Πριν από μερικές εβδομάδες, ο Δημήτρης Παναγιωτόπουλος, ο οποίος διδάσκει Ιστορία του Αγροτικού Κόσμου και Ιστορία της Γεωπονικής Επιστήμης στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθήνας, κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του με τίτλο «Οι αγρότες στην ελληνική ιστορία: Από την Επανάσταση στην παγκοσμιοποίηση» (εκδόσεις Πατάκη).

Το βιβλίο έρχεται σε μια στιγμή που ο ρόλος της πρωτογενούς παραγωγής στην Ελλάδα και στον κόσμο μπαίνει στο προσκήνιο με ιδιαίτερα οδυνηρό τρόπο, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί με επισιτιστική κρίση εκατομμύρια ανθρώπων, ενώ και στη χώρα μας υπάρχει για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια συζήτηση περί επάρκειας τροφίμων (αν και, όπως έχει σημειωθεί και στο «Π», η μεγάλη ανησυχία εντοπίζεται κυρίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες).

Στο πλαίσιο αυτό, το βιβλίο του Δ. Παναγιωτόπουλου αποτελεί ένα πολύτιμο ντοκουμέντο και, παράλληλα, μια τεκμηρίωση σχετικά με το ρόλο των αγροτών στην ιστορική πορεία της χώρας, αλλά και της σημασίας τους για την ανάπτυξη και την ασφάλειά της. Παρακάτω, ακολουθεί μια συζήτηση με τον συγγραφέα, όχι μόνο για το βιβλίο, αλλά και για την κρίσιμη συγκυρία που βιώνουμε.

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να ασχοληθείτε, όχι γενικώς με τη γεωργία, αλλά με την ιστορία των αγροτών στην Ελλάδα;

Η ιστορία των αγροτών και η ιστορία της ελληνικής γεωργίας σχεδόν ταυτίζονται, οπότε δεν υπήρξε δίλημμα για μένα στο σημείο αυτό. Αυτό που με οδήγησε σε αυτή τη φάση να ασχοληθώ με τους αγρότες ειδικότερα ήταν ότι διέκρινα μια αμηχανία, για να το θέσω κομψά, που φαίνεται να υποβόσκει στην ελληνική διανόηση αναφορικά με το θέμα των αγροτών και της γεωργίας και συνακόλουθα μια κάποια εφεκτικότητα γύρω από το θέμα.

Θεώρησα ότι οφείλαμε σε αυτή τη συγκυρία να δούμε και να αναλύσουμε κριτικά την ιστορία του μεγάλου αυτού ιστορικού υποκειμένου το οποίο αποτελούσε την πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού μέχρι και τη δεκαετία του 1960 (σχεδόν 60%). Με μια έννοια πρόκειται για την ίδια την ιστορία του ελληνικού κράτους, η οποία δεν μπορεί να ιδωθεί ξεχωριστά από την ιστορία του πρωτογενούς τομέα και από την ιστορία των αγροτών.

Υπό αυτή την οπτική σχεδόν όλα στην ελληνική ιστορία εμπεριέχουν και λίγο αγροτική ιστορία, όπως και σχεδόν όλοι μας είμαστε και λίγο αγρότες. Προερχόμαστε, είμαστε απόγονοι ή έχουμε σχέσεις με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με την αγροτική τάξη ή με την ύπαιθρο και σίγουρα όλοι εξαρτόμαστε από αυτή για την συντήρησή μας, την καλή μας υγεία, την ευεξία κ.ο.κ. Δεν είναι μικρό πράγμα νομίζω όλο αυτό.

Μιλήσατε για αμηχανία των ιστορικών, τι ακριβώς εννοείτε;

Θέλω να πω ότι πέρασε μια ολόκληρη επέτειος από τα 200 χρόνια από την ελληνική Επανάσταση και σχεδόν κανείς δεν ασχολήθηκε σοβαρά με το ζήτημα των αγροτών που αποτέλεσαν -όπως και να το δει κανείς- τη μεγάλη μερίδα του κόσμου της Επανάστασης, που ακόμη και αν δεχτούμε ότι δεν πολέμησε μαζικά, συμμετείχε στον πόλεμο και γενικά υπέστη τα πάνδεινα, και πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου και μετά.

Ιδίως μετά την Επανάσταση, το ελληνικό κράτος από τους αγρότες περίμενε να πάρει μπροστά η κρατική μηχανή, αφού ο πρωτογενής τομέας ήταν ο μόνος τομέας της οικονομίας που μπορούσε να προσφέρει άμεσα στην ανόρθωση της εθνικής οικονομίας. Επομένως δεν πρέπει να δούμε τί είδους κοινωνικό υποκείμενο ήταν αυτό, ποια ήταν η κοινωνική του σύνθεση, τι ζητούσε, ποιες ήταν οι προσδοκίες του από τη συμμετοχή στον Αγώνα, οι διεκδικήσεις του από το ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση, τι σκέφτονταν, πως αντιδρούσε, ποια ήταν τα όνειρα, οι φόβοι του.

Στο βαθμό τουλάχιστον που μπορούμε να τα ανιχνεύσουμε όλα αυτά, καθώς οι αγρότες αποτελούν την κατεξοχήν κοινωνική κατηγορία «χωρίς φωνή», που εκτός από την μουσική και τα τραγούδια της, τις διηγήσεις και τους θρύλους της, όλες οι υπόλοιπες εκφάνσεις και εκφράσεις της καθημερινής ζωής και του πολιτισμού τους διαμεσολαβούνται από τις κυρίαρχες τάξεις και τους λογίους. Συνολικά, όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με μια μειοψηφία αλλά για το σύνολο του ελληνικού λαού και πολλές φορές τους αντιμετωπίζουμε -στο επίπεδο της ιστορίας τουλάχιστον- σαν να μην υπήρχαν, σαν να ήσαν αόρατοι.

Όχι μόνο τότε, αλλά και σήμερα. Τους θυμόμαστε μόνο όταν βγαίνουν στα μπλόκα και τότε για να τους κρίνουμε κάπως αφ’ υψηλού ή και να τους λοιδορήσουμε. Επομένως ήθελα να δούμε κάπως συνολικά, ψύχραιμα και εξ αρχής θα έλεγα την ιστορία και τη δράση τους, τον τρόπο δηλαδή που αντιδρά στα εξωτερικά ερεθίσματα που προέρχονται απ’ έξω, από τη σύνολη κοινωνία, μέσα στα διαφορετικά ιστορικά πλαίσια και συμφραζόμενα.

Εάν μπορούσατε να τον συνοψίσετε, ποιος ήταν ιστορικά ο ρόλος των αγροτών στις εξελίξεις -πολιτικές και κοινωνικές- στη χώρα μας;

Αυτό αντιλαμβάνεστε ότι είναι ένα πολύ γενικό ερώτημα το οποίο μπορεί να απαντηθεί μόνο μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Δηλαδή δεν μπορεί να συνοψιστεί σε μια απάντηση λίγων γραμμών, αλλά να ιδωθεί συνολικά μέσα στα εκάστοτε ιστορικά πλαίσια και συμφραζομενα όπως είπα παραπάνω. Και αυτό διότι άλλος ήταν ο ρόλος των αγροτών μετά την απελευθέρωση, άλλος τον προχωρημένο 19^ο αιώνα, το Μεσοπόλεμο, μεταπολεμικά κ.ο.κ.

Παρόλα αυτά δεν θα αποφύγω την πρόκληση του ερωτήματος, θα μπορούσα να συνοψίσω το ρόλο των αγροτών στην φράση από το βιβλίο του Giovanni Federico, Feeding the World: η τροφοδοσία του κόσμου, η συνεχής και απρόσκοπτη παραγωγή αγαθών για τη σίτιση όλου του πληθυσμού, παντού στον κόσμο. Καταλαβαίνει κανείς πόσο σημαντικός είναι αυτός το ρόλος και πόσο κρίσιμος, σε παγκόσμιο επίπεδο. Το βλέπουμε και σήμερα σε αυτή την κρίση, υπήρχε όμως και πριν την κρίση, αλλά δεν ήταν ίσως τόσο άμεσα ορατός στο ευρύ κοινό.

Αυτό επιχειρώ στο βιβλίο, εκτός των άλλων, να προσφέρω μια ορατότητα στον κόσμο των αγροτών, να ζωντανέψω το πολύχρωμο μωσαϊκό του κόσμου της υπαίθρου διαχρονικά μέσα από τα τεκμήρια και τις πηγές και μέσα από την ανταπόκρισή του στις συνεχείς και συνεχιζόμενες κρίσεις και προκλήσεις του διατροφικού τομέα, ακόμη και αν αυτές δεν είναι απόλυτα φανερές πάντα. Πρέπει να μάθουμε να τις αναγνωρίζουμε, πρέπει να εξοικειωθούμε και πάλι με τον κόσμο της υπαίθρου και τα προβλήματά του, όπως γινόταν σε μεγαλύτερη κλίμακα παλιότερα, όταν ο κόσμος συμμεριζόταν καλύτερα τα προβλήματα και τις ανάγκες του πρωτογενή τομέα διότι ήταν ακόμη νωπές οι μνήμες της στέρησης, της πείνας και της προσφυγιάς.

Οφείλουμε να γίνουμε κοινωνοί των προβλημάτων που απασχολούν τον κόσμο που παράγει για να μπορούμε σε άνεση και ασφάλεια να ζούμε οι υπόλοιποι. Είναι πολύ σημαντικό, πάντα ήταν ακόμη και αν δεν φαινόταν, και θα καθίσταται όλο και πιο κρίσιμο τα επόμενα χρόνια. Διότι είναι φανερό πλέον ότι η διατροφική ασφάλεια έχει δύο (τουλάχιστον) όψεις: και την επάρκεια και την ποιότητα των τροφίμων.

Το ιστορικό πλαίσιο του βιβλίου σας αρχίζει από την Επανάσταση του 1821. Για ποιο λόγο επιλέξατε αυτό το χρονικό ορόσημο;

Ήταν μια απόπειρα να φέρω στο προσκήνιο τον κόσμο της υπαίθρου μέσα στη σημαντική και δύσκολη συγκυρία. Το λέω και στην εισαγωγή του βιβλίου, η αφορμή μου δόθηκε από μια πολύ σημαντική και ενδιαφέρουσα πρόταση από την Τράπεζα Πειραιώς, η οποία συνεχίζει το έργο της ΑΤΕ και επομένως ενδιαφέρεται για τους αγρότες από τη σκοπιά της αγροτικής πίστης, και όχι μόνο. Η πρόταση αυτή κατέληξε σε έναν συλλογικό τόμο (Δημ. Παναγιωτόπουλος, Κων. Τσιμπούκας, Ελ. Νέλλας, Σ. Χαρουτουνιάν, Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα. 200 χρόνια Ιστορίας, έκδοση Τράπεζα Πειραιώς, Αθήνα 2021).

Η πρόσκληση ήρθε την κατάλληλη στιγμή, με κινητοποίησε να συλλέξω και να ταξινομήσω το υλικό μου, να μαζέψω τις σκέψεις και τα γραπτά όλων αυτών των χρόνων και ιδίως να ξαναστοχαστώ συνολικά πάνω στο ζητήματα που απασχόλησαν διαχρονικά τον αγροτικό κόσμο. Να τα δω δηλαδή όσο γινόταν πιο σφαιρικά. Και αυτό επιχείρησα στο κείμενο που παρέδωσα για τον τόμο της Τράπεζας, το οποίο το συνέχισα, το επέκτεινα , το εμπλούτισα προκειμένου να παραδώσω έναν συνεκτικό και περιεκτικό τόμο για τους φοιτητές μου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο αλλά και το ευρύ κοινό. Αυτός ήταν εξαρχής ο στόχος μου και το λιγότερο που μπορούσα να κάνω αυτή τη σημαντική χρονιά, σε αυτή την πολύσημη επέτειο.

Ελπίζω να το αγκαλιάσει και ο κόσμος διότι αυτός πρέπει να το ομολογήσω ότι ήταν και ο απώτερος στόχος μου: να μπορέσει το βιβλίο να καλύψει ένα κενό όχι μόνο στην ιστορική παιδεία όσο στην προσωπική και εθνική αυτογνωσία του μέσου αναγνώστη. Ελπίζω να μην ακούγεται εγωιστικό ή υπερφίαλο, αλλά ήθελα το βιβλίο αυτό να λειτουργήσει ως ένας φόρος τιμής στον αγροτικό κόσμο, στους αφανείς της υπαίθρου∙ τους σιωπηλούς οικονομικούς συντελεστές και τους αέναους παραγωγούς και προμηθευτές προϊόντων και αγαθών.

Από τότε που μπορώ να θυμάμαι, δεν έχει υπάρξει κυβέρνηση στη χώρα που να μην έχει δεσμευτεί ότι θα δώσει βάρος στον πρωτογενή τομέα και τους αγρότες. Τελικά, γίνεται τίποτα ή όλα μένουν στα λόγια;

Εδώ υπάρχει μια παρανόηση την οποία προσπαθώ επίσης να διαπραγματευθώ στο μέτρο του δυνατού μέσα στο βιβλίο. Από τη  μια υπάρχει μια σχολή σκέψης που λέει ότι το κράτος φέρεται διαχρονικά με το γάντι στους αγρότες, τους στηρίζει πολλές φορές σκανδαλωδώς μειώνοντας υπερβολικά τους φόρους ή χαρίζοντας τα χρέη τους κ.λπ. ενώ από την άλλη επικρατεί η άποψη που επιμένει να μέμφεται την αναλγησία του κράτους και των ισχυρών και διεκτραγωδεί τις άπειρες αδικίες που διαπράττονται διαχρονικά κατά των αγροτών.

Η αλήθεια, αντίθετα απ’ ότι συνήθως λέγεται, δεν βρίσκεται στη μέση ούτε αποκλειστικά σε κάποια από τις δύο πλευρές. Είναι πιο σύνθετη και περίπλοκη από τα επιφαινόμενα, αλλά οι προκαταλήψεις ή/και η διανοητική μας οκνηρία δεν μας αφήνει να την αντιληφθούμε. Δηλαδή το ελληνικό κράτος ούτε ανάλγητο ήταν και είναι ούτε προσπαθεί να χαϊδέψει τους αγρότες διαχρονικά. Να τους προστατέψει ίσως. Τους αντιμετωπίζει με ενδιαφέρον όχι μόνο διότι όλοι ήταν  και είναι και λίγο αγρότες (ισχύει σε μεγάλο βαθμό αυτό και στην πολιτική), ούτε διότι αποτελούν διαχρονικά ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων (για δεκαετίες αποτελούσαν την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος), αλλά διότι από την ύπαρξη αυτών εξαρτάται η επιβίωση όλων.

Και ναι μεν σήμερα έχει εκπέσει η παλιά δύναμη και αίγλη του αγροτικού κινήματος, αφού έχουν παραδοθεί οι πάντες και μαζί και οι αγρότες και η παραγωγή στα χέρια των μεγάλων αγροτροφικών και αγροτοβιομηχανικών συστημάτων, αλλά δείτε το και στη σημερινή συγκυρία, η διατροφική κρίση είναι πάλι παρούσα. Ο υπουργός θα καλέσει τους ειδικούς να δουν τι μπορούν να κάνουν για την διατροφική ασφάλεια και αυτοί θα πρέπει να απευθυνθούν και πάλι στους αγρότες και να τους ζητήσουν αν μπορούν, για παράδειγμα, άμεσα να καλλιεργήσουν και πάλι σε μεγάλη κλίμακα μαλακό σιτάρι ή κάποιο άλλο προϊόν. Η απάντηση είναι φυσικά ίδια διαχρονικά: ναι, αν μας καλύψετε μέρος των εξόδων, αν μας εξασφαλίσετε ότι θα απορροφηθεί η παραγωγή μας σε λογικές τιμές κ.ο.κ. Και αυτό είναι αν θέλετε το παιχνίδι που με παραλλαγές διαδραματίζεται εδώ και περίπου δύο αιώνες.

Αναφέρεστε προφανώς στο τελευταίο διάστημα που λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, έχει επανέλθει στο προσκήνιο η συζήτηση περί διατροφικής επάρκειας και αυτάρκειας της χώρας. Αν θεωρήσουμε ότι τίθετο ένας τέτοιος στόχος, θεωρείτε ότι θα ήταν εφικτός;

Αυτό φαίνεται και από το βιβλίο, ο στόχος είναι πάντοτε ίδιος, από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους: σας δίνουμε τα μέσα, την ελευθερία να καλλιεργήσετε τη γη, αργότερα και τίτλους ιδιοκτησίας γι’ αυτή, δημιουργούμε τους κατάλληλους θεσμούς, ιδίως από το Μεσοπόλεμο και μετά (συνεταιρισμούς, Υπουργείο, τράπεζα, σχολές και ινστιτούτα) σας ζητάμε να μας εξασφαλίσετε τροφή φθηνή και άφθονη για ένα όλο και μεγαλύτερο πληθυσμό που συρρέει στις πόλεις; Αυτό είναι πάντα, όχι μόνο στην Ελλάδα, το στοίχημα αυτούς τους τελευταίους δύο αιώνες τουλάχιστον.

Αυτό επαναλαμβάνεται και σήμερα και η απάντηση νομίζω είναι γνωστή. Φτάνει να μην ανατραπεί άρδην η βασική συνθήκη/προϋπόθεση πάνω στην οποία στηρίζεται αυτό το «κοινωνικό συμβόλαιο» διότι σε καθεστώς γενικευμένου πολέμου, η κρίση και η επισιτιστική επισφάλεια θα είναι δεδομένη. Έτσι γίνεται πάντα. Ο πόλεμος φέρνει λιμό και αυτός λοιμό. Επομένως, χρειάζεται νομίζω  σύνεση και προσοχή σε όλα τα επίπεδα, γιατί ο κόσμος το έχουμε δει, εμείς ευτυχώς δεν το έχουμε ζήσει, κρέμεται πολλές φορές από μια κλωστή και από ένα σημείο και πέρα κανείς, και πολύ λιγότερο οι αγρότες, μπορεί να εγγυηθεί για τίποτα. Και σήμερα είναι γεγονός ότι έχουν μαζευτεί πολλές κρίσεις μαζί.

Κάτι που αναφέρεται στο βιβλίο και μου έκανε εντύπωση ήταν ότι η δικτατορία του Μεταξά κατήργησε το 1937 τη Γεωπονική Σχολή Αθήνας -νυν Γεωπονικό Πανεπιστήμιο- και τη μετέφερε στη Θεσσαλονίκη. Τα κίνητρα ήταν πολιτικά ή πιο ιδιοτελή;

Είναι ένα από τα πολλά επεισόδια που περιγράφονται στο βιβλίο. Ναι είναι γεγονός ότι ο Μεταξάς κινούμενος από πολιτικά κυρίως κίνητρα (ο αείμνηστος Κώστας Κριμπάς αναφέρει και από σαφώς ιδιοτελή) κατήργησε το 1937 την Γεωπονική Σχολή και τη μετέφερε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με τη δικαιολογία ότι η Βόρειος Ελλάδα ήταν το επίκεντρο της γεωργικής ανασυγκρότησης και σε τελική ανάλυση «τι χρειάζεται η Γεωπονική στην άσφαλτο των Αθηνών». Αυτό είναι ένα επιχείρημα που επανέρχεται κατά καιρούς μέχρι σήμερα, καλύπτοντας κάθε φορά μικροπολιτικά και ιδιοτελή κίνητρα και συμφέροντα.

Φανταστείτε ένα campus 250 στρεμμάτων να παραμένει δύο αιώνες σχεδόν ανέπαφο σε μια περιοχή των Αθηνών που ήταν και εξακολουθεί να είναι φιλέτο; Δεν είναι λίγο. Σε κάθε περίπτωση από το 1920 και μέχρι σήμερα η Γεωπονική σχολή τότε και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο κατάφεραν να αντισταθούν σε όλες αυτές τις προκλήσεις και έτσι μέχρι σήμερα και εμείς ως εργαζόμενοι αλλά και οι φοιτητές μας και το υπόλοιπο κοινό μπορεί να απολαμβάνει έναν τεράστιο κήπο εντός του Ελαιώνα, μια πραγματικά μικρή όαση πρασίνου μέσα στο κέντρο πλέον της Αθήνας. Για περισσότερα περί αυτού, μια που το έφερε η κουβέντα, θα μου επιτρέψετε να σας παραπέμψω στον συλλογικό τόμο που επιμελήθηκα πέρυσι και αναφέρεται στην ιστορία όχι μόνο της Γεωπονικής Σχολής και του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και των γεωπόνων, αλλά και όλου του ιερού και αρχαίου αυτού χώρου που τον περιβάλλει. Ο τόμος κυκλοφόρησε με αφορμή τα 100 χρόνια του Γεωπονικού Πανεπιστημίου ( βλέπε Δημήτρης Παναγιωτόπουλος (Επιμέλεια), Θεά Δήμητρα. Ο μύθος που έγινε Ιστορία. Επετειακή έκδοση για τα 100 χρόνια του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (1920-2020), έκδοση ΓΠΑ, Αθήνα, 2021, σ. 334).

Ποια είναι σήμερα η θέση του αγρότη στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία; Και του Έλληνα και γενικώς, εννοώ…

Νομίζω ότι γίνεται φανερό και από τα παραπάνω ότι όλο και περισσότερο καθίσταται κομβική. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου αναλύω αυτή την περίπλοκη και εν εξελίξει σχέση. Όπως αναφέρει και ο γνωστός ιστορικός της οικονομίας Eric Vanhaute, στον οποίο παραπέμπω συχνά, εδώ και τουλάχιστον 10.000 χρόνια οι αγρότες αποτελούν ζωτικό συστατικό της ανθρώπινης ιστορίας, ενώ ακόμη και σήμερα το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού εξακολουθεί να ζει και να ασχολείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με και από τη γεωργία. Ας αναλογιστούμε πόσο σημαντικό είναι αυτό φέροντας στο νου τη μεγάλη εικόνα και μέσα σε αυτή να εντάξουμε τον αγρότη ο οποίος προφανώς πιέζεται σήμερα όλο και περισσότερο (κάπου συνθλίβεται) αλλά σε κάθε περίπτωση δεν παραδίδεται.

Αλλού απλά επιβιώνει και αλλού προσαρμόζεται περισσότερο ή λιγότερο επιτυχώς στις επιταγές που εκ των πραγμάτων πλέον τίθενται από τα μεγάλα αγροτροφικά δίκτυα και συμπλέγματα. Αυτό είναι αλήθεια, αλλά δεν είναι νομοτελειακό: είναι σίγουρο ότι η αγροτική παραγωγή και εκμετάλλευση και μάλιστα στην πρωτογενή αν όχι αρχέγονη μορφή της οικογενειακής γεωργίας (όπου το αγροτικό νοικοκυριό συνυπάρχει με την αγροτική εκμετάλλευση και επιχείρηση, εντός ή εκτός εισαγωγικών, και η εργασία προέρχεται κατά κύριο λόγο από την οικογένεια) εξακολουθεί και από ότι φαίνεται θα εξακολουθήσει να επιζεί και να παράγει τρόφιμα, αγαθά και αξίες. Αυτό είναι από μόνο του ελπιδοφόρο, αισιόδοξο νομίζω.

*Ο Δημήτρης Παναγιωτόπουλος είναι ιστορικός, διδάσκει Ιστορία του Αγροτικού Κόσμου και Ιστορία της Γεωπονικής Επιστήμης και είναι υπεύθυνος του Κέντρου Τεκμηρίωσης της Ιστορίας της Ελληνικής Γεωργίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Διαβάστε επίσης:

Αγίου Πνεύματος: 5 κοντινοί προορισμοί από την Αθήνα για ένα ονειρεμένο τριήμερο! (Video/Photos)

Jeanneau 64: Το σκάφος που αγγίζει την τελειότητα (Videos/Photo)

Μέλισσες: SOS για τη μείωση του πληθυσμού τους στην Ελλάδα – Ποιες είναι οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη διατροφή μας (Photos/Video)