Η συζήτηση για τις αγροτικές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα -και γενικότερα στην Ευρώπη– κυριαρχείται από λέξεις όπως «επιδοτήσεις», «ΚΑΠ», «περιβαλλοντικοί περιορισμοί», «κόστος παραγωγής». Είναι όλοι πραγματικοί παράγοντες. Αλλά δεν είναι οι μόνοι, ούτε οι βαθύτεροι.

Το ευρωπαϊκό αγροτικό πρόβλημα δεν είναι εγχώρια δυσλειτουργία. Είναι η εμπλοκή μιας ηπείρου με μικρούς και μεσαίους παραγωγούς σε ένα παγκόσμιο σύστημα που ελέγχεται από λίγους – και ισχυρούς – παίκτες. Οι Ευρωπαίοι αγρότες δεν ανταγωνίζονται «την αγορά». Ανταγωνίζονται ολιγοπώλια εκτός Ευρώπης, που διαμορφώνουν τιμές, κανόνες και κόστος.

Η εξέγερση που βλέπουμε σήμερα στα ελληνικά μπλόκα δεν είναι διαφορετική από αυτή που σαρώνει τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία. Είναι η ίδια ιστορία: μια παραγωγή μικρής κλίμακας που προσπαθεί να επιβιώσει σε μια αγορά παγκόσμιας κλίμακας.

Να δούμε την «αλυσίδα» των παραμέτρων που καθιστούν την ελληνική (ευρωπαϊκή) αγροτική παραγωγή ασύμφορη:

1) Οι διεθνείς αγροδιατροφικοί γίγαντες «σπάνε» τις τιμές και πιέζουν την Ευρώπη

• Οι πολυεθνικές των ΗΠΑ, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας παράγουν σε κλίμακες που η Ευρώπη δεν μπορεί να προσεγγίσει.
• Τα προϊόντα τους μπαίνουν στην παγκόσμια αγορά σε τιμές που καθορίζονται από την τεράστια παραγωγή και το χαμηλό κόστος.
• Η Ε.Ε. – παρά τον προστατευτισμό για τον οποίο εγκαλείται συχνά – εισάγει όλο και περισσότερα τέτοια προϊόντα.
• Οι Ευρωπαίοι παραγωγοί βλέπουν τις τιμές τους να πιέζονται προς τα κάτω, συχνά κάτω από το κόστος παραγωγής.

Το αποτέλεσμα είναι απλό και σκληρό: οι μικρομεσαίοι Ευρωπαίοι αγρότες πολεμούν με τιμές που διαμορφώνονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά· και χάνουν.

2) Ασύμμετροι κανόνες: η Ευρώπη «παίζει με βάρη», οι άλλοι χωρίς περιορισμούς

• Η Ε.Ε. επιβάλλει αυστηρά όρια σε φυτοφάρμακα, λίπανση, εκπομπές, χρήσεις γης.
• Οι παραγωγοί εκτός Ε.Ε. λειτουργούν με πολύ χαλαρότερα πρότυπα.
• Οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν πρόσθετο κόστος για συμμόρφωση και επιθεωρήσεις.
• Οι τιμές των εισαγωγών από τρίτες χώρες δεν ενσωματώνουν το «περιβαλλοντικό κόστος» – άρα είναι τεχνητά φθηνότερες.

Η Ευρώπη επιχειρεί να κάνει τη γεωργία της πιο πράσινη.
Ο υπόλοιπος κόσμος κάνει τη γεωργία του πιο φθηνή.
Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης είναι προδιαγεγραμμένο: ασύμφορη παραγωγή στην Ε.Ε.

3) Το «αόρατο μονοπώλιο»: σπόροι, λιπάσματα και εφόδια στα χέρια τεσσάρων εταιρειών

• Corteva
• Bayer/Monsanto
• Syngenta/ChemChina
• BASF

Αυτές οι τέσσερις εταιρείες ελέγχουν:

• 60%+ των παγκόσμιων σπόρων,
• 70%+ των φυτοφαρμάκων,
• και μεγάλο μέρος των πατεντών γενετικού υλικού.

Για έναν Ευρωπαίο αγρότη τι σημαίνει αυτό;
Αυξανόμενο κόστος, περιορισμένη επιλογή, μηδενική διαπραγματευτική ισχύς.

Ο αγρότης αγοράζει ακριβά από ολιγοπώλια, πουλάει φθηνά σε διεθνείς τιμές και πιέζεται από την ΚΑΠ να τηρεί κανόνες που αυξάνουν κι άλλο το κόστος.
Ο οικονομικός παραλογισμός συμπληρώνεται από πολιτική αμηχανία.

4) Η γενικότερη παράμετρος: μια Ευρώπη που «μικραίνει»

Εδώ βρίσκεται η μεγάλη εικόνα – και το σημείο που αγγίζει τη γεωπολιτική διάσταση.

Η Ε.Ε. δεν πιέζεται μόνο από τα μονοπώλια και τους διεθνείς παραγωγικούς γίγαντες. Πιέζεται και από κάτι βαθύτερο:
την πτώση της σχετικής της ισχύος στο διεθνές σύστημα.

Αυτό δεν είναι δημοσιογραφική εκτίμηση.
Είναι επίσημη διατύπωση στο νέο αμερικανικό δόγμα για τη στρατηγική της εθνικής ασφάλειας (NSS):

• Η Ε.Ε. καταγράφεται πλέον ως δύναμη «περιορισμένης ικανότητας προβολής»,
• με μειούμενη γεωοικονομική εμβέλεια,
• ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ και μονοπωλιακές πρακτικές τρίτων χωρών,
• και λιγότερο ικανή να προστατεύσει τις στρατηγικές της αλυσίδες, μεταξύ των οποίων και η αγροτική παραγωγή.

Με άλλα λόγια: η Ευρώπη δεν χάνει μόνο την αγροτική της αυτάρκεια, χάνει και την ισχύ που θα της επέτρεπε να την υπερασπιστεί.

Και αυτό αντικατοπτρίζεται σήμερα στα μπλόκα – που δεν είναι τελικά αγώνας για την εξασφάλιση «επιδοτήσεων», αλλά το σύμπτωμα της οικονομικής, δημογραφικής και πολιτική παρακμής της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν μπορεί να ούτε να «συντηρήσει» τη γεωργική της παραγωγή, στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού, ούτε να εξασφαλίσει αξιοπρεπή (με τα ευρωπαϊκά/δυτικά στάνταρ) διαβίωση στους Ευρωπαίους αγρότες.

Η μεγάλη σύνθεση

Οι αγρότες της Ευρώπης -και της Ελλάδας- βρίσκονται στη μέση μιας δαγκάνας:

• από τη μία οι κανόνες και οι δεσμεύσεις της Ε.Ε.,
• από την άλλη η μονοπωλιακή ισχύς του διεθνούς αγροδιατροφικού συστήματος,
• και από πάνω η γεωπολιτική πραγματικότητα μιας Ε.Ε. που «μικραίνει», όπως διαπιστώνει πλέον και η Ουάσιγκτον.

Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι οι ενισχύσεις/επιδοτήσεις. Δεν είναι καν οι εισαγωγές. Είναι ότι η Ε.Ε. δεν έχει πια το μέγεθος, την ισχύ ή την αυτονομία να επιβάλει όρους σε ένα σύστημα που την ξεπερνά.

Και όσο αυτή η αδυναμία δεν αναγνωρίζεται από το πολιτικό προσωπικό τόσο οι Ευρωπαίοι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων και των αγροτών, θα ζουν ένα παραμύθι με τα προβλήματα να ανακυκλώνονται και να επανεμφανίζονται, όπως τα μπλόκα που, υπ’ αυτό το πρίσμα, μοιάζουν περισσότερο με επιθανάτιους σπασμούς παρά με διεκδικητικές διαμαρτυρίες.

Η αλήθεια, για όποιον θέλει να τη δει, είναι ξεκάθαρη: η Ευρώπη γερνάει, μικραίνει και χάνει ισχύ στην παγκόσμια κλίμακα όπου παίζεται το πραγματικό παιχνίδι.

Η αγροτική κρίση, από αυτή την άποψη, μοιάζει με προειδοποιητικό καμπανάκι – από εκείνα που ακούγονται πρώτα στην περιφέρεια και αργούν να φτάσουν στα κέντρα αποφάσεων. Κι όταν φτάνουν, συνήθως είναι αργά.

Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι αν θα δοθούν επιδοτήσεις, ούτε πώς θα ρυθμιστούν τα φορτία των εισαγωγών. Το πραγματικό ερώτημα είναι αν η Ευρώπη θέλει – και μπορεί – να ξαναγίνει δύναμη αυτάρκειας ή αν έχει συμβιβαστεί με τον ρόλο μιας ήπιας γεωπολιτικής συντεχνίας που διαπραγματεύεται την επιβίωσή της. Γιατί στο τέλος, καμία ήπειρος δεν χάνεται από ένα μπλόκο. Χάνεται όταν θεωρήσει ότι δεν χρειάζεται πια να αντιστέκεται…

Διαβάστε επίσης:

Στα μπλόκα το ΠΑΣΟΚ – Η αξιωματική αντιπολίτευσης… ψαρεύει στη «γαλάζια» δεξαμενή

Κρίσιμο σταυροδρόμι για την Ουκρανία – Τελεσίγραφο Τραμπ στον Ζελένσκι

ΚΚΕ: Στήριξη, χωρίς αστερίσκους, σε αγρότες και μπλόκα