Μετά από ενάμιση χρόνου «πάγου» και προσωπικών επιθέσεων του Ερντογάν κατά του Ελληνα πρωθυπουργού (οι οποίες σταμάτησαν μετά τους σεισμούς στην Τουρκία, όπως σταμάτησε και η έντονη δραστηριότητα της τουρκικής αεροπορίας στο Αιγαίο) οι ηγέτες των δύο χωρών συναντήθηκαν υπό την «ομπρέλα» του ΝΑΤΟ και συμφώνησαν να επιχειρηθεί μια ακόμη προσπάθεια ελληνοτουρκικής προσέγγισης όπως άλλωστε απαιτεί η ικανοποίηση της (αμερικανικής) ανάγκης για την εύρυθμη λειτουργία της νοτιοανατολικής πτέρυγας της συμμαχίας.

Σύμφωνα με τις κυβερνητικές διαρροές η επαφή των δύο ανδρών έγινε σε καλό κλίμα και κράτησε το διπλάσιο της μισής ώρας που ήταν προγραμματισμένο να κρατήσει. Σύμφωνα με τις ίδιες διαρροές οι δύο ηγέτες συμφώνησαν το πλαίσιο που θα ακολουθήσει η διαδικασία των μελλοντικών επαφών με στόχο την εμπέδωση κλίματος εμπιστοσύνης το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε τελικές διευθετήσεις των προβλημάτων.

Απ όσα μπορεί κανείς να συνάγει από την συνάντηση των δύο υπουργών άμυνας (Δένδια- Γκιουρέλ) που πραγματοποιήθηκε «παράλληλα» με αυτήν των ηγετών βάρος θα δοθεί στη συζήτηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Μια τέτοια συζήτηση άλλωστε βρίσκεται ατύπως σε εξέλιξη στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, μετά την κρίση του καλοκαιριού του 2020 με το Ορούτς Ρέις, με στόχο τον έλεγχο του στρατιωτικού αποτυπώματος στην ελληνοτουρκική μεθόριο.

Σε ότι έχει να κάνει με την τρέχουσα προσπάθεια ελληνοτουρκικής προσέγγισης έμπειροι Έλληνες διπλωμάτες επισημαίνουν ότι οργανώθηκε κατά κύριο λόγο για να αντιμετωπιστούν πιεστικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ουάσιγκτον στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ με κυριότερο αυτό της ένταξης της Σουηδίας στην συμμαχία.

Στο πλαίσιο αυτής της αμερικανο-τουρκικής διαπραγμάτευσης επήλθε συμφωνία (ο Ερντογάν συμφώνησε με την ένταξη της Σκανδιναβικής χώρας στο ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ να προχωρήσουν την ανανέωση της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας με f-16) η οποία εμμέσως αλλά σαφέστατα αφορά στην Ελλάδα που βλέπει τον αμερικανικό παράγοντα να ενισχύει ακόμη περισσότερο τον επιθετικό στρατιωτικό μηχανισμό.

Για να διασκεδαστούν αυτές οι εύλογες ανησυχίες της Αθήνα στην εξίσωση του αμερικανοτουρκικού παζαριού μπήκε και ο ελληνοτουρκικός διάλογος που δημιουργεί την προσχηματική εικόνα προσέγγισης αλλά σε κάθε περίπτωση αποσκοπεί στον έλεγχο των εντάσεων στην νοτιοανατολική πτέρυγα της συμμαχίας.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης που εκδόθηκε μετά τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Ερντογάν οι δύο ηγέτες συμφώνησαν:

● Ότι είναι προς όφελος των δύο χωρών το θετικό κλίμα που έχει διαμορφωθεί στις διμερείς σχέσεις τους τελευταίους μήνες να έχει συνέχεια και συνέπεια.

● Οι δύο πλευρές να οικοδομήσουν πάνω στο θετικό μομέντουμ και να ενεργοποιήσουν κατά το επόμενο διάστημα πολλαπλούς διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες.

● Η επόμενη συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας να πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη.

● Να αναθέσουν στους υπουργούς Εξωτερικών να καθοδηγούν τη διαδικασία και να ενημερώνουν τους ηγέτες για την πρόοδο που σημειώνεται.

Η μακρά ιστορία της προσέγγισης

Το «έργο» της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, κατά κανόνα με αμερικανική επιδιαιτησία, έχει ανέβει αρκετές φορές από το 1973 μέχρι και σήμερα, ως αποτέλεσμα κρίσεων που οδήγησαν τις δύο χώρες στο χείλος του πολέμου. Κάθε φορά και μετά από κάθε κρίση προέκυπταν συνομιλίες , υιοθετούνταν συμφωνίες και περίσσευαν οι διακηρύξεις περί καλών προθέσεων και οριστικών διευθετήσεων.

Πρόκειται για τις εξής κρίσεις που οδήγησαν σε αντίστοιχες «συμφωνίες»

● του 1973-76 που οδήγησε στο Πρακτικό της Βέρνης,

● του 1987 που οδήγησε στη Συμφωνία της Βουλιαγμένης,

● του 1996 που οδήγησε στη Συμφωνία της Μαδρίτης.

Πρακτικό της Βέρνης

Το γαϊτανάκι των ελληνοτουρκικών εντάσεων στο Αιγαίο ξεκινούν το Νοέμβριο 1973 όταν , η τουρκική κυβέρνηση δημοσίευσε τους περίφημους χάρτες με περιοχές έρευνας που εκχωρούνταν στην (κρατική τουρκική εταιρία πετρελαίου (TPAO) θαλάσσιες περιοχές προς έρευνα και εκμετάλλευση βορειοδυτικά των νήσων Λέσβου και Χίου και νοτιοανατολικά και ανατολικά των νήσων Σαμοθράκη, Λήμνος και Άγιος Ευστράτιος.

Αργότερα, στις 18 Ιουλίου 1974, η Τουρκία παραχώρησε νέες άδειες για έρευνες υδρογονανθράκων σε τμήματα του Νότιου Αιγαίου, δυτικά των Δωδεκανήσων – σε περιοχές που ανήκουν στην υφαλοκρηπίδα των Δωδεκανήσων και των Κυκλάδων. Το τουρκικό ερευνητικό σκάφος που πραγματοποιεί τις έρευνες είναι συνδεδεμένο με τη φράση του Ανδρέα Παπανδρέου «Βυθίσατε το Χόρα».

Η θερμή ελληνοτουρκική σύγκρουση αποσοβήθηκε με αμερικανική παρέμβαση και την υπογραφή του «εμπιστευτικού» Πρωτοκόλλου της Βέρνης, με το οποίο οι δύο χώρες συμφώνησαν να απέχουν από έρευνες σε αμφισβητούμενες περιοχές οι οποίες «θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα».

Από τότε οι τουρκικές απόψεις περί των ιδιαιτεροτήτων του Αιγαίου «νομιμοποιούνται», καθώς διατυπώνονται σε κείμενο που συνυπογράφει η ελληνική κυβέρνηση. Και έκτοτε η Ελλάδα αποδέχτηκε ότι δεν μπορεί να κάνει έρευνες πέραν των χωρικών της υδάτων, δηλαδή ούτε πέρα από τα 6 μίλια από το Σούνιο, για παράδειγμα

Συμφωνία της Βουλιαγμένης (1988)

Οι προσπάθειες των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης της ελληνικής υφαλοκρηπίδας συνάντησαν τη σφοδρή αντίδραση της Άγκυρας, η οποία κλιμακώθηκε με την κρίση που ξέσπασε τον Μάρτιο του 1987 οδηγώντας ακόμη μια φορά Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα του πολέμου.

Η Τουρκία, κρατώντας στο χέρι το Πρωτόκολλο της Βέρνης, όχι μόνο υπενθύμισε την ελληνική δέσμευση για μη πραγματοποίηση ερευνών στο Αιγαίο, αλλά φρόντισε να προχωρήσει ένα ακόμη βήμα μετατρέποντάς το σε μια ευρύτερη συμφωνία: τη Συμφωνία της Βουλιαγμένης, την οποία προετοίμασαν κατά τη συνάντησή τους στο Νταβός της Ελβετίας οι ηγέτες των δύο χωρών Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ.

Η συμφωνία υπογράφτηκε στη Βουλιαγμένη, στις 27 Μαΐου 1988, μεταξύ των τότε υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας Κάρολου Παπούλια και της Τουρκίας Μεσούτ Γιλμάζ.

Με αυτήν τη Συμφωνία – αποτέλεσμα της κρίσης του 1987 –άνοιξε ο δρόμος για έναν υπό αμερικανονατοϊκή κηδεμονία ελληνοτουρκικό διάλογο.

Η Συμφωνία της Βουλιαγμένης, εκτός από το κοινό ανακοινωθέν – όπου θίγονται γενικά ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ανάμεσά τους και «η καταπολέμηση της τρομοκρατίας» – περιλάμβανε τέσσερα κείμενα. Το βασικότερο είναι το περίφημο μνημόνιο που περιλαμβάνει τα λεγόμενα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Ακολουθούσαν τρία ακόμη κείμενα, που αναφέρονταν και αποσκοπούσαν:

● Στο ξεμπλοκάρισμα των έργων υποδομής του ΝΑΤΟ σε Ελλάδα και Τουρκία (απαρχή της διοικητικής – επιχειρησιακής ενοποίησης της περιοχής κάτω από την αμερικανική ομπρέλα του ΝΑΤΟ).

● Στην αποφυγή προκλητικών δηλώσεων από τις δύο πλευρές (παγίωση της κατάστασης, δηλαδή, των τουρκικών αμφισβητήσεων).

● Και μια ρύθμιση για την κατάργηση των θεωρήσεων των τουρκικών διπλωματικών διαβατηρίων (δημιουργία και προβολή μιας ψευδούς εικόνας προσέγγισης).

Ίμια και Συμφωνία της Μαδρίτης

Μετά την κρίση των Ιμίων (1996) ο πρωθυπουργός Σημίτης και ο πρόεδρος της Τουρκίας Σ. Ντεμιρέλ αποδέχονται την αμερικανική πρόταση με σκοπό «τη μείωση της έντασης στο Αιγαίο και την απομάκρυνση του κινδύνου σύρραξης ανάμεσα στις δύο χώρες».

Η Συμφωνία υπογράφτηκε ένα χρόνο μετά την κρίση, το 1997 στη Μαδρίτη . Στην εν λόγω συμφωνία η ελληνική κυβέρνηση αναγνώρισε την ύπαρξη τουρκικών ζωτικών συμφερόντων στο Αιγαίο

Στη συμφωνία αναφέρεται ότι:

«Και οι δύο χώρες θα αναλάβουν προσπάθεια να προωθήσουν διμερείς σχέσεις, που θα βασίζονται σε:

● Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας. Σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε χώρας.

● Σεβασμό των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των διεθνών συνθηκών.

● Σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους.

● Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας, ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση,

● Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας».

Ο… επίμονος ΓΑΠ

Μετά την κρίση των Ιμίων επί πρωθυπουργίας Σημίτη και ειδικά όταν ανέλαβε υπουργός εξωτερικών ο Γιώργος Παπανδρέου κατεβλήθη συστηματική προσπάθεια για την υπογραφή μιας συμφωνίας η οποία θα ρύθμιζε την κατάσταση στο Αιγαίο λαμβάνοντας υπόψη τα τουρκικά ζωτικά συμφέροντα.

Η εν λόγω προσπάθεια κατέληξε στην υπογραφή δεκάδων συμφωνιών χαμηλής πολιτικής και την έναρξη των διερευνητικών επαφών για θέματα (καυτά) υψηλής πολιτικής που έχουν ολοκληρώσει μέχρι σήμερα 63 γύρους έχοντας συζητήσει τα πάντα, δίχως να καταλήξουν σε μια συμφωνία.

Ως πρωθυπουργός ο Γ. Παπανδρέου τον Ιανουάριο του 2010 επιχείρησε να αναστήσει τον ελληνοτουρκικό διάλογο που είχε παγώσει την προηγούμενη περίοδο.

Με τη χώρα χρεοκοπημένη και την Τουρκία να κλιμακώνει τις διεκδικήσεις και να τις επεκτείνει στο νότιο Αιγαίο στην περιοχή των Δωδεκανήσων και στο Καστελόριζο η ελληνική κυβέρνηση υποδέχτηκε τον Ερντογάν και σύσσωμο το τουρκικό υπουργικό Συμβούλιο υπογράφοντας δεκάδες συμφωνίες οικονομικού κατά κύριο λόγο χαρακτήρα .

Ταυτόχρονα οι δύο πλευρές υπογράμμισαν τη διάθεσή τους να συνεχίσουν τις διερευνητικές επαφές για να καταλήξουν σε πολιτικές διευθετήσεις για τα ζητήματα που τις προηγούμενες δεκαετίες η Άγκυρα κατάφερε να αναγορεύσει σε ελληνοτουρκικές διαφορές.

Η κρίση του 2020

Έχοντας στη «τσέπη» τα διπλωματικά κέρδη μισού αιώνα και με τη χώρα του να προβάλλει ως τοπική υπερδύναμη αμφισβητώντας την αμερικανική πατρονία ο Ερντογάν το 2020 προχώρησε στο επόμενο βήμα για την εδραίωση των τουρκικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όλο το καλοκαίρι του 2020 το τουρκικό ωκεανογραφικό Ορούτς Ρέις με συνοδεία πολεμικού στολίσκου όργωσε τη δυνάμει ελληνική ΑΟΖ μεταξύ Καστελόριζου- Ρόδου και Κρήτης φτάνοντας μέχρι και 6,5 μίλια από τις ακτές των ελληνικών νησιών, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να επιβάλει την τουρκική θέση ότι τα νησιά δεν έχουν δικαιώματα εκμετάλλευσης πέραν των χωρικών τους (6 μίλια) υδάτων.

Την εκτόνωση της κατάστασης ανέλαβαν οι Γερμανοί (υπό την στενή αμερικανική εποπτεία) με μυστικές διαπραγματεύσεις των διπλωματικών συμβούλων Μητσοτάκη και Ερντογάν (Μπούρα και Καλίν) με την παρουσία του διπλωματικού εκπροσώπου του Γερμανού Καγκελάριου.

Τότε συμφωνήθηκε η συνέχεια της διαβούλευσης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ για την μείωση του στρατιωτικού αποτυπώματος στην ελληνοτουρκική μεθόριο, γεγονός που πυροδότησε τις τουρκικές απαιτήσεις για αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών που βρίσκονται στα τουρκικά παράλια…

Η διευθέτηση αυτής της κρίσης, προς το παρόν δεν έχει αποδώσει κάποιο διπλωματικό έγγραφο / συμφωνία σαν αυτά που είχαμε στις κρίσεις του 1976 (Βέρνη) 1987 (Βουλιαγμένη) 1996 (Μαδρίτη) και ίσως αυτό να είναι το ζητούμενο της νέας προσπάθειας ελληνοτουρκικής προσέγγισης που συμφώνησαν στο Βίλνιους Μητσοτάκης και Ερντογάν…

Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν…

Διαβάστε επίσης:

ΣΥΡΙΖΑ: Η κυβέρνηση καλείται να απαντήσει σε 3 ερωτήματα για τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν

Ανδρουλάκης για συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν: Απαιτείται συνέπεια λόγων και πράξεων

Ερντογάν για τα F-16: Δεν τα χρησιμοποιήσαμε κατά της Ελλάδας και ούτε θα το κάνουμε – Θέλουμε φίλους