Η ελληνική οικονομία, πριν προλάβει να επιστρέψει στην προ πανδημίας κατάσταση, βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες εστίες αστάθειας.

Ο συνδυασμός των επιπτώσεων της πανδημίας, της ακρίβειας και των γεωπολιτικών εξελίξεων που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δημιουργεί για την οικονομία και την αγορά εργασίας μια εύθραυστη κατάσταση με αβέβαιες βραχυμεσοπρόθεσμες προοπτικές.

Ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας αναθεωρείται πλέον προς τα κάτω και θα είναι αρκετά πιο ήπιος. Η ανεργία, παρά την πτωτική της πορεία, παραμένει σε υψηλό επίπεδο. 

Το ποσοστό της απασχόλησης είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ. Συγκεκριμένα, το 2021 το ποσοστό απασχόλησης μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15-64 ετών διαμορφώθηκε στο 57,2%. Την ίδια στιγμή οι υψηλές τιμές της ενέργειας και των τροφίμων έχουν δημιουργήσει ένα ασταμάτητο κύμα ακρίβειας με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο πολλών νοικοκυριών, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο να βρεθούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και σοβαρής υλικής αποστέρησης. 

Οι δείκτες οικονομικής μιζέριας, που αποτυπώνουν την κοινωνική συνοχή, σημειώνουν επιδείνωση, ως συνέπεια του συνδυασμού του υψηλού ποσοστού ανεργίας και του υψηλού πληθωρισμού. Τον Απρίλιο του 2022 ο κατώτατος μισθός είχε απολέσει σχεδόν το 18% της αγοραστικής του δύναμης, από 14,7% τον Μάρτιο. Η νέα αύξηση του κατώτατου μισθού τον Μάιο αντισταθμίζει ως έναν βαθμό τη σωρευτική απώλεια της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό.

Ωστόσο, η συνεχιζόμενη δυναμική του κύματος της ακρίβειας οδηγεί σε περαιτέρω επιδείνωση το βιοτικό επίπεδό τους. Την ίδια στιγμή αξιοσημείωτη είναι η μείωση της αγοραστικής δύναμης του μέσου μισθού του ιδιωτικού τομέα και ειδικότερα του μέσου μισθού μερικής απασχόλησης. Βάσει των τελευταίων διαθέσιμων στοιχείων, τον Απρίλιο του 2022 η απώλεια αγοραστικής δύναμης του ακαθάριστου μέσου μισθού στον ιδιωτικό τομέα ήταν ίση με 10%, αυξημένη κατά 1,6 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον Μάρτιο του ίδιου έτους. Αντίστοιχα, τον Απρίλιο ο μέσος μισθός μερικής απασχόλησης απώλεσε το 28% της αγοραστικής του δύναμης έναντι 23,7% τον Μάρτιο του 2022.

Τα παραπάνω συνηγορούν στο ότι οι επιπτώσεις της ακρίβειας δεν είναι συμμετρικές. Οι μισθολογικές ανισότητες μεταξύ κοινωνικών ομάδων και καθεστώτων απασχόλησης θα προσδιορίσουν ως έναν βαθμό το κοινωνικό κόστος της ακρίβειας. Ο κατακερματισμός της αγοράς εργασίας περιλαμβάνει όμως και πολλές άλλες μορφές ανισοτήτων. Χαρακτηριστική είναι η μισθολογική ανισότητα που υπάρχει μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και μεταξύ εργαζομένων πλήρους και μερικής απασχόλησης όταν συνυπολογίζεται ο χρόνος εργασίας.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι τον Μάρτιο του 2021 οι μισθωτοί μερικής απασχόλησης εργάζονταν το 76% του χρόνου πλήρους απασχόλησης, αλλά λάμβαναν μόλις το 38% του μέσου μισθού πλήρους απασχόλησης. Οι γυναίκες εργάζονταν πάλι σχεδόν τον ίδιο χρόνο σε σχέση με τους άντρες, αλλά λάμβαναν 17,5% χαμηλότερο μέσο μισθό.

Βέβαια, η κατάσταση της αγοράς εργασίας ήταν ανησυχητική και πριν από την εκδήλωση του κύματος της ακρίβειας. Ο συνδυασμός της σχεδόν δεκαετούς οικονομικής κρίσης, των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής και της πανδημικής κρίσηςέχει επηρεάσει σημαντικά την κοινωνική βιωσιμότητα στη χώρα μας.

Η πανδημική κρίση επιδείνωσε πολλές προϋπάρχουσες ανισότητες και τον αποκλεισμό ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Όλα τα εμπειρικά ευρήματα δείχνουν ότι η μετάβαση της Ελλάδας σε ένα νέο βιώσιμο και ανθεκτικό υπόδειγμα ανάπτυξης προϋποθέτει, πέραν του μετασχηματισμού βασικών υποσυστημάτων της οικονομίας, και την ουσιαστική προστασία της εργασίας.

Είναι άμεση η ανάγκη για ισχυρή δέσμευση της οικονομικής και της κοινωνικής πολιτικής για την ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και την αύξηση της βιώσιμης απασχόλησης. Οι παρεμβάσεις αυτές είναι αναγκαίες αφενός για την ενδυνάμωση της κοινωνικής δικαιοσύνης και αφετέρου για την επίτευξη των στόχων της Ατζέντας 2030 του ΟΗΕ για μια βιώσιμη και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη.

Η Ελλάδα πρέπει να επιταχύνει τη δημιουργία συνθηκών πλήρους, παραγωγικής και αξιοπρεπούς απασχόλησης.

Πρέπει να ενισχύσει την προστασία θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων στην εργασία, με αξιοπρεπείς μισθούς, με εξασφάλιση ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας και με την προώθηση πολιτικών διά βίου μάθησης και εκπαίδευσης, ώστε να διασφαλιστεί η ισότητα των φύλων και των διαφορετικών ηλικιακών ομάδων στην κατανομή της ευημερίας.

*Ο Γιώργος Αργείτης είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ και Επιστημονικός Διευθυντής ΙΝΕ ΓΣΕΕ

Διαβάστε επίσης

«Αυτοφωράκιας» των ΗΠΑ η Ελλάδα

Το αποχετευτικό σύστημα του Ψυχικού

«Ένα μεγάλο φωτεινό καλοκαίρι…»