Η σύνθεση με άρτιο αφηγηματικό τρόπο, μιας ιστορίας όπου η δραματική εξέλιξη και τα στοιχεία σασπένς να μη διαλύουν την ατμόσφαιρα μυστικισμού, στην οποία αυτή η ιστορία εγγράφεται, δεν είναι εύκολα εφικτή. Ο Βασίλης Χ. Κωνσταντίνου, ένας συγγραφέας με ειδικό βάρος, ολιγογράφος και αξιοπρόσεκτος όποτε αποφασίζει να εμφανιστεί στην εκδοτική ζωή, έχει την αισθητική αγωγή και την πεζογραφική ισχύ να το κατορθώνει ώστε ούτε στην εύπεπτη χρήση του μυστικοπαθούς να κυλάει ούτε στις ευκολίες του αστυνομικού συνθέματος να προσχωρεί. Έτσι, και με τις «Πέντε εβδομάδες της Δάφνης», επιβεβαιώνει την υψηλή λογοτεχνική αίσθηση και τον γερό εκφραστικό οπλισμό του καθώς ισορροπεί άψογα μεταξύ του κόσμου του νουάρ και της μεταφυσικής ίντριγκας.

Η αληθοφάνεια είναι πάντα απόρροια επιτυχών αφηγηματικών συμβάσεων ενώ το περικείμενο πληροί τον χώρο. Η Δάφνη Μιχαήλ, η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου, μια μορφή που λαμβάνει σχήμα από τον λυρισμό της αμφιβολίας και τη γενναιότητα της βούλησης, συνδυάζοντας αέναη κινητικότητα και ικανότητα να αντλεί ενέργεια από το τίποτα, καθοδηγούμενη από τον μητρικό ορθολογισμό και την πατρική πίστη στην ποίηση της ιστορίας, φτάνει αναπόφευκτα μπροστά σε υπαρκτικά διλήμματα και στην αναζήτηση της έξαρσης. Η αναζήτηση αυτή την εμπλέκει στην αγωνία διαλεύκανσης μιας μυστηριώδους υπόθεσης για την οποία είχε ακούσει κάποτε από τον καθηγητή βιβλικής αρχαιολογίας πατέρα της.

Η υπόθεση αφορά σπαράγματα ενός παπύρου που υπήρχε στο κάσωμα της περίφημης βυζαντινής εικόνας της Παναγίας του Φιλερήμου και τα οποία σκόρπισαν όταν η εικόνα, μετά την παράδοση της Ρόδου στους Οθωμανούς την πρωτοχρονιά του 1523, μεταφέρθηκε από μέλη του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου στη Μάλτα. Αξίζει να αναφερθούμε δι’ ολίγων στην εικόνα αυτή, η οποία είχε μια εκπληκτική διαδρομή: από τη Μάλτα, όπου παρέμεινε μέχρι τη βεβήλωσή της το 1798 από τον στρατό του Ναπολέοντα, στην Αγία Πετρούπολη (όπου την μετέφεραν οι Ιωαννίτες για να την παραδώσουν στον Τσάρο Παύλο τον Α΄, γιο της Μεγάλης Αικατερίνης και μάγιστρο του τάγματος), κι από την Κοπεγχάγη, όπου φυγαδεύτηκε το 1917 για να παραδοθεί στη μητέρα του τελευταίου Τσάρου (στη δανέζικης καταγωγής Μαρία Φιοντόροβνα), ως την κρύπτη της ρωσο-ορθόδοξης εκκλησίας του Βερολίνου, όπου εναποτέθηκε φροντίδι της Συνόδου των εν εξορία επισκόπων της Ρωσίας. Από εκεί θα φτάσει στα χέρια της Έλενας Καραγεώργεβιτς, αδελφής τού Σέρβου βασιλέως Αλέξανδρου Α΄, για να μεταφερθεί, μετά τον βομβαρδισμό του Βελιγραδίου το 1941, στο μοναστήρι Αγίου Βασιλείου Όστρογκ. Εκεί φυλάχθηκε μέχρι τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Από το 2002, η θαυμαστή εικόνα εκτίθεται στο Μπλε Παρεκκλήσι του Εθνικού Μουσείου του Μαυροβουνίου, στο Τσέτινιε.

Με αυτό το ιδρυτικό συμβάν, ο Κωνσταντίνου ξετυλίγει μια γερά δομημένη ιστορία, όπου η αλληλοδιείσδυση παρόντος και παρελθόντος δημιουργεί εντάσεις στο πεδίο της αφήγησης αλλά και αντανακλάσεις στο ειδύλλιο που ανακύπτει. Συναρθρώνοντας υποδειγματικά σειρά πραγματικών και μυθοπλαστικών προσώπων αλλά και τόπους με υψηλή θερμοκρασία (Ισραήλ, Μαυροβούνιο, Ρόδος), δεν ανακαλεί απλώς το παρελθόν, μεταφυσικό και ιστορικό, στο απειλητικό παρόν, αλλά καταγράφει την καθημερινή αλλοτρίωση, με μαρτυρίες ζωντανές της ατομικής στρέβλωσης και της κοινωνικής αλλοίωσης. Η περίπλοκη ιστορία των Βαλκανίων συναντά το αδιέξοδο παρόν, ο υπόκοσμος των λαθρεμπόρων τον κυνισμό των γραφειοκρατών, η διαφθορά τον μυστικισμό. Οι Ρώσοι ολιγάρχες με τις δαιδαλώδεις διαδρομές από τα γκουλάγκ και τις υπηρεσίες κρατικής ασφαλείας ως τις μαφιόζικες και καγκεμπίτικες πρακτικές, αποτυπώνονται σε ένα κλίμα διαρκούς εκκρεμότητας, όπου η απειλή συμβαδίζει με τον ρυθμό κι ο κώδικας της νοσταλγίας με τα χρώματα της φαντασίας, δίνοντας φως και ζωή στους πρωταγωνιστές και στα γεγονότα της δράσης. Η ευρύτητα της ματιάς, η μεταστοιχείωση ασήμαντων στοιχείων, η μεταφυσική διαχρονία και οι σύγχρονες πιέσεις, με διαλεκτική σχέση ρομαντικών και ρεαλιστικών στοιχείων, τεκμηριώνουν τον μύθο ενώ εξωτερικές αναλήψεις (τα πρότερα), άρτια ενταγμένες, δεν ανακόπτουν την αφηγηματική ροή. Ο χώρος και ο χρόνος: ένα παλίμψηστο όπου επανεγγράφεται η ιστορία όχι ως διακήρυξη αλλά μέσα από τις πράξεις των ηρώων.

Τελικά, η αναζήτηση της Δάφνης που την έφερε αντιμέτωπη με τον υπόκοσμο και τις μυστικοπαθείς εμμονές του ολιγάρχη (που ζητά τα σπαράγματα του παπύρου), γίνεται η αφορμή της ερωτικής λύτρωσης αφού χάρη σε αυτή την περιπέτεια θα γνωρίσει τον Ρόδιο του οποίου η οικογενειακή ιστορία είναι δεμένη με την εικόνα. Για τη σωτηρία του από τη ρωσική μαφία θα κάνει ό,τι χρειαστεί. Οι επώδυνες καταστάσεις κι οι αξεδιάλυτοι γρίφοι αυτές τις πέντε εβδομάδες θα δώσουν απαντήσεις σε ισόβια ερωτηματικά καθώς ένα αρχαίο κείμενο αγοραπωλησίας θα μετατραπεί, με τη βοήθεια μιας παπυρολόγου, σε «ιερή» μαρτυρία, όπως επιθυμεί η ιδεοληψία του ολιγάρχη. Δεν πρόκειται για παρωδιακή εκδοχή αλλά για ιδανική χρήση: το παρόν και οι ανάγκες του, ο πιο έντιμος ρυθμιστής των προβλημάτων.

Τι δηλοί ο μύθος; Πως εν τέλει το μυστήριο δεν υπάρχει για να απαντά σε κάποια περιέργεια ή για να υπηρετεί φαντασιώσεις αλλά για να φωτίζει και να στηρίζει τον άνθρωπο. Κλιμακωτά, καθώς αποκρυπτογραφείται το κείμενο από την ιερή γη του Ισραήλ, θα φωτιστεί και ο αποχρών λόγος του δράματος. Το μοιραίο που πρέπει να ζήσει κανείς στα όρια για να γνωρίσει την ουσία του ιερού, έστω και σε ψήγματα. Ψήγματα ερμηνείας που κρύβονται σε κάθε ιερή εικόνα και ζητούν την αποκάλυψη του νοήματος από τον καθένα μας.

Βασίλης Χ. Κωνσταντίνου                                                                                                             

Πέντε εβδομάδες της Δάφνης                                                                                                        

Εκδόσεις:  Βιβλιοπωλείον της Εστίας                                                                                                       

Σελ.: 277

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Η αλεπού και ο δρ Σιμαμούρα

Βιβλίο: Ο ενδοξότερος αγώνας

Το ελληνικό τραγούδι αποκαλύπτεται…