Το δικαίωμα της έκφρασης, της πληροφόρησης και της ενημέρωσης βρίσκεται  αναμφισβήτητα στον πυρήνα μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

Η σπουδαιότητα του αναδεικνύεται  ακόμα περισσότερο στην κρίση που διανύουμε, αφού η  έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση μπορεί να αποδειχθεί καταλυτικής σημασίας  για τη δημόσια υγεία.

Ένα φαινόμενο που άνθισε επικίνδυνα στις μέρες της πανδημίας είναι το «infodemic», σε ελεύθερη μετάφραση  η πληροφοριακή επιδημία. Όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το «infodemic» ορίζεται ως μια «υπερπληροφόρηση» για ένα συγκεκριμένο θέμα, η οποία περιλαμβάνει, όχι μόνο χρήσιμες πληροφορίες και εξακριβωμένα στοιχεία αλλά και φήμες και ανακριβείς πληροφορίες,  που μπορεί να είναι είτε ακούσιες είτε σκόπιμες.  

Η παραπληροφόρηση μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις στη δημοκρατία και τον δημόσιο λόγο, γιατί υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους δημόσιους θεσμούς, στις αρχές αλλά και στην επιστήμη, που είναι και το κεντρικό πρόσωπο των ημερών.

H ρήση του Αισχύλου, «στον πόλεμο η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα» είναι στον καιρό της πανδημίας πιο επίκαιρη από ποτέ. Από την πρώτη στιγμή της πανδημίας τα διαδίκτυο και  οι κοινωνικές πλατφόρμες  κατακλύστηκαν από ψευδείς πληροφορίες, θεωρίες συνωμοσίας, αναλήθειες για τον ιό, τον τρόπο μετάδοσης του, την επικινδυνότητα του ακόμη και τις δυνητικές θεραπείες αυτού.   

Η αλήθεια είναι πως το πρωτόγνωρο της νόσου COVID-19 και η ταχύτητα με την οποία αλλάζουν τα δεδομένα γύρω από αυτή, δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την  αύξηση της παραπληροφόρησης, η οποία συνδυασμένη με τοδιαδικτυακό περιβάλλονμπορεί να εξαπλωθεί ταχύτερα και από τον ιό το ίδιο. 

Και ενώ από τους δημοσιογράφους και τα επίσημα μέσα ενημέρωσης μπορεί να αξιώσει κανείς, με δεδομένο ότι λειτουργούν με κανόνες και με κώδικα δεοντολογίας, υψηλά επαγγελματικά και ηθικά πρότυπα, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα social media.

Και δυστυχώς μια τυχαία ανάρτηση ενός ανώνυμου χρήστη αντιμετωπίζεται από κάποιους ως ισάξια με τη εξειδικευμένη ανάλυση ενός επιστήμονα. Η σύγχυση που τελικά δημιουργείται δυσκολεύει εξαιρετικά τους πολίτες  να αναγνωρίσουν την αλήθεια από το ψέμα και εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την δημόσια και ατομική υγεία, οδηγώντας  ανθρώπους ακόμη  και στο θάνατο.

Η καταπολέμησή της παραπληροφόρησης είναι ιδιαίτερα περίπλοκο και σύνθετο ζήτημα , όχι μόνο επειδή είναι δύσκολο να βρεθεί ένα αποτελεσματικό αντίμετρο αλλά κυρίως επειδή οι απόψεις και οι πληροφορίες , ακόμη και οι λανθασμένες, απολαμβάνουν την ισχυρή προστασία  της ελευθερίας  της έκφρασης.

Η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθερία της πληροφόρησης, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και ο πλουραλισμός είναι ακρογωνιαίοι λίθοι μιας δημοκρατικής κοινωνίας και η αντιμετώπιση της  παραπληροφόρησης οφείλει να μην υπονομεύει αυτά τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η πρόκληση λοιπόν τεράστια.

Στην Ελλάδα έχουμε ευτυχώς επαρκείς δικλείδες ασφαλείας. Από τη μια η ελευθερία της έκφρασης απολαμβάνει συνταγματικής κατοχύρωσης από την άλλη ο ποινικός κώδικας μας παρέχει επαρκές οπλοστάσιο στην μάχη κατά των ψευδών ειδήσεων.

Το άρθρο 191 ΠΚ προβλέπει τις συνέπειες για το αδίκημα της διασποράς ψευδών ειδήσεων, ενώ στη νέα του μορφή, όπως μόλις προχθές ψηφίστηκε από την πλειοψηφία της Βουλής, συμπεριλαμβάνεται ρητά και η δημόσια υγεία, μια προσθήκη αναγκαία, καθώς, όλο το διάστημα  της πανδημίας του κορωνοϊού, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα εκτεταμένης διασποράς ειδήσεων και πρόκλησης ανησυχίας και πανικού στους πολίτες.

Η αποτελεσματικότερη ασπίδα όμως στην καταπολέμηση της ψευδούς είδησης είμαστε εμείς, οι ίδιοι οι χρήστες, που τις περισσότερες φορές ακούσια διαδίδουμε ανακρίβειες και ψεύδη πολλαπλασιάζοντας την ισχύ τους.

Είναι πρωτίστως ζήτημα ατομικής και κοινωνικής ευθύνης να ελέγχουμε την αξιοπιστία των πληροφοριών που υιοθετούμε και μεταδίδουμε.

Στέλλα Μπίζιου, βουλευτής Λάρισας με την Νέα Δημοκρατία

Διαβάστε επίσης:

Το… πολυτελές ελληνικό ΕΣΥ

Δεν έχω άποψη αλλά η γνώμη μου είναι…

Το έργο της Ενεργειακής κρίσης παίζεται τώρα