίσκει καταφύγιο κάθε «αμαρτωλή» σκέψη και επιθυμία, έρχεται να σκάψει η παρουσία του νεαρού.

Φέρνει στην επιφάνεια ό,τι ο κοινωνικός καθωσπρεπισμός και εγκλωβισμός (να ο ρόλος της απομονωμένης έρημης επαρχίας) συμπιέζει, ακόμη και την ολέθρια «επιθυμία θανάτου» του γιου. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον σύγκρουσης της ηθικής με τον πόθο, ο ιερέας αποτελεί τη διασταύρωση του ανθρώπου, έμπλεου αδυναμιών, με τη Θεία χάρη. Η Εκκλησία κατοικεί ανάμεσα στους ανθρώπους και κυρίως αποτελεί συνοδοιπόρο των παραπατημάτων του, προσπαθώντας να τους συγκρατήσει από την πτώση και όχι να τους τιμωρήσει. Το άλλοθι που προσφέρει ο ποιμένας είναι η ίδια η μορφή της κατανόησης του απωλολότος προβάτου. 

Όλο αυτό το παιχνίδι του «πρέπει» με την ίδια την «ενέργεια» αντικατοπτρίζεται στους χαρισματικούς φωτισμούς του έργου, όπου παίζουν το φως με το σκοτάδι. Τα ημερήσια πλάνα «υπονομεύονται» από τον διαρκώς μουντό ουρανό, ενώ στα νυχτερινά διαχέεται ένα απροσδιόριστης καταγωγής, λυτρωτικό, φως. Όπως ακριβώς στην ίδια την ψυχή του ανθρώπου, εκεί όπου η σκοτεινιά του υποσυνείδητου μπερδεύεται με το αναπάντεχο μεγαλείο. Ο ίδιος ο εφημέριος είναι, πριν απ’ όλους, ο φορέας αυτού του δισυπόστατου. Η γαλλική επαρχία μπορεί και συμπυκνώνει την ανθρώπινη ύπαρξη.

Ένας μικρός κόσμος, πλήρης μεγαλείου. Με αυτά τα δεδομένα, δεν απορεί κάποιος που τα αυστηρά και απαιτητικά Καγιέ ντι σινεμά (Cahiers du cinema) έχρισαν το φιλμ του Γκιροντί ως την καλύτερη γαλλική ταινία της χρονιάς. Είναι τόσο σπουδαία δημιουργία ή πρόκειται για μια φτωχή σοδειά του γαλλικού σινεμά; Η απάντηση μένει στην κρίση του θεατή, ο οποίος σαφώς καλείται να απαντήσει στις προκλήσεις του «Misericordia», με διάθεση αποδοχής ή απόρριψης. Κι αυτό επειδή πέρα από την ηθικού τύπου πρόκληση της αφήγησης, υπάρχει μια δεύτερη «πρόκληση»,  με την υπερδοσολογία  των ομοφυλοφιλικών φλερτ μεταξύ των ηρώων.

Εδώ έρχεται μια δεύτερη, εντυπωσιακά διακριτική διαχείριση από τον σκηνοθέτη. Όλες οι επιθυμίες ομολογούνται φόρα παρτίδα, καμία όμως δεν «εκτελείται». Μια διαρκής ματαίωσή τους σχεδόν ακυρώνει τη σαρκική σημασία της επιθυμίας, παραμένοντας στην ψυχική της διάσταση. Ίσως γι’ αυτό ο ήρωας καταλήγει στην αγκαλιά της μητρικής φιγούρας, εκεί όπου μπορεί να πλαγιάσει με ασφάλεια. Από αυτήν κατάγονται όλα και σε αυτήν κατατείνουν.

Αξιολόγηση: **1/2

Διαβάστε επίσης:

Black List 2025: Αυτά είναι τα κορυφαία ακυκλοφόρητα σενάρια του Hollywood – Ποιο συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη αναγνώριση

Εθνικό Θέατρο: Οι «Τρεις αδελφές» του Τσέχωφ σε ζωντανή σύνδεση από το Κτήριο Τσίλλερ στην Ιθάκη

Η Κέιτ Χάντσον θα τιμηθεί στο Φεστιβάλ του Παλμ Σπρινγκς για την ερμηνεία της στην ταινία «Song Sung Blue»