«Το πρώτο που σκέφτηκα βλέποντας τις εικόνες από την Αμερική, είναι ότι ήταν σαν να αποτύπωναν την απόλυτη παρακμή της πάλαι ποτέ ισχυρότερης, ιστορικότερης δυτικής δημοκρατίας. Γιατί μόνο ως παρακμή μπορεί να ιδωθεί το ότι το κοινοβούλιο μιας παγκόσμιας υπερδύναμης καταλήφθηκε όχι από ένα μαζικό κίνημα, αλλά από λίγες χιλιάδες κόσμου, περιθωριακά ακροδεξιά στοιχεία ή ακόμα και ναζιστές, με την ύποπτη ανοχή των δυνάμεων ασφαλείας.»

Με αυτά τα λόγια ο Άγγελος Σεριάτος, υπεύθυνος Πολιτικής Ανάλυσης της εταιρείας δημοσκοπήσεων «Prorata» και υποψήφιος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο συμπυκνώνει το νόημα των συγκλονιστικών εικόνων που, με ρυθμό εκατοντάδων χιλιάδων megabytes το δευτερόλεπτο, έρεαν από την μητρόπολη του δυτικού καπιταλισμού προς όλες τις άκρες της Γης εκείνο το βράδυ Τετάρτης (ώρα Ελλάδας), όταν όχλος οπαδών του Τραμπ εφορμούσε στο Καπιτώλιο.

Εικόνες απόκοσμες, τρομακτικές και συνάμα κωμικές, με έντονο στο στοιχείο του γκροτέσκο, εικόνες αποκαλυπτικές των διεργασιών που λάμβαναν χώρα στην κοινωνία των ΗΠΑ, όχι ακριβώς υπόγεια ούτε κεκαλυμμένα, αλλά μακριά από τα φώτα της κοσμοπολίτικης δημοσιότητας που έκανε πως δεν βλέπει τις, πρωτόγονου δυναμισμού και αιματικού μυστικισμού, δυνάμεις που αναπτύσσονταν στη «βαθιά» Αμερική.

«Ήταν μια πολύ θλιβερή εικόνα όμως πολλούς, όπως κι εμένα, δεν τους ξένισε. Έχω την αίσθηση ότι όλα αυτά αποτελούν μια πρόγευση, δεν ήταν το τελείωμα μιας κατάστασης. Μπορεί ενδεχομένως να σημάνουν το τέλος του Τραμπ, αλλά κατά την άποψή μου βλέπουμε τα πρώτα σημαντικά γεγονότα των επιδράσεων του τραμπισμού. Έχουμε μια πρόγευση από το τι θα αντιμετωπίσουμε αν συνεχίσουμε να βλέπουμε τη δημοκρατία σαν να είναι μουσειακό έκθεμα», λέει ο Άγγελος Σεριάτος.

Πώς φτάσαμε από την εκλογική ήττα του Τραμπ στην εισβολή στο Καπιτώλιο; Ποιοι ήταν οι κερασφόροι και δερματοφόροι πορθητές του αμερικανικού κοινοβουλίου; Έχουν οποιαδήποτε σχέση με τις συνελεύσεις, ζυμώσεις και κινητοποιήσεις στις πλατείες των «Αγανακτισμένων»; Και εν τέλει, είναι η πολυσυζητημένη «πόλωση» η μήτρα όλων των δεινών που ταλανίζουν τις γερασμένες δυτικές δημοκρατίες; Ποια, τέλος, είναι η «επόμενη ημέρα» για τις ΗΠΑ και τον πλανήτη;

«Η εισβολή στο Καπιτώλιο ουσιαστικά είχε προαναγγελθεί»

«Κατά την άποψή μου τα όσα είδαμε ουσιαστικά είχαν προαναγγελθεί», λέει ο Άγγελος Σεριάτος. «Όχι μόνο από τον ίδιο τον Τραμπ, λίγες ώρες νωρίτερα, αλλά και από τα φιλοτραμπικά social media. Η παράνοια του προέδρου και του επιτελείου του, δούλεψαν ώστε να δικαιωθεί το αφήγημα ότι τους έκλεψαν τις εκλογές.

»Όμως θέλω να το βάλω σε λίγο πιο επιστημονική βάση, επειδή παίζει πολύ η συζήτηση περί πόλωσης. Η έννοια του polarization στην πολιτική επιστήμη δεν είναι σε κάθε περίπτωση αρνητική: Μπορούμε να την αντιληφθούμε και ως κάτι επωφελές και ως κάτι επιζήμιο. Υπάρχουν διάφορες απόψεις οι οποίες σχετίζονται και με το κανονιστικό πλαίσιο στο οποίο βλέπει κανείς τη Δημοκρατία, υπάρχουν διάφοροι τύποι Δημοκρατίας. Ωστόσο υπάρχει μια κοινή συνισταμένη, η οποία λέει ότι η πόλωση είναι συστατικό στοιχείο της Δημοκρατίας.

Μέχρι τώρα δεν μας φόβιζε η πόλωση. Αντιθέτως, σύμφωνα με γνωστούς πολιτικούς επιστήμονες, η πόλωση μπορεί να βοηθήσει να φανούν οι διαφορετικές απόψεις ή να οδηγήσει σε αύξηση της πολιτικής συμμετοχής. Υπάρχουν λόγοι για τους οποίους κανείς θα ήθελε έναν βαθμό πόλωσης. Το πρόβλημα ξεκινάει στις μεγάλες δόσεις, όταν πλέον ενδέχεται να αμφισβητηθούν συνολικά τα πράγματα. Αν αυτό γίνει σε μια κατεύθυνση αυταρχική, καταλαβαίνει καθένας ότι η πόλωση είναι κάτι αρνητικό.

»Το λέω αυτό για να τονίσω ότι όλο το προηγούμενο διάστημα, για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, στην Αμερική βλέπαμε μια πόλωση που εντεινόταν από τον πόλο της ακροδεξιάς, ο οποίος είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων. Για πρώτη φορά πρόεδρος παγκόσμιας υπερδύναμης προκαλούσε σταθερά την πόλωση σε μια κατεύθυνση συνωμοσιολογική, ακροδεξιά, ρατσιστική, βαθιά εχθρική απέναντι στον αντίπαλο κοκ. Άρα όλα αυτά δεν έπεσαν κεραυνός εν αιθρία, περίπου υποψιαζόμασταν ότι όλο αυτό κάποια στιγμή θα συνέβαινε. Η κορωνίδα ήταν η μη αποδοχή του εκλογικού αποτελέσματος από τον Τραμπ».

Τραμπισμός: Η ανατομία ενός Φράνκεσταϊν

«Εκτίμησή μου είναι ότι ο Τραμπ έχει τελειώσει από το Ρεπουμπλικανικό κόμμα», λέει ο Άγγελος Σεριάτος. «Είναι σαν να έχει εξαντλήσει το κεφάλαιό του. Δεν είναι σίγουρο αν αυτό θα γίνει εντός του μήνα ή σε ένα δίμηνο ή τρίμηνο, πάντως για εμένα είναι δεδομένο ότι έχει τελειώσει.

»Περίπου ένας στους τρεις γερουσιαστές των ρεπουμπλικάνων δεν θέλουν τον Τραμπ, μια αναλογία φοβερά αρνητική για απερχόμενο πρόεδρο. Τα γεγονότα στο Καπιτώλιο δυσαρέστησαν πολύ μεγάλο κομμάτι της εκλογικής βάσης και πλέον δεν είναι μόνο θέμα ηγεσίας, δηλαδή των πολιτικών ελίτ των Ρεπουμπλικάνων, το μέλλον του Τραμπ, αφού δεν έχει έρεισμα σε μεγάλο κομμάτι του κόμματος, για παράδειγμα μια μετριοπαθέστερη μερίδα που είχε κερδίσει.

»Επομένως, αν ζητηθεί η αποπομπή του από μια πλειοψηφία του ρεπουμπλικανικού κόμματος, αυτό θα συμβεί. Αν κι έχω την αίσθηση ότι δεν θα φτάσουμε καν εκεί και ότι ο Τραμπ δεν θα το παλέψει τόσο, γιατί αναγνωρίζει ότι έχει εξαντλήσει το κεφάλαιό του, δεν μπορεί να ανακτήσει ό,τι έχασε μετά τα τελευταία γεγονότα. Αν μου έλεγες να ποντάρω κάπου, θα έλεγα ότι από μόνος του θα αποσυρθεί, θα αντιληφθεί ότι δεν έχει νόημα πλέον, δεν υπάρχει δυνατότητα επανανομιμοποίησης ούτε στο κόμμα ούτε στην κοινωνία.»

Ο Τραμπ λοιπόν, όπως όλα δείχνουν, τελειώνει. Όμως ο τραμπισμός και οι ανά την Ευρώπη αντανακλάσεις του, ήρθαν για να μείνουν. Η συνωμοσιολογία, ο μυστικισμός, ο αυταρχισμός, ρατσισμός και ξενοφοβία, αποτελούν εκ των ων ουκ άνευ χαρακτηριστικά ενός ρεύματος που εκτείνεται από τις όχθες του ποταμού Ποτόμακ ως την κοιλάδα της Παννονίας και την Βουδαπέστη του Βίκτορ Όρμπαν. Ήταν άραγε λοιπόν η εξώθηση της σύγκρουσης, στο εσωτερικό των ΗΠΑ, στα άκρα αποτέλεσμα της προσωπικότητας του Ντόναλντ Τραμπ, του παθιασμένου με τη δημοσιότητα δισεκατομμυριούχου που αναρριχήθηκε στην ηγεσία της υπερδύναμης, ή τυπολογικό χαρακτηριστικό της ακροδεξιάς σε ΗΠΑ και Ευρώπη;

«Μάλλον είναι συνδυασμός και των δύο», λέει ο Άγγελος Σεριάτος. «Στην πραγματικότητα ο Τραμπ συμπύκνωσε όλα τα πιθανά αρνητικά χαρακτηριστικά που θα μπορούσε να έχει ένας ηγέτης ή ένας υποψήφιος ηγέτης μιας χώρας. Και σε προσωπικό επίπεδο είχε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά: Του εγωκεντρισμού, της εγωπάθειας – πολλοί λένε ότι ενδεχομένως να έχει και κάποια χαρακτηριστικά ψυχοπάθειας. Όλα αυτά σε προσωπικό επίπεδο συγκροτημένα σε μια ιδεολογικοπολιτική βάση η οποία ήταν ακραία δεξιά, έφτιαξαν αυτό το Φρανκενστάιν πολιτικό δημιούργημα.»

»Μπορεί όπως όλα δείχνουν να τελειώνει ο Τραμπ από το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, αλλά αυτό είναι δευτερεύον ζήτημα σε σχέση με τα όσα έχουμε ήδη επιτρέψει να συμβούν νομιμοποιώντας την ακροδεξιά ιδεολογία, είτε φοράει γραβάτα, όπως ο Τραμπ ή η Λεπέν, είτε δεν φοράει», προσθέτει. «Συνεχίζει να θέτει σε κίνδυνο δημοκρατικά κεκτημένα τα οποία ορισμένοι θεωρούσαν αυτονόητα. Αν συνεχίσουμε να προσποιούμαστε ότι αυτό δεν το βλέπουμε, θα έχουμε πολύ κακά ξεμπερδέματα.»

Κερασφόροι raiders, Αγανακτισμένοι και (αυταρχική) Δημοκρατία

Επιστρέφοντας στο, απόκοσμα φωτισμένο από τους πυρσούς οπαδών του Τραμπ, εκείνη την Τετάρτη, Καπιτώλιο, ρωτάμε τον Άγγελο Σεριάτο αν γνωρίζουμε ποιο ήταν το κοινωνικό, πολιτισμικό και ταξικό υπόβαθρο των πρωταγωνιστών της εισβολής.

«Ακριβή εικόνα του background δεν έχουμε, ωστόσο η αίσθησή μου είναι ότι μιλάμε για πιο περιθωριοποιημένα στοιχεία», μας λέει. «Δεν πιστεύω ότι αποτελούν τον μέσο συγκροτημένο υποστηρικτή του ρεπουμπλικανικού κόμματος, εικόνες ανθρώπων που χαιρετούσαν ναζιστικά δεν αποτελούν τον μέσο ψηφοφόρο των Ρεπουμπλικάνων. Οι άνθρωποι με τις γούνες λιονταριού, δεν αποτυπώνουν κάτι που είναι mainstream. Θεωρώ ότι είναι άνθρωποι χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, ότι κάποιοι μπορεί να πληρώθηκαν, συνωμοσιολόγοι, γενικά ένα περίεργο μείγμα. Επίσης, γνωρίζουμε ότι έφτασαν στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ από όλα τα σημεία της χώρας. Στην πραγματικότητα, μάλλον μόνο από την Ουάσινγκτον δεν ήταν.

Τι σχέση έχουν λοιπόν οι raiders του Καπιτωλίου με τους «Αγανακτισμένους» της Ελλάδας και της Ισπανίας, παραλληλισμός που πολλοί σε Ελλάδα και Ευρώπη θεώρησαν δεδομένο και αυτονόητο;

Η απάντηση είναι απλή: Καμία.

«Οι Ευρωπαίοι ηγέτες διαφοροποιήθηκαν μεταξύ τους: Από μια μεριά έγινε λόγος για φαινόμενα ‘’λαϊκισμού’’, για ‘’ακραίους’’ οι οποίοι δεν προσδιορίζονταν ως δεξιοί ή αριστεροί, κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι ανόητο καθώς πάντοτε υπάρχει ιδεολογικό φορτίο στο τι κάνει ο καθένας. Αυτή η γραμμή, που ακολούθησαν ορισμένοι ηγέτες, στην πραγματικότητα ήταν επικίνδυνη και για την ίδια τη Δημοκρατία. Υπήρχε όμως και μια άλλη πλευρά -έχω κατά νου τις δηλώσεις Μακρόν- που μίλησε για ακροδεξιούς και νεοναζί που αμφισβητούν ευθέως τη Δημοκρατία.

»Ηγέτες που μιλούν για λαϊκιστές ή που συγκρίνουν τα γεγονότα στις ΗΠΑ με τα φαινόμενα των ‘’Αγανακτισμένων’’ στην Ελλάδα ή την Ισπανία, ας μην ξεχνάμε ότι φέρουν ευθύνη ως εκπρόσωποι φιλελεύθερων δεξιών κομμάτων που νομιμοποίησαν ή ‘’χάιδεψαν’’ για εκλογικούς λόγους την ακροδεξιά παράνοια. Ας θυμηθούμε, στην Ελλάδα, τα περιστατικά με την παραλίγο εισβολή στο κοινοβούλιο στο συλλαλητήριο για το Μακεδονικό πριν από δύο χρόνια», τονίζει ο Άγγελος Σεριάτος.

Άλλωστε, μια Δημοκρατία που δεν ανέχεται την αμφισβήτηση με πολιτικούς όρους, το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν θα καταφέρει να εξαφανίσει την δυσαρέσκεια, αλλά να τη διοχετεύσει σε συνωμοσιολογικά, μυστικιστικά, ακροδεξιά εν τέλει κανάλια.

Γυρίζοντας ξανά στην άλλη ακτή του Ατλαντικού, το ξημέρωμα της Πέμπτης, 7 Ιανουαρίου, έβρισκε το Καπιτώλιο άδειο πλέον από τους οπαδούς του Τραμπ, οι οποίοι πίσω τους είχαν αφήσει πέντε νεκρούς αλλά και την συντριβή του βασικού ιδεολογικού και πολιτικού εργαλείου με το οποίο οι ΗΠΑ ασκούσαν επί δεκαετίες παγκόσμια ηγεμονία: Αυτό της (δυτικού τύπου) Δημοκρατίας.

«Το πρώτο που μου φάνηκε σαν θεία δίκη, ήταν η ανακοίνωση της Βενεζουέλας που έλεγε χονδρικά ότι ελπίζουμε στην Αμερική να επέλθει η ηρεμία και εμείς θα είμαστε στον αγώνα για την κοινωνική της συνοχή», λέει ο Άγγελος Σεριάτος. «Είναι προφανές ότι το αφήγημα που έλεγε ότι είναι δεδομένη η δημοκρατία στην Αμερική και ότι αποτελεί πρότυπο για τις υπόλοιπες χώρες, σε κάποιες από τις οποίες πρέπει να επιβληθεί, έχει σίγουρα αμφισβητηθεί. Και αυτό το χαρτί θα το αξιοποιήσουν και οι Ρώσοι και άλλα κράτη, όπως οι ασιατικές χώρες, οι οποίες θα προσπαθήσουν να δείξουν ότι η Αμερική δεν μπορεί πλέον να το διασφαλίσει. Νομίζω ότι και από τους ισχυρούς παίκτες και από τους αδύναμους η εικόνα των ΗΠΑ έχει βγει πολύ πληγωμένη ως προς το αν είναι η χώρα εγγυήτρια της Δημοκρατίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Συνδυαστικά με τον κορωνοϊό, που στη συνείδηση των ανθρώπων οι ΗΠΑ είναι από τις χώρες που τον αντιμετώπισαν με τον χειρότερο τρόπο, αυτή η απόπειρα μίνι πραξικοπήματος δεν νομίζω πως είναι κάτι που θα ξεχαστεί σύντομα. Θα είναι μια παρακμάζουσα εικόνα της Αμερικής που θα μας ακολουθεί για πολύ καιρό».

Διαβάστε σχετικά: 

Εκλογές-ΗΠΑ: Η ανατομία του αποτελέσματος – Κατάδυση στη «βαθύτερη διαίρεση του αιώνα μετά το Βιετνάμ»