Ζούμε σε παράξενες εποχές. Η συνεχιζόμενη -για δεύτερο χρόνο- πανδημία, έχει φέρει στην επιφάνεια διάφορες σκοτεινές ξεχασμένες αντιλήψεις και ανθρώπινες συμπεριφορές. Καθώς οι αντοχές μας δοκιμάζονται, μαζί με αυτές δοκιμάζεται και η πίστη μας στο συνάνθρωπο και στις ανθρώπινες αξίες συνολικά.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν ιστορίες που σου κόβουν την ανάσα. Ιστορίες που φωτίζουν τα ανθρώπινα σκοτάδια και φανερώνουν ειδικά τέτοιες μέρες Χριστουγέννων, την ακατάβλητη δύναμη της προσφοράς και της ανθρώπινης θυσίας. Μια τέτοια ιστορία είναι και η ιστορία ενός νεαρού Πολωνού που ονομαζόταν, Βίτολντ Πιλέτσκι.

Ο Βίτολντ Πιλέτσκι, γεννήθηκε το 1901, κοντά στην πόλη Όλονετς, στην Καρελία, της πάλαι ποτέ Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ήταν γόνος μιας οικογένειας από την Πολωνία που διέθετε τίτλο ευγενείας, η οποία βρέθηκε εκτοπισμένη στη Ρωσία, για πολιτικούς λόγους καθώς θεωρήθηκε αναμεμειγμένη στις εξεγέρσεις του Ιανουαρίου 1863-1864. Το 1910, ο Βίτολντ και τα τέσσερα αδέλφια του ακολούθησαν τη μητέρα τους στο Βίλνο. Εκεί, όχι μόνο άρχισε να μαθαίνει τα πρώτα γράμματα, αλλά μπήκε και στο παράνομο τότε Σώμα Πολωνών Προσκόπων και Οδηγών. Το 1916, εγγράφηκε στο γυμνάσιο της ρωσικής πόλης Όριολ, όπου ίδρυσε και τοπικό Σώμα Προσκόπων. Το 1918, έζησε τα γεγονότα της Ρωσικής Επανάστασης, και της ήττας των κεντρικών δυνάμεων στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, επέστρεψε στο Βίλνο που τώρα είχε περιέλθει στην κυριαρχία της Ρωσίας, και κατατάχθηκε σε μια παραστρατιωτική «Ουκρανική και Λευκορωσική Μιλίτσια Αυτοάμυνας», η οποία οπλίστηκε από τον οπλισμό του Γερμανικού στρατού που υποχωρούσε. Η ομάδα αυτή τάχθηκε με τους «Λευκούς Ρώσους» του στρατηγού Βλάντισλαβ Βέϊτκο και πολεμούσε κόντρα στις δυνάμεις των Μπολσεβίκων που είχαν στο μεταξύ κυριαρχήσει στη Ρωσία. Ο Πιλέτσκι συμμετείχε στην μάχη αμύνης του Κιέβου (1920) σε μονάδα ιππικού, και τον Αύγουστο του 1920 συμμετείχε στη μάχη της Βαρσοβίας, απελευθέρωσε το Βίλνο με τις δυνάμεις του Πολωνικού στρατού, και συμμετείχε στον Ρώσο-Πολωνικό πόλεμο του 1920-1921.

Μετά τον πόλεμο άρχισε να σπουδάζει καλές τέχνες, αλλά γρήγορα αναγκάστηκε να τις εγκαταλείψει καθώς η υγεία του πατέρα του έφθινε, φέρνοντας νέες ευθύνες.

Το 1926, ο Πιλέτσκι κληρονόμησε μια μεγάλη έκταση πατρογονικής γης, και το 1931 παντρεύτηκε την Μαρία Οστρόφσκα, η οποία του έδωσε δύο παιδιά: τον Αντρέι (1932) και την Σοφία (1933). Ενεργός πολίτης, βρέθηκε πρόεδρος του τοπικού συνεταιριστικού γαλακτοκομείου, οργάνωσε την εκπαιδευτική ομάδα ιππέων «Krakus» για το στρατό, ενώ είχε καλλιτεχνικές ανησυχίες γράφοντας ποίηση και ζωγραφίζοντας. Το 1938, πήρε το αργυρό μετάλλιο για τον πατριωτικό ακτιβισμό του.    

Το 1939, ο Πιλέτσκι με το σύνταγμα ιππικού του συμμετείχε σε πολλές μάχες, από τον Αύγουστο έως τις 5 και 6 Σεπτεμβρίου όπου οι Πολωνοί ηττήθηκαν από τους Γερμανούς στη μεγάλη μάχη του Πιοτρκόβ Τριμπουνάλσκι. Μετά την ήττα ο Πιλέτσκι δεν ακολούθησε την υποχώρηση του πολωνικού στρατού προς τη Γαλλία, αλλά έμεινε στην Πολωνία και πέρασε στην προετοιμασία της Αντίστασης.

Τα χρόνια της Αντίστασης

Ο Πιλέτσκι πέρασε στη μυστική δράση, και είχε αναλάβει τη συλλογή πληροφοριών σε όλο το τόξο Βαρσοβίας, Σιέντιτσε, Ράντομ, Λουμπλίν και άλλων σημαντικών πόλεων της κεντρικής Πολωνίας. Στη μυστική αυτή οργάνωση, ήρθε σε ρήξη με τον συνταγματάρχη Βλοντάρκιεβιτς, όταν διέκρινε ότι εξέφραζε αντι-σημιτικές απόψεις και κάποιες υπερ-εθνικιστικές τάσεις. Ο Πιλέτσκι τον κάλεσε να εκδηλώσει την προσήλωσή του στην πλήρη ελευθερία και ανεξιθρησκεία στην Αντίσταση, αλλά ο Βλοντάρκιεβιτς αρνήθηκε και τύπωσε μανιφέστο όπου διαλαλούσε ότι η μελλοντική Πολωνία θα είναι αποκλειστικά Χριστιανική χώρα. Ο Πιλέτσκι αρνήθηκε να πάρει τέτοιον όρκο, και έθεσε ως δική του προτεραιότητα να πάει εθελοντής στο Άουσβιτς για να μάθουν τί ακριβώς συνέβαινε εκεί. Μέχρι τότε, όλες οι πληροφορίες ήταν ελάχιστες και αντικρουόμενες. 

Ο Πιλέτσκι συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1940. Είχε τα χαρτιά κάποιου Τόμας Σεραφίνσκι και υπάρχουν δύο εκδοχές: σύμφωνα με την πρώτη ο Πιλέτσκι συνελήφθη διότι ο Σεραφίνσκι δεν ήταν νεκρός όπως αρχικά νόμιζαν όταν έκαναν τα πλαστά έγγραφα, ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή (που θεωρείται επικρατέστερη) ο Πιλέτσκι δεν αντέδρασε όταν τον ειδοποίησε ο θυρωρός, και αφέθηκε να συλληφθεί για να μεταφερθεί στο Άουσβιτς. Λέγεται ότι όταν τον έπαιρναν είπε στη γυναίκα του να ειδοποιήσει τους «σωστούς ανθρώπους» ότι προχωρά στην εκτέλεση της αποστολής του.

Στο στόμα του θηρίου

Με το νούμερο «4859» στο μπράτσο, ο Πιλέτσκι πιάνει δουλειά, συλλέγει πληροφορίες για τις αληθινές διαστάσεις του στρατοπέδου και αρχίζει να οργανώνει μέσα στο Άουσβιτς ομάδες αντίστασης. Το στρατόπεδο έχει αρχίσει να αποκτά τα χαρακτηριστικά μιας φονικής μηχανής. Η δουλειά του Πιλέτσκι είναι σαν ένα μικρό κερί που φέγγει τα σκοτάδια της απανθρωπιάς και του θανάτου. Κατορθώνει και στέλνει τις πρώτες του αναφορές στο αρχηγείο, στις οποίες χαρακτηρίζει το στρατόπεδο οργανωμένο τόπο εξόντωσης μέσω του υποσιτισμού της εξοντωτικής εργασίας και των τιμωριών. Ο Πιλέτσκι ζήτησε την άδεια να οργανώσει μια εξέγερση των αιχμαλώτων, αλλά δεν έλαβε καμία θετική απάντηση. Το 1942, το στρατόπεδο του Άουσβιτς άρχισε να εκπέμπει δικό του σήμα, μέσω ενός πομπού που μπήκε σε κομμάτια, σε διάστημα 5-6 μηνών, συναρμολογήθηκε και εξέπεμπε μέχρι το φθινόπωρο του 1942, όταν ο Πιλέτσκι και οι άντρες του αναγκάστηκαν να τον διαλύσουν πριν πέσει στα χέρια των «SS» ή της Γκεστάπο, που με επικεφαλής τον Μαξιμίλιαν Γκράμπνερ άρχισαν να ερευνούν και να δολοφονούν όταν έμαθαν ότι κάποιος είχε «μεγάλο στόμα».

Απόδραση από την κόλαση

Ο Βίλτον Πιλέτσκι, κατάλαβε ότι έπρεπε να δραπετεύσει από το Άουσβιτς, πριν γίνουν τα πράγματα χειρότερα. Πίστευε ότι οι Σύμμαχοι θα μπορούσαν να ρίξουν κάποιες δυνάμεις για να πολιορκήσουν το στρατόπεδο σε συνδυασμό με την εξέγερση των φυλακισμένων, αλλά δυστυχώς διαψεύστηκε. Έπιασε λοιπόν δουλειά στο φούρνο του Άουσβιτς, και τελικά τα ξημερώματα της 27ης Απριλίου του 1943, κατόρθωσε να αποδράσει μαζί με δύο συντρόφους του, παραβιάζοντας μια μεταλλική πόρτα αιφνιδιάζοντας τον φρουρό, και κόβοντας το συναγερμό. Ο Πιλέτσκι πήρε μαζί του και αρκετά επίσημα έγγραφα των Γερμανών, τροφοδοτώντας έτσι τους Συμμάχους με επίσημα στοιχεία για τα όσα τρομακτικά συνέβαιναν στο Άουσβιτς, όσα δεν μπορούσε να χωρέσει ο νους ενός κανονικού ανθρώπου.

Τα δραματικά στοιχεία

Αρκετές μέρες μετά την απόδραση, ο Πιλέτσκι ήλθε σε επαφή με το μυστικό αρχηγείο του στρατού της Πολωνίας, και τελικά τον Ιούνιο του 1943, κατόρθωσε να παραδώσει όλα τα στοιχεία που είχε συλλέξει για το κολαστήριο του Άουσβιτς. Ο Πιλέτσκι ήλπιζε να επηρεάσει τους Συμμάχους να κάνουν κάποια επιχείρηση απελευθέρωσης, αλλά δεν το κατόρθωσε. Οι προτεραιότητες ήταν διαφορετικές, ακόμη και οι Σοβιετικοί που βρέθηκαν με το στρατό τους εντός ακτίνας δράσης προκειμένου να χτυπήσουν το Άουσβιτς δεν το επιχείρησαν τότε. Ο Πιλέτσκι άρχισε ξανά να εργάζεται με τα μυστικά κλιμάκια της πολωνικής αντίστασης, και βοήθησε το συγγραφέα Ίγκορ Νέβερλι και την εβραϊκής καταγωγής σύζυγό του Μπάρμπαρα, να σώσουν πολλές οικογένειες Εβραίων, δίνοντάς τους ακόμη και χρήματα από τα μυστικά κονδύλια της αντίστασης. Έτσι έδωσε χρήματα για να πληρώσει η Μπάρμπαρα τον προσωπικό της εκβιαστή («szmalcownik») που απειλούσε να την καταδώσει στους Γερμανούς. Ο καταδότης μετά από αυτό το επεισόδιο «εξαφανίστηκε», και πιστεύεται ότι ήταν ο Βίτολντ Πιλέτσκι που κανόνισε ώστε να εξαφανιστεί αυτό το παράσιτο από προσώπου γης.

Ο Πιλέτσκι συμμετείχε στην εξέγερση της Βαρσοβίας τον Αύγουστο του 1944. Όταν η εξέγερση κατεστάλη, ο Πιλέτσκι συνελήφθη και μεταφέρθηκε ως αιχμάλωτος στο στρατόπεδο Μουρνάου, στη Βαυαρία, όπου επέζησε μέχρι που απελευθερώθηκε το 1945 από τους Συμμάχους.

Μετά τον πόλεμο

Ο Πιλέτσκι μετά την απελευθέρωσή του, εργάστηκε στο γραφείο πληροφοριών του στρατού, και έστελνε πληροφορίες και αναφορές στην εξόριστη κυβέρνηση της Πολωνίας, αφού οι Σοβιετικοί είχαν πλέον εγκαταστήσει φιλική προς αυτούς κυβέρνηση Πολωνών κομμουνιστών. Έτσι, ο Πιλέτσκι συνεχίζει να εργάζεται παράνομα παρόλο που η Πολωνία είχε απελευθερωθεί από τους Γερμανούς. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 1948, που ο Πιλέτσκι συνελήφθη από τις κομμουνιστικές μυστικές υπηρεσίες. Ακολούθησε μια σύντομη δίκη-παρωδία, όπου κατηγορήθηκε για κατασκοπεία, παράνομη διέλευση των συνόρων, πλαστά έγγραφα, οπλοφορία, και ότι προετοίμαζε τη δολοφονία μελών του κομμουνιστικού καθεστώτος. Κατήγορος ήταν ο Γιόζεφ Κυρανκίεβιτς, ένας επιζήσας τρόφιμος του Άουσβιτς, που αργότερα έγινε πρωθυπουργός της Πολωνίας. Ο Πιλέτσκι αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι σχεδίαζε δολοφονίες κομμουνιστών αξιωματούχων, και ισχυρίστηκε ότι ως αξιωματικός του Πολωνικού στρατού έστελνε νόμιμα πληροφορίες στο αρχηγείο του. Καταδικάστηκε σε θάνατο τον Μάϊο του 1948, και εκτελέστηκε μαζί με δύο συντρόφους του στις 25 Μαΐου του 1948, παρόλο που χιλιάδες επιστολές στάλθηκαν στην κυβέρνηση από παλιούς τρόφιμους του Άουσβιτς, για να του δοθεί χάρη.

Η μνήμη του Βίτολντ Πιλέτσκι αποκαταστάθηκε 50 χρόνια αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν έπεσε το κομμουνιστικό καθεστώς της Βαρσοβίας. Με τη νέα χιλιετία και το βιογραφικό φιλμ «Pilecki», το 2015, ο Βίτολντ Πιλέτσκι θεωρείται πλέον ένας από τους σύγχρονους «άγιους» της ανεξάρτητης Πολωνίας. Ο Πιλέτσκι, ήταν ένας νέος ταλαντούχος, ωραίος άνθρωπος, και μπορούσε να έχει ζήσει μια πλούσια και ήσυχη ζωή, στα πατρογονικά του χτήματα περιτριγυρισμένος από την οικογένειά του, αλλά προτίμησε να κάνει το αδιανόητο, να πάει εθελοντής στο Άουσβιτς για να φωτίσει την κόλαση και να δώσει υπόσταση και ελπίδα στην ανθρώπινη ύπαρξη. Προσπαθώ να μπω για λίγο στη θέση του, και να φανταστώ την ακράδαντη πίστη του για τον άνθρωπο και το καλό της ανθρωπότητας. Δυσκολεύομαι, καθώς τέτοιοι άνθρωποι ολοένα και σπανίζουν. Ο τάφος του δεν βρέθηκε ποτέ, κι έτσι ένα κενοτάφιο και μια σεμνή προτομή αυτού του ήρωα που μπήκε οικειοθελώς στο κολαστήριο του Άουσβιτς για να σώσει τις ζωές των άλλων, στήθηκε μόλις το 2016.  

Διαβάστε επίσης:

Ποιος θυμάται το ΜΙΝΙΟΝ; (Photos/Video)

«Lumieres»: Το χριστουγεννιάτικο υπερθέαμα στο Παρίσι (photos/video)

Iαπωνία: Ο άγνωστος άγριος πόλεμος για το ουίσκι